Bithgheografaíocht
Is é atá sa bhithgheografaíocht[1] ná staidéar ar dháileadh speiceas agus éiceachóras sa spás geografach agus trí am geolaíochta. Is minic a bhíonn orgánaigh agus pobail bhitheolaíocha éagsúil ar bhealach rialta ar feadh grádáin gheografacha domhanleithead, ingearchló, aonraithe agus gnáthóige.[2] Is í an fhíteagrafaíocht an brainse de bhithgheografaíocht a dhéanann staidéar ar dháileadh plandaí. Is é míolgheografaíocht an brainse a dhéanann staidéar ar dháileadh ainmhithe. Is é míceogheografaíocht an brainse a dhéanann staidéar ar dháileadh fungas, mar shampla beacáin.
Tá eolas ar éagsúlacht spásúil i líon agus i gcineálacha orgánaigh chomh ríthábhachtach dúinn inniu agus a bhí sé dár sinsir luatha daonna, agus muid ag oiriúnú do thimpeallachtaí ilchineálacha ach intuartha go geografach. Is réimse comhtháite fiosrúcháin é bithgheografaíocht a aontaíonn coincheapa agus faisnéis ó éiceolaíocht, bitheolaíocht éabhlóideach, tacsanomaíocht, geolaíocht, tíreolaíocht fhisiciúil, pailé-ointeolaíocht, agus clíomeolaíocht.[3][4]
Comhcheanglaíonn taighde bithgheografach nua-aimseartha faisnéis agus smaointe ó go leor réimsí, ó na srianta fiseolaíocha agus éiceolaíocha ar scaipeadh orgánach go feiniméin gheolaíochta agus aeráideolaíochta atá ag feidhmiú ar scálaí spásúla domhanda agus frámaí ama éabhlóideacha.
Déanann na hidirghníomhaíochtaí gearrthéarmacha laistigh de ghnáthóg agus speicis orgánaigh cur síos ar chur i bhfeidhm éiceolaíoch na bithgheografaíochta. Déanann bithgheografaíocht stairiúil cur síos ar na tréimhsí fadtéarmacha éabhlóideacha le haghaidh aicmiú níos leithne orgánaigh.[5] Chuir eolaithe luatha, ag tosú le Carl Linnaeus, le forbairt na bithgheografaíochta mar eolaíocht.[6]
Tagairtí
[cuir in eagar | athraigh foinse]- ↑ Niall Ó Dónaill, eag.: “Foclóir Gaeilge-Béarla (Ó Dónaill): bithgheografaíocht” (ga). Teanglann.ie. An Gúm (1977). Dáta rochtana: 2024-04-30.
- ↑ "Biogeography". biomed.brown.edu. Dáta rochtana: 2024-04-30.
- ↑ name= "Dansereau">Dansereau, Pierre. 1957. Biogeography; an ecological perspective. New York: Ronald Press Co.
- ↑ name="Cox_et_al_2016"> "Biogeography:An Ecological and Evolutionary Approach" (2016). Chichester, UK: Wiley.
- ↑ Cox, C Barry, and Peter Moore. Biogeography : an ecological and evolutionary approach. Malden, MA: Blackwell Publications, 2005.
- ↑ Hussey, Matt (2011). "Bithgheografaíocht". Fréamh an Eolais. Coiscéim. p. 76.
 | Tá an t-alt seo bunaithe ar ábhar as Fréamh an Eolais, ciclipéid eolaíochta agus teicneolaíochta leis an Ollamh Matthew Hussey, foilsithe ag Coiscéim sa bhliain 2011. Tá comhluadar na Vicipéide go mór faoi chomaoin acu beirt as ucht cead a thabhairt an t-ábhar ón leabhar a roinnt linn go léir. |
 | Is síol é an t-alt seo. Cuir leis, chun cuidiú leis an Vicipéid. Má tá alt níos forbartha le fáil i dteanga eile, is féidir leat aistriúchán Gaeilge a dhéanamh. |