Lingua mochica
A lingua mochica, yunga ou yunka (muchik) é unha das linguas que se falaban na costa e parte da serra norte do Perú. Foi unha das linguas xerais do país na chegada dos conquistadores españois (século XVI) como o foron tamén o quechua, o aimará, o quingnam, o uru e o puquina.
| Mochica | ||
|---|---|---|
| Outros nomes: | Chimu, Yunga, Yunka | |
| Falado en: | Perú | |
| Rexións: | Lambayeque | |
| Extinción: | c. 1920 | |
| Familia: | Chimú ? Mochica | |
| Códigos de lingua | ||
| ISO 639-1: | --
| |
| ISO 639-2: | --- | |
| ISO 639-3: | omc
| |
| Mapa | ||
| ||
| Status | ||
 | ||
O mochica amosa moitas características radicalmente diferentes das linguas quechuas e da lingua aimará, as dúas meirandes familias lingüísticas andinas, que si intercambiaron gran cantidade de léxicos.[2] A investigación realizada por Alfredo Torero sobre esta lingua ten como fonte de datos principal a Gramática de la lengua yunga que escribiu en 1644 o sacerdote peruano Fernando de la Carrera Daza. Do mesmo xeito, toma en conta o Rituale seu Manuale Peruanum de Luis Jerónimo de Oré de 1607 con só seis páxinas sobre o mochica escritas por un autor anónimo (este manual recolle oracións e sermóns breves en varias linguas da época). Ademais, considérase tamén a lista de voces mochicas que elaborou o bispo Baltazar Martínez Compañón a finais do século XVIII e a obra de Ernst Middendorf, Das Muchik oder die Chimu-Sprache de 1892.
A comezos do século XXI, algunhas institucións lambayecanas como o capítulo local do INCe algúns colexios de Chiclayo comezaron programas de ensino desta lingua sobre a base da bibliografía rescatada polos investigadores, como a gramática de De la Carrera.[3]
Notas
editar- ↑ Moseley, Christopher e Nicolas, Alexandre. "Atlas of the world's languages in danger". unesdoc.unesco.org. Consultado o 11 de xullo de 2022.
- ↑ Paul Heggarty. O seu artigo en Estudios sobre lenguas andinas y amazónicas ISBN 978-9972-42-972-9
- ↑ El Idioma Muchik - Reportaje llevado al aire por el canal peruano América Televisión
Véxase tamén
editar| Vexa a proba da Wikipedia en Lingua mochica |
Bibliografía
editar- Adelaar, Willem F. H. (1999). "Unprotected languages, the silent death of the languages in Northern Peru". En Anita Herzfeld e Yolanda Lastra. Las causas sociales de la desaparición y del mantenimiento de las lenguas en las naciones de América: Trabajos presentados en el 49° Congreso Internacional de Americanistas, Quito, Ecuador, Julio 7-11, 1997. Hermosillo: USON. ISBN 968-7713-70-4, ISBN 978-968-7713-70-0.
- De la Carrera, Fernando (1939). Arte de la lengua yunga (1644) / Reedición, con introducción y notas por Radamés A. Altieri. Tucumán: Instituto de Antropología de la Universidad Nacional de Tucumán.