Oza-Cesuras

Oza-Cesuras
Localización
	43°10′N 8°12′O / 43.17, -8.2
Estado	España
Comunidade autónoma	Galicia
Provincia	Provincia da Coruña
Capital	Oza
Poboación
Poboación	5.203 (2023) (34,28 hab./km²)
Lingua oficial	lingua galega
Xeografía
Superficie	151,8 km²
Altitude	389 m
Comparte fronteira con	Abegondo ; Aranga ; Coirós ; Mesía ; Curtis ; Vilasantar ; Betanzos
Datos históricos
Precedido por	Cesuras e Oza dos Ríos
Creación	7 de xuño de 2013
Organización política
• Alcalde	José Pablo González Cacheiro
	Eleccións municipais en Cesuras; Eleccións municipais en Oza-Cesuras
Identificador descritivo
Código postal	15380–15391
Fuso horario	UTC+01:00; UTC+02:00
Código INE	15902
Páxina web	concellodeozacesuras.es…

Para outras páxinas con títulos homónimos véxase: Cesuras.

Para outras páxinas con títulos homónimos véxase: Oza.

Véxase tamén: Oza dos Ríos e Cesuras.

Oza-Cesuras é un concello da provincia da Coruña, pertencente á comarca de Betanzos creado o 6 de xuño de 2013 a partir da fusión dos concellos de Oza dos Ríos e Cesuras.^[1] Segundo o IGE o 1 de xaneiro de 2018 tiña 5155 habitantes.

Xeografía

Situación

O Concello de Oza-Cesuras ten unha superficie de 151,8 km² e abrangue 25 parroquias. Está na comarca de Betanzos e limita ó norte con Betanzos e Coirós, ó sur con Curtis, Mesía e Vilasantar, ó leste con Aranga e ó oeste con Abegondo.

Orografía

O concello está na zona de baixada entre a meseta de Curtis e os vales dos ríos Mendo e Mero e Mandeo. O Mendo e o Mandeo descorren desde a parte central e sur do concello ata a súa case chegada á ría de Betanzos. Nese comezo, no sur, é onde están as maiores altitudes: alí están os montes da Tieira, do Lago, da Pena Moura ou do Brueiro, que están arredor dos 540 metros. O Mero descorre polo noroeste do concello e forma un amplo val lindando con Abegondo. No comezo desta parte as altitudes son de 450 metros e descenden dun xeito acusado ata o Mero. Ao comezo dos afluentes dos tres ríos, en especial no centro sur, as zonas do relevo son accidentado e os vales profundos. Como exemplo, destacan as pendentes dos vales de Filgueira de Barranca.

De leste a oeste as pendentes diminúen. A zona leste, como os arredores de Rodeiro, son unha zona alta chá, e orograficamente está ligada á comarca da Terra Chá. As zonas máis centrais do concello son zonas de baixadas acusadas e de vales encaixados. Por último, a zona oeste é de pendentes máis suaves.

Hidrografía

O Mero, que nace na Tieira, Borrifáns, vai cara ao sur, servindo de límite natural polo oeste con Abegondo.

O río Mendo nace nas proximidades da Illana, Curtis, e percorre o concello desde Filgueira de Barranca. Ao seu paso por Bragade recibe o nome de río da Forcada.

O río Corbeiro, afluente do Mero, nace nos Leiros e Castelo en Dordaño. O río de Fornelos, afluente do Mendo, nace nos altos de Trasanquelos. Máis ao norte están o río Miñatos e o río Mendo, os seus cursos altos. Descorren por territorio de ribeira e bocarribeira.

Clima

O clima é de tipo atlántico húmido, sendo a temperatura media anual de 12 °C e as precipitacións de 850 a 1750 mm./ano.

Demografía

Para os históricos de poboación anteriores a 2012 véxase as páxinas do Concello de Oza dos Ríos e o Concello de Cesuras.

Evolución da poboación

	Censo Total	5.275 (2014)
	Menores de 15 anos	438 (8.30 %)
	Entre 15 e 64 anos	3.058 (57.97 %)
	Maiores de 65 anos	1.779 (33,72 %)

Historia

Fusión Oza-Cesuras

En marzo de 2012 iniciouse un proceso de fusión dos concellos de Oza dos Ríos e de Cesuras^[2]. O 11 de xaneiro de 2013 os dous concellos aprobaron a fusión nos respectivos plenos da corporación municipal^[3]. O 22 de febreiro a Deputación da Coruña e o 6 de xuño de 2013 a Xunta de Galicia aprobaron o decreto da fusión dos concellos Oza dos Ríos e Cesuras polo que se crea o concello de Oza-Cesuras^[4].

No 2013 o deseñador betanceiro Luís Galán creou a nova bandeira do concello que presenta a fusión, en cor vermella, de dúas cruces, as das igrexas de San Xiao de Mandaio (Cesuras) e San Pedro de Porzomillos (Oza dos Ríos)^[5].

Cultura

Toponimia

Co acordo de fusión dos dous concellos estableceuse o nome de "Oza-Cesuras", froito da unión dos topónimos de Oza, Oza e Cesuras, Dordaño, e que foran lugares que deran nome aos concellos. Os xentilicios de Cesuras eran cesurán/cesurá e o de Oza dos Ríos tíñase indicado que ocense. As posibilidades, non fixadas, do novo xentilicio serían "ozacesurán" ou "ocesurán".^[6]

Patrimonio

Patrimonio arqueolóxico

No concello hai máis de 50 mámoas catalogadas en máis de 9 conxuntos, especialmente nas zonas máis elevadas. Algúns destes son:^[7]^[8]

2 túmulos no Brueiro, Rodeiro.
13 túmulos no Monte do Gato en Pena Moura, Rodeiro.
4 túmulos en "Mazarelas I" e 1 túmulos en "Mazarelas II" en Mazarelas, Rodeiro.
1 mámoa en Belén, Rodeiro.
4 mámoas no Cerro Martín en Martín, Rodeiro.
5 túmulos das Medoñas en Martín, Rodeiro.
1 túmulo de Codeseiras en Muruxeses, Rodeiro.
3 túmulos en Sexelle, Rodeiro.
2 túmulo dos Castros en Patarelos, Salto.

Os castros catalogados son^[7]^[8]:

Monte do Castro en Bandoxa.
A Medorra do Castro, Castro de Borrifáns, Borrifáns.
Castro de Vilar de Corna en Castro, Carres.
Castro de Baiuca en Baiuca, Carres.
Castro de monte da Croa en Cis.
Castro de Callobre en Callobre, Cuíña.
Castro de Cesuras, Chá do Castro en Cesuras, Dordaño.
Torre de Mira en Castelo, Dordaño.
Castro de Castelo en Casas do Castro, Dordaño.
Castro de Braña na Braña, Filgueira de Traba.
Castro nas Croas en Oza.
Castro de Carraceda en Carraceda, Oza.
Castro na Torre no Pazo, Oza.
Castro de Parada en Parada, Parada.
Castro no Castrillón en Porzomillos, Porzomillos.
Coto de Mondoi en Pena, Mondoi, Porzomillos.
Castro de Pereirales en Rodeiro.
As Casiñas de Coterras en Rodeiro.
Castro de Muruxeses en Muruxeses, Rodeiro.
Os Castros, Mina de Patarelos en Patarelos, Salto.
Castro de Cabreira en Cabreira, Trasanquelos.
Castro de Ares, A Roda en Castro de Ares, Trasanquelos.
Castro de Santalla, Castro de Probaos en Santaia, Probaos.

Existe ademais unha lápida sepulcral en Belén, Rodeiro.^[7]

O sitio arqueolóxico romano "Forno do Lopo", agora abandonado, descubriuse nos anos 1970 e coñécese que foi un forno cerámico datado despois do século III.^[7]

Patrimonio arquitectónico

Os casaríos e pazos a destacar son^[7]^[8]:

Torre de Regueira "A Casa do Cortes", na Regueira de Arriba en Filgueira de Traba.
Pazo de Filgueira, no Pazo en Filgueira de Traba.
Pazo de Loureda, nos Currás, Loureda.
Pazo de Santa Cruz de Mondoi.
Pazo de Anxoi en Anxoi, Porzomillos.
Pazo de Paio en Paio, Oza.
Pazo de Oza, Oza.
Casarío Forte do castro, Oza.
Pazo de Vilavide, Trasanquelos.
Casaríos Fonte de Pratas, Táboas, Salto.
Casaríos de Dona Isaura, no Castileiro, Salto.
Casaríos do Pino.
Casaríos das Palmeiras, Táboas, Salto.
Casa Grande de Chá, Carres.
Casa Grande de Canedos, Borrifáns.
A Casa do Fernando, Dordaño.
Casa do Pazo, nas Sanches, Paderne.

Nos ríos do concello hai varios muíños de interese. En Soxal está situado o muíño de Forcada, restaurado. Máis abaixo está o encoro de Buxía e o muíño de Delgado, e en Trasanquelos o muíño de Buxía.

As pontes a destacar son^[7]^[8]:

Ponte de Roibeira en Mondoi.
Ponte do río Mero en Seixeda, Cutián,
Ponte na Rexidoira en Filgueira de Barranca.

Patrimonio relixioso

No concello están as seguintes igrexas e mosteiros^[7]^[8]:

Nome	Parroquia	Lugar
Mosteiro e igrexa de San Nicolao de Cis	Cis
Santo Estevo de Vivente	Vivente
Santa María de Cuíña	Cuíña
Santa Cruz de Mondoi	Mondoi
San Pedro de Porzomillos	Porzomillos
San Pedro de Oza	Oza
Santo Estevo de Parada	Parada
Santa Tomás de Reboredo	Reboredo
Santiago de Reboredo	Reboredo
Santa María de Regueira	Regueira
San Martiño de Bandoxa	Bandoxa
Santa María de Rodeiro	Rodeiro
San Pedro de Borrifáns	Borrifáns	A Igrexa
San Mamede de Bragade	Bragade	O Forte
San Vicenzo de Carres	Carres	A Igrexa
Santa María de Cutián	Cutián	A Igrexa
Santa María de Dordaño	Dordaño	A Igrexa
Santa María de Figueredo	Figueredo	Figueredo de Abaixo
San Pedro de Filgueira de Barranca	Filgueira de Barranca	O Igrexario
San Miguel	Filgueira de Traba	A Igrexa
San Estevo de Loureda	Loureda	A Igrexa
San Xiao	Mandaio	Quintá
Santiago de Paderne	Paderne	A Igrexa
Santaia de Probaos	Probaos	A Igrexa
San Salvador	Trasanquelos

Existen as ermidas e capelas de^[7]^[8]:

Nome	Parroquia	Lugar
San Vicente	Salto	A Eirexa
Capela do Socorro,	Oza	Pazo de Paio
San Benito	Oza	Maial
Nosa Señora da Trindade	Parada	As Capelas, O Enxertado
Nosa Señora do Carme	Parada	As Capelas, O Enxertado
A Barrosa	Bandoxa	A Barrosa
Ermida de San Xoán	Cuíña	Bendrade, Cuíña
San Gregorio	Borrifáns	San Gregorio
Capela do Rosario	Dordaño	A Capela
San Antonio	Filgueira de Traba	As Cernadas/A Anella
San Xoán	Loureda	No pazo de Loureda, Os Currás
San Xoán do Coto	Paderne	O Coto
Ermida de San Vicenzo	Trasanquelos	O Carballal
Capela de Belén	Rodeiro	A Graña
Santo André	Rodeiro	O Brueiro
San Vicente	Salto	A Eirexa

Entre os cruceiros están^[7]^[8]:

Nome	Parroquia	Lugar
O do campo da Igrexa	Porzomillos
O Cruceiro	Regueira
Belén	Rodeiro	A Graña
As Capelas	Parada
Campo da festa	Rodeiro	Campo da festa
Cruceiro-monumento ao Sagrado Corazón	Bragade	O Forte
San Vicenzo	Carres	O Vieiro
Santa María	Cutían	A Igrexa
Santa María	Dordaño	A Igrexa
Santa María	Figueredo	Figueredo de Abaixo
Cruceiro novo de Santa María	Figueredo	Figueredo de Abaixo
San Pedro	Filgueira de Barranca	O Igrexario
Capela de San Antonio	Filgueira de Barranca
San Miguel	Filgueira de Traba	A Igrexa
San Xiao	Madaio	Quintá
Santiago de Pardene	Paderne	A Igrexa
Capela de San Xoán	Paderne
Santalla de Probaos	Probaos	A Igrexa
Cruceiro do Carballal	Trasanquelos	O Carballal

Hai casas reitorais en^[7]^[8]:

Nome	Parroquia	Lugar
Santa María de Cuíña	Cuíña
Santa Cruz de Mondoi	Mondoi
Santa María de Regueira	Regueira
Santa María de Rodeiro	Rodeiro
Santo Tomé de Salto	Salto
San Pedro de Borrifáns	Borrifáns	A Armucela
San Vicente de Carres	Carres	Fondevila
Santa María de Dordaño	Dordaño	A Igrexa
San Pedro de Filgueira de Barranca	Filgueira de Barranca	O Igrexario
San Xiao de Mandai	Mandaio	Quintá
San Salvador de Trasanquelos	Trasanquelos

Administración

Até as eleccións municipais de 2015, o concello estivo rexido por unha comisión xestora de 13 membros designada pola Xunta de Galicia^[9]. A ela pertencen os anteriores alcaldes de Oza dos Ríos, José Pablo González Cacheiro, e máis o de Cesuras, Julián Lucas Ramírez.

O concello ten dúas sedes que veñen sendo as antigas casas dos concellos fusionados.^[10]

Escolas, centros sociais, bibliotecas e museos

Escolas

Os centros educativos do concello son:

Escola Infantil "A Galiña Azul" en Mandaio.
CEIP Oza dos Ríos, en Oza dos Ríos.^[11]
CEIP Forte Bragade, Cesuras, Dordaño.^[12]

Centros sociais, bibliotecas e museos

Os centros culturais do concello son:

Centro Cultural e biblioteca na antiga "casa do médico".
Casa museo etnográfico, no Forte, Bragade.

Os principais centros deportivos son os:

Campos de fútbol de Quintela, Porzomillos e Reboredo.
Complexo deportivo Castiñeiro.

Etnografía

Festas e romarías

Nosa Señora dos Miragres en Bandoxa, a última fin de semana de setembro.^[13]
Santísimo Sacramento en Cis, o 19 e 20 de agosto.^[13]
San Antón de Cuíña, en Callobre, Cuíña en xuño.^[13]
Nosa Señora de Cutián, pola Santa María do 15 de agosto.^[13]
Nosa Señora do Carme en Oza, do 7 ao 9 de xullo.^[13]
Santa Lucía en Oza o 13 de decembro.^[13]
Nosa Señora de Belén en Rodeiro, o 21 e 22 de setembro.^[13]
Santa Mariña o 14 de agosto.^[14]
San Mamede en Bragade o 11 de outubro.^[14]
Romaría Galega o Sanatorio no parque do Sanatorio o primeiro domingo de agosto.^[14]

Espazos naturais

Oza-Cesuras está dentro da zona especial conservación do Betanzos - Mandeo e dentro da Reserva da biosfera As Mariñas Coruñesas e Terras do Mandeo.

No concello hai declaradas as seguintes árbores senlleiras:

Sobreira de Mondoi
Sobreira de Porzomillos
Piñeiro en San Pedro de Oza

Economía

O concello ten a súa base económica no sector gandeiro, agrícola e forestal. Está comunicado coa A-6 e estrutúrao de norte a sur a estrada comarcal AC-840, entre Betanzos e Agolada. Conta ademais cunha vía férrea, a que pasa de Lugo á Coruña e que ten estación en Cesuras, Oza e Piñoi. Oza-Cesuras fai de nó de comunicacións entre a costa e os concellos do interior, existe un importante sector de servizos.