L'Espluga de Francolí

L'Espluga de Francolí
	Brasón
Epónimo	cova e Río Francolí
Localización
	41°23′50″N 1°06′10″L / 41.3972, 1.1029
Estado	España
Comunidade autónoma	Cataluña
Provincia	Provincia de Tarragona
Ámbito funcional territorial	Camp de Tarragona
Comarca	Conca de Barberà
Capital	l'Espluga de Francolí (en)
Contén a división administrativa	Les Masies (en)
Poboación
Poboación	3.733 (2023) (65,26 hab./km²)
Número de fogares	151 (1553)
Lingua oficial	lingua catalá
Xeografía
Diocese	Arquidiocese de Tarragona
Superficie	57,2 km²
Bañado por	Río Francolí
Altitude	411 m
Comparte fronteira con	Vallbona de les Monges, norte ; Fulleda, norte ; Senan, norte ; Vimbodí i Poblet, oeste ; Blancafort, leste ; Montblanc, leste ; Rojals (pt) , sur
Santo padrón	Abdón e Senén
Organización política
• Alcalde	Josep M. Vidal Minguella (2019–)
Orzamento	8.310.330,2 € (2022)
Identificador descritivo
Código postal	43440
Fuso horario	UTC+01:00
Código INE	43054
Código territorial IDESCAT	430542
Outro
Irmandado con	L'Espluga Calba ; Splügen (pt) (1993–)
Páxina web	esplugadefrancoli.cat

Monumento na entrada ás espenucas de L'Espluga.

L'Espluga de Francolí é un concello e vila catalá que se atopa na provincia de Tarragona, na comarca da Conca de Barberà. O nome da vila provén do latín spelunca 'espenuca', 'cova', denominación pola que xa era coñecida no século XI, en referencia ás numerosas grutas e cavernas dos arredores, entre as cales cómpre sinalar a cova da Font Major, por onde transcorre baixo terra o río Francolí. Esta espenuca foi descuberta por casualidade en 1853, e é actualmente visitábel. Constitúe, co museo adxacente, unha das máximas atraccións turísticas da vila.

L'Espluga de Francolí áchase no extremo suroriental da comarca, situado entre a serra do Tallat, o norte, na estrema das comarcas das Garrigues e do Urgell, e os riscos da fraga de Poblet e maila Pena, dos montes de Prades, ao sur; no medio, o val e o cavorco do Reguer, coas leiras e videiras. Testa ao norte con Fulleda, Senan e Vallbona de les Monges, ao leste con Blancafort e Montblanc (que tamén estrema polo sur) e ao oeste con Vimbodí.

O termo está atravesado polo río Francolí, que abrolla na Font Major de L'Espluga, na confluencia dos ríos Sec e Milans. Pódese acceder pola estrada N-240 e pola autoestrada AP-2, con saída por Montblanc; tamén ten conexión coas vilas veciñas grazas a diversas estradas locais. Ten unha estación do camiño de ferro (liña Lleida-Reus) por onde pasa a liña do AVE.

A maioría da poboación concéntrase na vila de L'Espluga de Francolí. Existe un núcleo urbano no balneario de Les Masies, a dous quilómetros ao sur de L'Espluga, preto do Mosteiro de Poblet, no concello de Vimbodí. Na estrema sur do concello atópase o santuario da Santísima Trindade.

Historia

A vila de L'Espluga creouse arredor dun castelo que Ponç de Cervera ergueu no cume do monte no século XI. Máis tarde o castelo pasou a depender de Poblet e da Orde do Temple (templarios) a mediados do século XIII; a parte baixa da vila ficaba baixo a xurisdición dos hospitalarios (Orde de Malta) que estableu a encomenda de L'Espluga de Francolí adquirindo todo o señorío en 1312, ano da extinción da Orde do Temple.

O nome de L'Espluga

O nome da vila provén do latín spelunca ('espenuca' ou 'cova'), porén este vocábulo foi tomado polos romanos da lingua grega. En galego, do latín spelunca, obtemos o temo vulgar de cova: espenuca e o prefixo culto espeleo- (elemento de orixe grega que entra na formación de palabras co significado de ‘caverna’).

Con dita verba que xa era coñecida a zona no século XI, en referencia ás numerosas palas e cavidades dos arredores da vila, entre as cales salienta a cova da Font Major (fonte maior), por onde descorre, so terra, o río Francolí, achada, por casualidade, en 1853, e que actualmente pode ser visitada, xunto co museo que se instalou no seu interior. É a máxima atracción de L'Espluga. Pódense realizar tamén actividades de espeleoloxía.

Monumentos e atractivos da vila

Coves de l'Espluga son unhas palas naturais utilizadas polo ser humano dende o paleolítico. Ten un museo que se atopa no seu interior. Visita guiada dunha hora e 15 minutos de duración aproximadamente.

Ademais da xa mencionada Cova Museo da Font Major, cómpre salientar tamén:

Fassina Balanyà, a antiga fábrica de alcol tornou a abrir as súas portas no ano 2009 coma un dos museos industriais do Sistema do Museo Nacional da Ciencia e a Técnica de Cataluña, que neste caso amosa o funcionamento da fabrica durante os anos da posguerra civil española, para coñecer os procesos produtivos para a obtención de alcol e os seus derivados. Oficina de Turismo.
O antigo hospital da Orde de San Xoán, fundado polos cabaleiros hospitalarios, malia que o edificio actual, gótico, data do século XIV. Acolle a biblioteca Mosén Ramón Muntanyola e diversas entidades.
Igrexa de Sant Miquel, do século XIII, moi austera, de transición entre o románico e o gótico. En 1837, baixo as escaleiras da igrexa agocháronse os restos dos reis cataláns cuxas tumbas foran profanadas no mosteiro de Poblet. Incendiada en 1873, durante a Terceira Guerra Carlista, construíuse na mesma praza a igrexa nova, de estilo neoclásico, aproveitando as pedras do antigo castelo.
O Museo da Vida Rural, instalado no pazo da familia Carulla, do século XVII, e creado en 1988 a instancias de Lluís Carulla, industrial e mecenas, promotor da Fundación Lluís Carulla. O novo Museo da Vida Rural responde á vontade da Fundación Lluís Carulla de modernizar e ampliar as súas instalacións.
A adega cooperativa modernista, o Celler Cooperatiu, obra de 1913, de Pere Domènech i Roura, que seguiu o proxecto do seu pai Lluís Domènech i Montaner, baseado no gótico catalán. Actualmente acolle o museo do viño (Museu del Vi). O museo está estruturado en tres niveis. Nun primeiro nivel soterrado, habilitado polo antigo lagar, exponse a historia, o cultivo e a elaboración do viño. Un segundo nivel, entre os bocois, explícase a elaboración moderna do viño. Finalmente, nun tereceiro nivel, por riba dos bocois, exponse a arquitectura e un audiovisual.
O Casal de l'Espluga, aberto en 1965, tamén grazas ao mecenas Lluís Carulla. É o centro dun conxunto de servizos tales como: hotel, parque infantil, pavillón polideportivo, escola de música, cine etc.

Economía

A actividade económica do concello depende da agricultura, o comercio, o turismo e a industria. As culturas máis importantes son a vide e os cereais (trigo e orxo), amendoeiras, oliveiras, existindo tamén algunhas granxas de polos e porcos. O reclamo turístico do achegado mosteiro de Poblet converteu a L'Espluga nun importante núcleo de servizos culturais, de hostalaría, restaurantes e lecer, que complementan os atractivos propios do termo. O mercado faise os luns e venres á mañá. A feira da vila (que ten lugar o último domingo de xaneiro) documentada dende 1565, aglutina a oferta comarcal e derivou das súas orixes agrícolas e gandeiras a aspectos máis comerciais e de servizos. Tamén é importante a mostra vitivinícola e de produtos agrarios que se celebra en setembro, durante a Festa de la Verema (festa da vendima). Son sonadas as galletas ("vanos") e carquinyols típicos da vila.

Tradicións

Diables Fills de Satanàs de L'Spelunca Diabòlica Arquivado 08 de xullo de 2018 en Wayback Machine.

Grupo tradicional de diables fundado en 1879, e recuperado en 1990.

O Entroido de L'Espluga Arquivado 24 de setembro de 2015 en Wayback Machine.

Coñecido como "La rua de les 1000 disfresses" é a festa máis populosa da vila. En 2007 cumpriu a súa vixésimo quinta edición.

Comunicación

L'Espluga FM RÀDIO

A emisora oficial da vila. Xornais, magazines, fórmulas musicais, e emisión on-line.

El Francolí Arquivado 04 de marzo de 2016 en Wayback Machine.

Revista mensual na que se publican novas e artigos que están relacionados con L'Espluga.

Galería de imaxes

O Antigo Hospital de San Xoán (Hospital de Sant Joan)
Cheminea da Fassina Balanyà, unha antiga factoría de alcol.
Casal de l'Espluga (casa da vila).
Museo da Vida Rural.
Celler Cooperatiu, adega cooperativa modernista, obra de 1913, de Pere Domènech i Roura.

Notas

Véxase tamén

Ligazóns externas

Páxina oficial de L'Espluga de Francolí (en catalán)