Amérika
Apekue 42.900.000 km²
Tapichakuéra 988.520.780 ava
Ava apekuére 22,1 ava/km²
Oikovéva ipype herotee Amérikano
Tetãnguéra
Ñe'ẽ tendáre
karaiñe'ẽ, inglyesñe'ẽ, poytugañe'ẽ, hyãsiañe'ẽ, holandañe'ẽ, kechuañe'ẽ, aimarañe'ẽ, avañe'ẽ, criollo haitiano, náhuatl, etc.
Aravo UTC-10 a UTC-2
Táva orekovéva tapicha
Méjiko táva[1]
Nueva York
São Paulo
Buenos Aires[2]
Los Ángeles[3]
Río de Janeiro
Bogotá
Lima[4]
Santiago [5]
Caracas
Belo Horizonte
Guadalajara
Monterrey

Amérika térã "Awya Yala" ningo yvyvusu ojeipysóva paraguasu Árktiko guive paraguasu Antártiko peve. Ipukukue rupi, 42.000.000 km², opyta mokõihápe yvyvusukuéra apytépe. Hete oñemboja'o irundy hendápe: Amérika Yvateogua, Amérika Mbyteogua, Antillas ha Amérika Yvyogua.

Hera ypy

jehaijey

Ko yvyrusúpe ningo oñembohéra raẽ "América"-icha peteĩ kuatia Cosmographiae Introductio Európa-pe ohaíva'ekue Mathias Ringmann, oñe'ẽ jave yvýre ojuhúva Cristóbal Colón. Ypykuéra ombohéra ichupe "Awya Yala", he'iséva "Yvy ityarõ etéva". Ko ñe'ẽ ou te'ýikuéra hérava Kúna Panama-gua ha ojerureva'ekue ojeipuru hag̃ua mburuvicha aimara Takir Mamani.(1)

Amérika Hembiasakue

jehaijey

Jepéramo oñeimo'ã avakuéra ou raẽ Amérika-pe Sivéria-gui 12-14.000 ary Beringia Yvyvovo rupi ko'ãga heta hetave tembikuaahára oimo'ã ndaupéichai ojuhúgui heta mba'e ohechaukáva ikatuha avakuéra ou América-pe ymave guive.

Mbohapy sa ary oipu'aka rire Európa América-pe oñepyrũ oñemosãso, tenonderãme umi pa'apy colonia Amérikayvateogua, ary 1776. Péicha heñói tetã USA. Uperire ary 1804-pe umi tembiguái Áfrikagua oĩva Hyãsia poguýpe oñemopu'ã avei omombyta hag̃ua ambue tetã pyahu hérava Haiti.

Ary 1811 oñepyrũ oñemosãso avei ambue tavakuéra oĩva Epáña poguýpe. 1811-pe isãso Paraguái, 1816-pe isasõ Arahentína ha hera Provinsias Joaju Río Plata-gua, 1818-pe isasõ Chíle, 1819-pe isãso Kolómbia, Perũ ha Venesuéla, Ary 1822 isãso Méhiko upeo Peteĩha Mburuvi Méhiko, Panama ha Tavakuairetã Ndominikagua, ha Tavakuarairetã Federal Mbyteamérika-gua, ha Pindoráma hera Pindoráma Mburuvi Poytuga-gui.

Tetãnguéra hekosãsova

jehaijey
  Antigua ha Barbuda   Gujána
  Arhentína   Guatemála
  Vaamakuéra   Haiti
  Varvado   Ondúra
  Velíse   Hamáika
  Vorívia   Méhiko
  Pindoráma   Nikarágua
  Kanatã   Panama
  Chíle   Paraguái
  Kolómbia   Perũ
  Kosta Rrika   San Cristóbal ha Nieves
  Kúva   San Vicente ha Granadinas
  Ndominíka   Santa Lucía
  Tavakuairetã Ndominikagua   Surinã
  Ekuator   Trinidad ha Továgo
  Salvador   Uruguái
  Tetãvore Joapykuéra   Venesuéla
  Gyranáta

Mandu'apy

jehaijey