Neno

Un neno ( pronunciación ) é, desde o punto de vista do seu desenvolvemento psicobiolóxico, toda criatura humana que non alcanzou a puberdade. Como sinónimo de infantil ou pueril, o termo aplícase a quen non é considerado adulto. Tamén o termo aplícase a quen, previa á adolescencia, vive a súa nenez. En termos xerais ou xurídicos, neno é toda persoa menor de idade.

Grupo de nenos palestinos en Yenín.

En función da súa evolución psicoafectiva, psicomotriz e cognitiva, aos recentemente nados e durante a primeira etapa da súa vida, denomínaselles comunmente meniños ou bebés para distinguilos dos que alcanzaron unha certa autonomía.

A infancia na historia

O concepto de infancia varía considerablemente ao longo da historia e nas diversas sociedadeé e culturas.

A vida dos nenos segue certos patróns propios da madurez psico-biolóxica, pero tamén se ve afectada polos modelos culturais predominantes. Este fenómeno deu pé a unha considerable produción antropolóxica, historiográfica e sociolóxica que dá conta das variacións que se observan nas diferentes culturas e nas diferentes épocas. Margareth Mead foi unha das primeiras autoras en cuestionar a validez de teorías universais sobre as características da transición entre a nenez e a adultez. Unha maior influencia exerceu o historiador francés Philippe Ariès.

Un dos temas máis polémicos que rodeou esta produción académica é a reconstrución da forma en que a sociedade se relacionou cos nenos e os valores predominantes en cada época. Para Ariès, por exemplo, a infancia sería un "invento da modernidade"; segundo esta idea, a época premoderna non tería unha concepción da infancia, é dicir, un conxunto de espazos diferenciados, expectativas sociais cara aos nenos e un status específico que lles outorgase unha distinción fronte aos adultos. Esta idea fora esbozada por Norbert Elias no seu estudo sobre o "proceso civilizador". O crecente control sobre a educación dos nenos sería o primeiro paso na construción do concepto de infancia.

Outras interpretacións sobre a historia da infancia proveñen da psicohistoria, a que tentou explicar fenómenos como o infanticidio ao longo da historia.

Unha demostración das transformacións que experimentou a experiencia dos nenos ao longo da historia e das culturas queda en evidencia se se comparan os cambios na estrutura da familia, as formas de crianza (como o uso de ama de cría), a práctica no uso de xoguetes, a literatura infantil, o desenvolvemento de políticas públicas e da doutrina dos dereitos do neno. O século XX é o que mostrou maiores cambios neste aspecto, o que foi anticipado por Ellen Key ao anunciar en 1900 que esta centuria constituiríase en "o século dos nenos".

Psicoloxía evolutiva da nenez

Un neno acabado de nacer

O desenvolvemento da nenez é o estudo dos procesos e os mecanismos que acompañan o desenvolvemento físico e mental dun infante mentres acada a madureza. A pediatría é a rama da medicina referente ao coidado de nenos da infancia á adolescencia, e ás veces mesmo de adultos novos (idades 0-21 anos).

Estas escalas de idades son aproximadas e pódense diferenciar de cultura a cultura. A lista seguinte reflicte o concepto do desenvolvemento do neno no século XXI.

Previa á nenez:

• Cigoto: desde a concepción até o asentamento no útero.
• Embrión: durante a embrioxénese, até a oitava semana aproximadamente.
• Feto: última fase, de preparación do nacemento.

Nenez:

• Lactación: neonato (acabado de nacer) durante o primeiro mes fóra do útero; chamado naipelo mentres mama.
• Infancia: meniño ou bebé (0-1,5 anos).
• Nenez: neno, rapaz, pícaro, cativo (1,5-4 anos).
• Nenez media: idade da escola primaria e secundaria (5-14 anos)
• Prepuberdade: un subconxunto do antedito (14-15 anos, aproximadamente)
• Preadolescencia: idade de escola media superior (15 anos, aproximadamente).
• Adolescencia e puberdade: mozo (15-19 anos)

O desenvolvemento cognitivo e afectivo do neno comprende varias áreas:

• Aprender: entender o mundo e coñecer o medio.
• Música: os nenos motívanse e alégranse coa música.
• Linguaxe: aprender a falar.
• Educación: aprendizaxe de ler, escribir, colorear etc.
• Psicoloxía e desenvolvemento: convivir coas demais persoas no seu medio.
• Arte: espertar novas habilidades.

No campo da psicoloxía tamén é posible verificar cambios notables na concepción que os autores tiveron sobre a infancia e as súas características. Demóstrano os distintos enfoques presentes na psicoloxía evolutiva. Durante algún tempo existiu o intento de integrar todos os coñecementos sobre o neno nunha disciplina especial, a paidoloxía, que dese conta dos aspectos psicolóxicos, biolóxicos e sociais.

Aspectos legais

A Convención sobre os Dereitos do Neno, en vigor desde o 2 de setembro de 1990, sinala que se entende por neno todo ser humano menor de dezaoito anos de idade, salvo que, en virtude da lei que lle sexa aplicable, alcance antes a maioría de idade". As idades consideradas flutúan segundo o contexto, aínda que o termo neno adoita empregarse para designar aos menores de 14 anos, chamándose novos ou adolescentes aos que superaron devanditas idades.

O "Día Universal do Neno" celébrase todos os anos o 20 de novembro.

Aspectos sociais

Desde o século XIX xurdiron varias organizacións, a nivel internacional e nacional, que promoven a protección do neno. A maioría delas xurdiron a fins desa centuria e comezos da seguinte, como Save the Children. No século XX as políticas públicas víronse fortemente influídas pola acción da OIT, sobre todo en relación co traballo ou explotación infantil, e logo pola UNICEF, ao redor da alimentación e a escolarización.

Diversas manifestacións estéticas, no cine, a pintura e a literatura, dan conta das concepcións que xurdiron cara á infancia.

En xeral a sociedade construíu desde o século XIX unha visión idealizada da infancia (herdanza do romanticismo e a Época vitoriana), tendencia que se reflicte por exemplo en Charles Dickens. No último tempo xurdiron manifestacións máis complexas sobre a "natureza humana", como se evidencia en O señor das moscas (1954), de William Golding, e en The Cement Garden (1978), de Ian McEwen.

En décadas recentes, nos Estados Unidos e en Europa xurdiu unha disciplina específica que estuda a relación entre o neno e a sociedade, denominada socioloxía da infancia. A antropoloxía ten unha tradición máis larga respecto diso, que se remonta aos clásicos (Maine, Frazer, Boas), quen estudaron as estratificacións de acordo ás idades así como os ritos de pasaxe (Van Gennep) e a transición da infancia á adultez (Mead). Con todo, a infancia como tema central se introduciu máis tardiamente. A economía, por outra banda, estudou o peso que teñen os nenos na sociedade de consumo.

Véxase tamén

Bibliografía

• Pierre Riché e Danièle Alexandre-Bibon, L'enfance au Moyen Âge, Seuil, 1994 (en francés)
• Françoise Dekeuwer-Défossez, Les droits de l'enfant, PUF, collection « Que sais-je ? », 2010 (en francés)

Outros artigos

• Día do Neno
• Dereitos do neno
• Fillo
• Embarazo
• Literatura infantil
• Neno prodixio
• Pedagoxía
• Pediatría
• UNICEF

Ligazóns externas

• Sitio web oficial de Unicef (en castelán) (en inglés) (en francés) (en chinés) (en árabe)
• OECD (en inglés)
• Cidades amigas da infancia. Unicef (en castelán)