Jump to content

Dà-Spioraideach

O Uicipeid

Tha Dà-Spioraideach 'na facal air treas seòrsaich (mar eisimpleir, bean maireann ri fear) a bheil am measg mòran, mur eil sa' chuid as motha, nam cinneadh Ameireaganach Dùthchasach. 'S àbhaisd dhi a' bhith a' toirt iomradh air spiorad fireannta agus spiorad boireanta 'maireann sa' chorp cheudna. 'S i air chleachdadh le Ameireaganaich Dhùthchasach co-sheòrsach, leasbach, dà-mhiannach, thairis-sheòrsach, agus eadar-sheòrsach a thoirt dealbh orra fhèin. There are also native terms for these individuals in the various sa' chànanan eugsamhaile nan Ameireaganach Dùthchasach.

Tha 'n facal sean "berdache" (às an Fhraingis bardache, às an Spàinntis bardaxa no bardaje/bardaja, às an Eadailtis bardasso no berdasia, às an Arabais bardaj, às an Persiais bardaj no barah ciallachadh "gille air chumail," no "fear-strìopach") 'na fhacal gnèitheach air chleachdadh gu h-àraid le luchd-corpeòlas agus diùltaidh Ameireaganach Dùthchasach an facal gu tric seach tha iad ga thuigsinn ri mì-dhòigheil agus cronail. Tha e gu leathann air chur nì an àite le Dà-Spioraideach.

Tha na luchd seo air sealladh gu tric ri le dà spioraid a' lìonadh aon corp. Tha an aodach gu h-àbhaisteach 'nam measgachadh an t-aodaich fireannich dhualchasaich agus boireanich dhualchasaich. Tha na dleasnasan sònraichte an t-seòrsa 's a' chomainn 'nam cinnidhean. Mar eisimpleir, am measg na Lakota bh'ann deas-ghnàth fad an Dannsa na Grèine gun robh rìomhaichte 'mhàin le Dà-Spioraideach a' chinnidhe sin. (Seallaibh winkte(uingte))

Gnìomhaichidh Dà-Spioraideach dreuchdan comannach àraidh 'nam co-chuideachdan. Tha roinn dhiubh 'nan luchd-comhairle fad tha roinn de eile 'nan ollamh-leighis no sagartan. Rannsaichidh iad na h-ealain gabhail a-staigh innseadh sgeulan, taigh-cluiche, draoidheachd, suainealachadh, slànachadh, cungaidh-leighis, staoir, seinn, ceòl agus dannsa.

Tha 'n facal "berdache," ged chan eil coitcheann, as trice air chleachdadh le luchd-corpeòlas an-dràsda a chiallachadh fireannach dualchasach thairis-sheòrsach gnìomhadh dreuchd cudthromach ('s dòcha, aach cha daonnan, spioradail 'na gnàths) ann am comann sam bith às na society from Ameireaganaich Dùthchasach (leis an thairis bacadh ciallachail) ris na Sibeirich ris na Innsean a' Chuain Shèimh.

Tha roinn nan eisimpleirean Dà-Spioraidich 'san eachdraigh 'gabhail a-staigh na h-aithrisean le Buadhaichean Spàinneach a chunnaic Dà-Spioraideach(ich) ann an uile baile ach beag a dh'inntrig iad 'san Ameireaga Meadhanach agus a mharbh iad an uair sin. B'àbhaist dhan Hopithich a bhith a' cumail deas-gnàth far a chuir Dà-Spioraideach fireann 16 bliadhna aois na h-aodaich na Ban-Dè an t-Arbhair uime fhèin. An uair sin, ghnìomhaich uile den fir drùis-tòine leis an neach seo air chor a bheirsinn torraicheas dham bhàrr an t-arbhair air a' bhliadhna. A leanas, bha cuirm mhòr air chumail 'san urram an t-òganaich.

Th'ann iomraidhean timcheall Dà-Spioraidich a' cumail neirt làidire draoidheachd. Ann an aon aithris, thòisich saighdearan a' dèanamh ruaig à cinneadh còmhstritheach a thoirt ionnsaigh còmhlan nam ban-solaraiche nuair chunnaic iad gun robh aon nam mnàthan, a' bhean nach do ruith air falbh, 'na Dà-Spioraideach. Stad iad an ionnsaigh agus theich an dèidh do chuir an Dà-Spioraideach bacadh orra le bata, rèiteachadh a bidh cumhachd mòr aig an Dà-Spioraideach nach bi iad urrach a cheannsachadh.

Faclan

[deasaich | deasaich an tùs]
  • Acoma
    • Corp-fireannaich: Kokwi'ma
  • Aleut
    • Corp-fireannaich: Ayagigux' ("fear cruth-atharraichte a-steach do bean")
    • Corp-boireannaich: Tayagigux' ("bean cruth-atharraichte a-steach do fear")
  • Arapaho
    • Corp-fireannaich: Haxu'xan (aonar), Hoxuxuno (iomadh) ("cnàimh breun")
  • Arikara
    • Corp-fireannaich: Kuxa't
  • Assiniboine
    • Corp-fireannaich: Winktan
  • Cas-dubh (Peigan a tuath)
    • Corp-fireannaich: Aakíí'skassi ("cluiche mar bean")
    • Corp-boireannaich: Saahkómaapi'aakííkoan ("balach-caileag") [ *gu teann leas-ainm air thoirt ri Iolair-Ruith* ]
  • Cheyenne
    • Corp-fireannaich: He'eman (aonar), He'emane'o (iomadh) (hee = "bean")
    • Corp-boireannaich: Hetaneman (aonar), Hatane'mane'o (iomadh) (hetan = "fear")
  • Chickasaw, Choctaw
    • Corp-fireannaich: Hoobuk
  • Chumash
    • Corp-fireannaich: Agi
  • Cocopa
    • Corp-fireannaich: Elha ("gealtair")
    • Corp-boireannaich: Warrhameh
  • Cree
    • Corp-fireannaich: Aayahkwew ("cha mhotha fear no bean")
  • Ròcas
    • Corp-fireannaich: Bote/Bate/Bade ("chan fear, chan bean")
  • Dakota (Santee Sioux)
    • Corp-fireannaich: Winkta
  • Ceann-leasach (Interior Salish)
    • Corp-fireannaich: Ma'kali
  • Gros Ventre
    • Corp-fireannaich: Athuth
  • Hidatsa
    • Corp-fireannaich: Miati ("a bhith air chur an aghaidh a thoil a chluiche a' bhean," "co-èignichte le bean")
  • Hopi
    • Corp-fireannaich: Ho'va
  • Illiniwek
    • Corp-fireannaich: Ikoueta
    • Corp-boireannaich: Ickoue ne kioussa ("bean sealg")
  • Ingalik
    • Corp-fireannaich: Nok'olhanxodeleane ("woman pretenders")
    • Corp-boireannaich: Chelxodeleane ("luchd-atharrais nam fir")
  • Inuit
    • Corp-fireannaich: Sipiniq ("bìodag gun atharraich a ghnè aig a bhreith")
  • Juaneno
    • Corp-fireannaich: Kwit
  • Karankawa
    • Corp-fireannaich: Monaguia
  • Klamath
    • Corp-fireannaich/boireannach: Tw!inna'ek
  • Kutenai
    • Corp-fireannaich: Kupatke'tek ("ag atharrais bean")
    • Corp-boireannaich: Titqattek ("gabhail air a bhith 'na fear")
  • Laguna
    • Corp-fireannaich: Kok'we'ma
  • Lakota (Teton Sioux)
    • Corp-fireannaich: Winkte ("['iarraidh'] a bhith [mar] bean." Giorrachadh de winyanktehca)
    • Corp-boireannaich: Bloka egla wa ke ("tha i a' saoiltinn gur urrainn dhi mar fear cluiche") [ nota an leasaiche: air tharrang gu cùirt le Beatrice Medicine, aois gun fhiosda ]
  • Luiseno
    • San Juan Capistrano
      • Corp-fireannaich: Cuit
    • Beinn
      • Corp-fireannaich: Uluqui
  • Mandan
    • Corp-fireannaich: Mihdacka (mih-ha = "bean")
  • Maricopa
    • Corp-fireannaich: Ilyaxai' ("mar nighean")
    • Corp-boireannaich: Kwiraxame
  • Mescalero Apache
    • Corp-fireannaich: Nde'isdzan ("fear-bean")
  • Micmac
    • Corp-fireannaich: Geenumu gesallagee ("tha gaol aige air fir," 's mathaid litrichte gu ceart ji'nmue'sm gesalatl)
  • Miwok
    • Corp-fireannaich: Osabu (osa = "bean")
  • Mohave
    • Corp-fireannaich: Alyha ("gealtair")
    • Corp-boireannaich: Hwame
  • Mono mu dh'Iar
    • Corp-fireannaich: Tai'up
  • Navajo
    • Corp-fireannaich-/boireannaich-/eadar-seòrsa: Nadleeh no nadle (roinn an seòrsa/roinn), nadleehi (aonar), nadleehe (iomadh) ("neach ann am cor buan de atharrachadh," "neach gun atharraich," "a bhith cruth-atharraichte")
  • Nisenan (Maidu mu Dheas)
    • Corp-fireannaich: Osa'pu
  • Ojibwa (Chippewa)
    • Corp-fireannaich: Agokwa ("fear-bean")
    • Corp-boireannaich: Okitcitakwe ("woman gaisgeach")
  • Omaha, Osage, Ponca
    • Corp-fireannaich: Mixu'ga ("ionnsaichte leis an ghealach,")
  • Otoe, Kansa (Kaw)
    • Corp-fireannaich: Mixo'ge ("ionnsaichte leis an ghealach")
  • Papago (Tohono O'odham), Pima (Akimel O'odham)
    • Corp-fireannaich: Wik'ovat ("mar nighean")
  • Paiute
    • Mu Thuath
      • Corp-fireannaich: Tudayapi ("aodach mar an seòrsa eile")
    • Mu Dheas
      • Corp-fireannaich: Tuwasawuts
  • Pawnee
    • Corp-fireannaich: Ku'saat
  • Potawatomi
    • Corp-fireannaich: M'netokwe ("os-nàdarrach, neo-ghnàthach," Manito agus an leasachan boireannach)
  • Salinan
    • Corp-fireannaich: Coya
  • Sauk (Sac), Sionnach
    • Corp-fireannaich: I-coo-coo-a ("fear-bean")
  • Shoshone
    • Bannock
      • Corp-fireannaich: Tuva'sa ("fàsaichte")
    • Lemhi
      • Corp-fireannaich/boireannach: Tubasa
      • Corp-boireannaich: Waipu sungwe ("leth-bhean")
    • Gosiute
      • Corp-fireannaich: Tuvasa
    • Bàrr an Rois
      • Corp-fireannaich: Tubasa waip ("bean fhàsaichte")
      • Corp-boireannaich: Waipu sungwe ("leth-bhean")
    • Nevada
      • Corp-fireannaich: Tainna wa'ippe ("fear-bean")
      • Corp-boireannaich: Nuwuducka ("ban-sealgair")
  • Takelma
    • Corp-fireannaich: Xa'wisa
  • Tewa
    • Corp-fireannaich/boireannach: Kwido
  • Isleta Tiwa
    • Corp-fireannaich: Lhunide
  • Kumeyaay
    • Tipai, Kamia
      • Corp-fireannaich: Warharmi
  • Tlingit
    • Corp-fireannaich: Gatxan ("gealtair")
  • Ute mu Dheas
    • Corp-fireannaich: Tuwasawits
  • Winnebago (Ho-Chunk)
    • Corp-fireannaich: Shiange ("fear neo-fhearail")
  • Wishram
    • Corp-fireannaich: Ik!e'laskait
  • Yuma (Quechan)
    • Corp-fireannaich: Elxa' ("gealtair")
    • Female-bodied: Kwe'rhame
  • Yup'ik
    • Chugach/Pacific (Alutiiq, Alaska mu Dheas)
      • Corp-fireannaich: Aranu'tiq ("fear-bean")
    • An t-Eilean Lòireans (Siberian Yup'ik, Alaska mu dh'Iar)
      • Corp-fireannaich: Anasik
      • Corp-boireannaich: Uktasik
    • Abhainn Kuskokwim (Meadhan na h-Alaska)
      • Corp-fireannaich: Aranaruaq ("mar bean")
      • Corp-boireannaich: Angutnguaq ("mar fear")
  • Zapotec
    • Corp-fireannaich: Muxe
  • Zuni
    • Corp-fireannaich: Lha'mana ("giùlan mar bean")
    • Corp-boireannaich: Katotse ("balach-caileag")

Fèineachdan mar Dà-Spioraideach a-mach na t-Ameireaga mu Thuath

[deasaich | deasaich an tùs]

Seallaibh cuideachd

[deasaich | deasaich an tùs]

Buin/Leughaidhean molta

[deasaich | deasaich an tùs]

[ * = as cuthromaiche ]

  • An Berdache boireannach Kutenai 'san Ethnohistory 12(3):193-236, 1965, le Claude E. Schaeffer
  • Sgeulan Dubhcasach na Pàirc Dùthchail Deigh-Shiubhail (1916) agus Iolaire Ruith (1919) le James W. Schultz
  • Atharrachadh na Dreuchdan nan Ameireaganach Dùthchasach ann am Brìgh Cathaireach agus atharrachadh na Dreuchdan-Seòrsa nan Ameireaganach Dùthchasach ann am Brìgh Cathaireach 'san Dà-Spioraideach [seallaibh fodha], dgn. 145-148, le Beatrice Medicine *
  • An Spiorad agus an Craiceann: Eugsamhaileachd na Drùise 'san Dualchas nan Ameireaganach Dùthchasachs le Walter L. Williams
  • Maireann an Spiorad: Duanaire nan Ameireaganach Dùthchasach Co-sheòrsach le Will Roscoe
  • An Fear-Bean nan Zuni le Will Roscoe
  • Seòrsa 'Gus Buaidh: Ainneart nan Seòrsa, Òrdugh Sluagh-Iùlach, agus an Ceannsachadh Eòrpach nan Ameireagan le Richard C. Trexler *
  • Dà-Spioraideach: Fèineachd-Seòrsa, Miann, agus Creideimh nan Ameireaganach Dùthchasach deasaichte le Sue-Ellen Jacobs, Wesley Thomas, agus Sabine Lang *
  • Luchd Atharrachadh: Seòrsachan Treas is Ceithireamh 'san Ameireaganach Dùthchasach na h-Ameireaga mu Thuath le Will Roscoe *
  • Fir mar Mnàthan, Mnàthan mar Fir: Athrrachadh Gnè anns na Dualchasan nan Ameireaganach Dùthchasach le Sabine Lang *

Ceanglaichean a-mach

[deasaich | deasaich an tùs]
Air a tharraing à "https://gd.wikipedia.org/w/index.php?title=Dà-Spioraideach&oldid=570380"