An Chróit

An Chróit
Republika Hrvatska (hr) Hrvatska (hr)
Bratach Armas
Aintiún	Lijepa naša domovino
Mana	«Full of life» «Llawn bywyd»
Suíomh
45° 15′ 00″ N, 15° 28′ 00″ E
Príomhchathair	Ságrab
Daonra
Iomlán	3,871,833 (2021)
• Dlús	68.41 hab./km²
Déamainm	Crótach
Teanga oifigiúil	an Chróitis
Tíreolaíocht
Cuid de	Oirdheisceart na hEorpa Aontas Eorpach stáit Iar-Iúgslavacha Deisceart na hEorpa Limistéar an euro (2023–) Limistéar Schengen (2023–)
Achar dromchla	56,594 km²
Suite i nó in aice le limistéar uisce	Muir Aidriad agus an Mheánmhuir
Pointe is airde	Sinjal (en) (1,831 m)
Pointe is ísle	Muir Aidriad (0 m)
Ar theorainn le	an tSlóivéin an Bhoisnia-Heirseagaivéin Montainéagró an tSeirbia an Ungáir Liberland (en)
Sonraí stairiúla
Leanann sé/sí	Poblacht Shóisialach Chónaidhme na hIúgsláive, Socialist Republic of Croatia (en) agus Eastern Slavonia, Baranja and Western Syrmia (en)
Cruthú	25 Meitheamh 1991
Eachtra thábhachtach	Independence of Croatia (en)
Eagraíocht pholaitiúil
Córas rialtais	poblacht
Comhlacht feidhmiúcháin	Rialtas na Cróite
Comhlacht reachtach	Parlaimint na Cróite
• Uachtarán na Cróite	Franjo Tuđman (1990–1999)
• Príomh-Aire na Cróite	Andrej Plenković (2016–)
Eacnamaíocht
OTI ainmniúil	68,843,674,641 $ (2021)
Airgeadra	Euro
Aitheantóir tuairisciúil
Lonnaithe i gcrios ama	UTC+01:00
Fearann Idirlín barrleibhéil	.hr
Glaochód	+385
Uimhir theileafóin éigeandála	112, 192, 93 agus 94
Cód tíre	HR
Cód NUTS	HR0
Eile
Suíomh gréasáin	vlada.hr

Tír in oirdheisceart na hEorpa is ea an Chróit, arb iar-Phoblacht de chuid na hIúgslaive í sna Balcáin. Is í Ságrab an phríomhchathair agus an chathair is mó. Bhain an tír amach an neamhspleáchas sa bhliain 1991. Is í an Chróitis an teanga oifigiúil, agus is ceann de na teangacha Slavacha Deisceartacha í.

Stair

Tháinig na treibheacha Slavacha go dtí an Phannóin agus an Dalmáit, na proibhinsí Rómhánacha, sa seachtú haois. Bhí a gcuid contaetha nó prionsachtaí beaga faoi smacht éigin ag na Frainc nó ag an mBiosáintiam. Sa bhliain 925, bhain an Chróit amach neamhspleáchas mar ríocht, ach sa bhliain 1102, thit an tír leis an Ungáir ar chúiseanna an chomharbais. Mar sin féin, choinnigh an Chróit a stádas mar ríocht ar leith, nó bhí Sabor, sórt parlaiminte nó dála, dá cuid féin aici, chomh maith le huasaicme Chrótach agus forais shochúla eile.

Tíreolaíocht

Na Lochanna Plitvice, i lár na Cróite

Tá an Chróit suite i ndeisceart na hEorpa, san áit a bhfuil an Eoraip láir, an Mheánmhuir agus na Balcáin ag teacht le chéile. Tá an tír suite in aice leis an Slóivéin, an Ungáir, an Bhoisnia-Heirseagaivéin, an Seirbia agus le Montainéagró, ar an gcósta Aidriadach.

Tá níos mó ná 1000 oileán ag an gcósta. Bíonn ag an tír ar a meascán de lochanna, imeallbhord creagach agus coillte.

Soir ón gcósta, i lár tíre, tá na Sléibhte Dinearacha ag síneadh ó thuaidh is ó theas. Tá na sléibhte sin ag scaradh mhachaire an chósta thiar ó imchuach na hUngáire thoir. Tá an bhinn is airde sa tír suite ar an teorainn leis an mBoisnia agus an Heirseagaivéin agus tá sí 1, 831m ar airde. Titeann breis is 3, 500mm báistí gach bliain sna sléibhte, le hais 600 mm ar an gcósta. Is iondúil go mbíonn go leor leor sneachta sna sléibhte sa gheimhreadh, rud a mheallann lucht sciála agus lucht clár sneachta ina dtáinte.

Tá ocht gcinn de pháirceanna náisiúnta sa Chróit. Tá Páirc Náisiúnta Lochanna Plitvice ar an gceann is sine díobh agus is Láithreán Oidhreachta Domhanda í. Tá sí lán lochanna, easanna agus pluaiseanna agus cónaíonn béir, mic tíre agus go leor cineálacha éin neamhchoitianta inti.

Nádúr

Tá oiread le 100,000 speiceas ainmhithe, éisc agus plandaí sa Chróit.

Is ón gCróit an madra a dtugtar 'dalmátach' air. Is as cósta na Dalmáite sa Chróit don dalmátach, an madra bán atá breac le spotaí dubha.  An chéad fhianaise atá againn den sórt sin madra, tá sí le fáil in olaphictiúr den 17ú haois atá ar taispeáint i mainistir sa Dalmáit

Contaetha

Tá an Chróit comhdhéanta as contae (županija) amháin is fiche. Is iad na contaetha seo a leanas.

Contae	Príomhchathair	Achar (cm2)	Daonra de réir daonáireamh 2011
Bjelovar-Bilogora	Bjelovar	2,652	119,743
Brod-Posavina	Slavonski Brod	2,043	158,559
Dubrovnik-Neretva	Dubrovnik	1,783	122,783
Istria	Pazin	2,820	208,440
Karlovac	Karlovac	3,622	128,749
Koprivnica-Križevci	Koprivnica	1,746	115,582
Krapina-Zagorje	Krapina	1,224	133,064
Lika-Senj	Gospić	5,350	51,022
Međimurje	Čakovec	730	114,414
Osijek-Baranja	Osijek	4,152	304,899
Požega-Slavonia	Požega	1,845	78,031
Primorje-Gorski Kotar	Rijeka	3,582	296,123
Sisak-Moslavina	Sisak	4,463	172,977
Split-Dalmáit	Split	4,534	455,242
Šibenik-Knin	Šibenik	2,939	109,320
Varaždin	Varaždin	1,261	176,046
Virovitica-Podravina	Virovitica	2,068	84,586
Vukovar-Syrmia	Vukovar	2,448	180,117
Zadar	Zadar	3,642	170,398
Contae Ságrab	Ságrab	3,078	317,642
Cathair Ságrab	Ságrab	641	792,875

Contaetha na Cróite

Eacnamaíocht

Tá an-tóir ag turasóirí ar an gCróit, lena haeráid, an mheánmhara agus lena cósta fada (a bhfuil os cionn míle oileán amach uaidh),

Cultúr

Tá cultúr na Cróite fite fuaite i stair fada, suaite agus éagsúil na tíre as a dtáinig raon mór séadchomharthaí, ealaíon agus eolaíocht.

• Tá seacht Láithreáin Oidhreachta Domhanda sa Chróit agus 8 páirc náisiúnta.
• Tagann an mír éadach coiteann (agus an focail) Carbhat ón gCróit.
• Tá neart cultúir domhanda ag teacht ón gCróit: scríbhneoirí, ceoltóirí, péinteoirí, dealbhóirí, ailtrí, eolaithe, agus fealsúnaí.
• Tá duais Nobel buaite ag triúr as an gCróit: Vladimir Prelog agus Lavoslav Ružička sa cheimic, agus Ivo Andrić (Duais Nobel na Litríochta).

Spórt

Tá neart luthcleasaí den scoth ón gCróit. Tá gnaoi an phobail air ach go háirithe ar na foirne liathróid de bharr na torthaí maithe atá tuilte acu mar shampla sacair, liathróid láimhe, cispheil agus póló uiusce.

Sacar

Is é an sacar an spórt is mó a imrítear sa Chróit, agus tá go leor Crótach, leithéidí Luka Modrić, ag imirt le clubanna mór le rá san Eoraip.

• An éacht is mó a bhain foireann sacair na Cróite amach ná bonn cré-umha a bhuachaint i gCorn Sacair an Domhain sa Fhrainc sa bhliain 1998. Bhuaigh Davor Šuker an buatais óir mar ardscórálaí an chomórtais.
• Is é Dinamo Zagreb an t-aon club sacair cróitise a bhuaigh corn Eorpach; Corn Aonaigh idir-cathracha, a bhí ann roimh Corn UEFA sa bhliain 1967.
• Tá cáil chomh maith ar an club sacair ó Split, Hajduk Split atá ar cheann de na clubanna is ráthúla sa Chróit, chomh maith leis sin d'imigh siad níos faide ná aon club eile i Sraith na gCuradh, an cheathrú cheannais.

Liathróid láimhe

Tá an-tóir ar an liathróid láimhe. Bhí foireann liathróid láimhe na Cróite mar buaiteoirí ag cluichí Oilimpeacha Atlanta agus na hAithne. Chomh maith leis sin bhuaigh siad Croabhchomórtas an Domhain sa bhliain 2003.

Póló uisce

Tá an-tóir ar an bpóló uisce freisin, agus bhí an Chróit ina curadh oilimpeach sa dá spórt sin.