Kuatia Ñepyrũha
Pindoráma (Poytugañe'ẽme: Brasil) ha'e tetã hekosãsóva tuichavéva Ñemby Amérikape ha tetã tuichavéva poha opa Yvýpe ha tetã pokõiha orekovéva tapichakuéra ipype. Pindoráma retã añónte pe oñeñe'ẽhápe Poytugañe'ẽ yvyrusu Amérikape. Pindoráma ijypykue opaichagua, hetaite umi oúva tetã ambuévagui, tetã tuichaikue rupi ojehecha umi ijypykuéva Európa, Amérika, Áfrika ha Ásia pegua, ha hetaiterei ojopara.
Opyta kuarahyresẽ ngotyo Ñemby Amérikape; ijerére ojejuhu yvate gotyo Venesuéla, Gujána, Surinã, Gujána Hyãsia pegua ha Paraguasu Atlántiko; kuarahyresẽ ngotyo Paraguasu Atlántiko jey ojejuhu; ñemby gotyo tetã Uruguái; kuarahyreike gotyo Arahentína, Paraguái, Vorívia ha Peru; ha yvate kuarahyreike gotyo Kolómbia. Ko tetã hembe'y haimete opa tetã rehe Ñemby Amérika pegua, nahembe'ýinte Chíle ha Ekuatóry rehe.
Pindoráma iléi guasu ãgagua, ary 1988 pegua, he'i Pindoráma ha'eha Tetã Ñembyatypyre mburuvicharapépe. Ipype oĩ 26 tetãvore ha peteĩ Táva Hekosãsóva hérava Brasilia, péva hína Pindoráma itavusu. Ijyvy apekue niko amo 8.514.876,599 km², upéicha hína 47,9% Ñembyamérika yvýgui, hyepýpe oĩ 5.570 táva ha amo 207.660.929 tapicha ary 2017 jave. São Paulo hína táva tuichavéva Pindoráma pegua, oreko amo 11.821.876 tapicha. Oguereko avei Pindoráma ypa'ũnguéra Atlántikope: Penedos de São Pedro e São Paulo, Fernando de Noronha ha Trindade e Martim Vaz.
Pindoráma ohupyty isãso ára 7 jasyporundy ary 1822 jave, tetã Poytuga pegua, ha upéi hekosãsóvo oiko ko Mburuvi Pindoráma, imburuvichavete peteĩha ha'e akue karai Dom Pedro I. Pindoráma tavakuairetã oñepyrũnte ary 1889 jave, karai Deodoro da Fonseca (Pindoráma rendota peteĩha) omohu'ã ku Pindoráma Mburuvi.
- 1554.— Táva Lóndyrepe, Asturias ruvicha, karai Felipe Áuteria pegua (upe rire Felipe II Epáña megua), omenda Ingyatérra mburuvichavete rehe María Tudor ha upe rireite oiko mokõivagui Ingyatérra, Hyãsia, Nápole, Herusalẽ ha Irilánda mburuvichavete.
- 1894.— Heñói Gavrilo Princip, kuimba'e Seviagua ojukava'ekue archiduque Francisco Fernando de Austria ha hembirekópe, Sarajévo jejukápe.
- 1920.— Heñói Rosalind Franklin, kímika hesa'ỹijohára Ingyatérra pegua, heta oipytyvõ va'ekue ojekuaa porã hag̃ua mba'éichapa oñemohenda ADN.
- 1978.— Mokõi ohekáva Puerto Rríko sãso omano omoñuhãvo ichupe tahachikuéra táva Ponce-pe (ta'angápe).
- 1984.— Omano José Mauro de Vasconcelos, haihára Brasil pegua.
… karai Isaac Newton (ta'angápe), herakuãite peteĩ tembikuaatyhára katupyryvéva ramo, oñemoarandu avei pe alkímia rehe ha oguereko hógape heta aranduka oñe'ẽva alkímia rehegua.
… ikatu jahecha ñande resa añónte rupive pe Thiomargarita magnifica, techa mbotuichaha jeporu'ỹre, upéva hína pe vakytéria ituichavéva.
… sa'ary XIX jave, karai Simón Bolívar-gui oiko irundy tetã mburuvicha ramo Ñemby Amérika-pe?
… ára 14 jasyapy jave, ojegueromandu'a Pi ára, ojoguaitégui mba'éichapa ojehai papapy π (3,14) ha ojehai pe arange amo Tetãvore Joapykuérape (3/14).
… Poyvi Paraguái ijojaha'ỹ ha'anga mokõivagui, tenondépe he'íva "República del Paraguay" (palma ha olivo ojejokuáva iguýpe, peteĩ mbyja sa'yju mimbíva apu'a hovy mbytépe), hapykuépe he'íva "Paz y Justicia" (peteĩ leõ ha peteĩ gorro frigio).
Tembiapokuéra ambuéva | ||
Vikipetã oiko Wikimedia rupive, aty viruremimono'õ'ỹva omboguatáva tembiapokuéra hekosãsóva heta ñe'ẽme:
Commons |