Béaloideas
 | Ní mór an t-alt seo a ghlanadh, ionas go mbeidh caighdeán níos fearr ann.
Tar éis duit an t-alt a ghlanadh, is féidir leat an teachtaireacht seo a bhaint de. Féach ar Conas Leathanach a Chur in Eagar agus an Lámhleabhar Stíle le fáil amach faoin dóigh cheart le feabhas a chur ar alt ciclipéide. |
Is éard is Béaloideas ann ná cultúr dúchasach na ndaoine. Tuigtear go hiondúil (ní ga gurb é an ceart é) gurb ionann é agus litríocht bhéil go traidisiúnta, .i. scéalta a insítear ó bhéal seachas scéalta scríofa. Is tuiscint i seo atá as dáta inniu san aonú aois is fiche. Is ionann béaloideas agus cultúr anois nach mór. Tá níos mó i gceist le béaloideas ná scéalta, baineann sé le iompar, le deasghnátha agus le siombalachas sa chultúr coitinn ar domhan.
Thug Sasanach William Thoms 'folklore' ar a leithéid thiar sa bhliain 1846. Bhí a leithéid ann cheana i dteangacha eile san Eoraip. Tagann an focal as an dá fhocal béal agus oideas, a chiallaíonn "eagna" nó "oideachas". Tá an téarma in úsáid ón seachtú céad déag ar a laghad. B'é an seanchaí leannta Seathrún Céitinn a bhain úsáid as sa saothar cáiliúil de chuid Foras Feasa ar Éirinn. Nuair a chum William Thoms an focal Béarla "folk-lore" sa bhliain 1846 thosaíodh ar an bhfocal béaloideas a thagairt don téarma sa Bhéarla. Tuigeann an chuid is mó de na daoine nach 'piseoga' amháin ata ann ach tuiscintí eile ar an saol a bhí i measc na sinsear le tamall maith de bhlianta.
Sin ábhar an léinn a dtugtar 'béaloideas' sa Ghaeilge air sa lá atá inniu ann. Ní coincheap Éireannach é in aon chor ach coincheap domhanda, tá ceangal aige le heolas na ngnáthdhaoine, saineolas ach eolas éigin. Teann sé siar go dtí tosach an léinn ach ní leagan lag den scoláireacht e ach leagan eile. Bíonn sé faoin duine aonair cinneadh a dhéanamh. Seachnaíonn roinnt daltaí na bríonna ata ag an gcultúr dúchais toisc gur athraíodh cuid mhór iad o thosach na hathbheochana in Éirinn sa bhfichiú haois. An 'athbheochaint' a bhí ann ná atuiscint a bhí in oiriúint do thuiscintí nua-aoiseacha meánaicmeacha. Ba cheart do mhic léinn tamall a thógáil chun an scéal seo a mheabhrú i gceart.
Bíonn béaloideas inniu ar theilifís, ar an Idirlíon, ar raidió srl., ceapann daoine fós gur sean-rud béaloideas ach ní fíor i gcónaí dóibh. Tá béaloideas nua ann chomh maith. Maíonn údair airithe gur béaloideas an seanchas mar gheall ar athrú aoraide srl., Is é sin, déantar amach go bhfuil baint aige le firinne nó le malairt na firinne. Deir daoine gur béaloideas an saol ar fad leis. Is é an míniú gnathach na gur cuid den chultúr dúchasach an béaloideas ina mbíonn scéalta, ceol, damhsa, finscéalta, stair, seanfhocail, creidiúintí, nósanna, piseoga, féilte agus deasghnátha. Bíonn béaloideas éagsúil ag grúpaí éagsúla sa phobal, is cuid de an cultúr traidisiúnta ach sa lá atá inniu ann cuirtear a lán rudaí comhaimseartha san áireamh chomh maith.
 | Is síol é an t-alt seo. Cuir leis, chun cuidiú leis an Vicipéid. Má tá alt níos forbartha le fáil i dteanga eile, is féidir leat aistriúchán Gaeilge a dhéanamh. |