پویایی کلیو
| اساطیر یونان باستان | ||||
| ||||
| کلیو (اثر یوهانس فرمیر) | ||||
|---|---|---|---|---|
| یونانی: | Κλειώ | |||
| فرانسوی: | Clio | |||
| عنوان: | کلیو موز تاریخ | |||
| جنسیت: | مؤنث | |||
| پدر: | زئوس | |||
| مادر: | امنموسینی | |||
| همسر: | پیروس(به یونانی: Πίερος) پادشاه مقدونیه، یا اوئبالوس(به یونانی: Οἴβαλος) پادشاه اسپارت، یا آمیکلاس (به یونانی: Ἀμύκλας) جد بزرگ مردم آمیکلای | |||
| فرزندان: | ایمن (به یونانی: Ὑμήν)(به انگلیسی: Hymen) الهه ازدواج و هاکینتوس (به یونانی: Ὑάκινθος) معشوق آپولو | |||
| وابستگان: | خواهر موزها | |||
| ||||
پویایی‌شناسی کلان‌روندهای تاریخی (Cliodynamics) یا به اختصار پویایی‌شناسی تاریخ (پویایی کلیو)، مبحثی فرارشته‌ای‌ای است که بصورت کلی با هدف یکپارچه سازی رویکردهای زمینه‌های مختلفی مانند تکامل فرهنگی، تاریخ اقتصادی و جامعه‌شناسی کلان به مطالعه آن‌ها پرداخته و سعی در مدل‌سازی ریاضی فرآیندهای تاریخی در بستر کلان و جمع‌آوری، صورت‌بندی و تحلیل مجموعه (پایگاه) داده‌های تاریخی دارد[۱]. تلاش اصلی این مبحث بر کمّی‌سازی تاریخ و مخصوصا جنبه‌های اجتماعی و اقتصادی آن است.
بصورت کلی و در مباحث میان‌رشته‌ای، پویایی‌شناسی به مطالعه فرآیندهایی ای اطلاق میشود که با گذر زمان تغییر می‌کند (رجوع شود به پویایی‌شناسی سیستم‌ها).
ریشه‌شناسی واژه
[ویرایش]پویایی کلیو نامی است که برگرفته‌ای واژهٔ کلیو (اسطوره) و واژهٔ پویایی (دینامیک) است. کلیو یکی از نه موز (اسطوره) مشهور است.
خاستگاه
[ویرایش]این واژه نخستین بار توسط پیتر تورچین(به انگلیسی: Peter Turchin) در سال ۲۰۰۳ بکار برده شد و اشکالی از آن را می‌تواند در آثار ابن خلدون، جک گلدستون، رندال کالینز(به انگلیسی: Randall Collins)، جان کملوس(به انگلیسی: John Komlos)، سرگی نفدوف(به انگلیسی: Sergey Nefedov) و آندری کاراطایف مشاهده کرد.
مدل ریاضی و پویایی تاریخ
[ویرایش]بیشتر پروسه‌های تاریخی پویا هستند، یعنی در گذر زمان تغییر می‌کنند. همگام با قبض و بسط ملت ها؛ جمعیت‌های کاهش یا افزایش می‌یابند، اقتصاد شکوفا شده یا کاسد میشود. برای درک بهتر از این رویکرد یک پدیدهٔ جامع را در نظر بگیرید، رویکرد پویایی کلیو پدیده را به بخش‌های مجزا از هم تقسیم کرده و تلاش می‌کند یک مدل جهت نمودار کردن کنش‌های این سامانه ارائه دهد. این مدل نشان خواهد داد که هر یک از این بخش‌ها چگونه با یکدیگر تعامل خواهند داشت. این بخش‌ها همان زیرسامانه‌ها در نظریه سامانه‌ها هستند؛ و این مدل نیز درست مانند نظریه سامانه‌ها جهان را مجموعه‌ای از سیستم‌های کنشگر می‌بیند.
مدل ریاضی بدست آمده از اعمال رویکرد بالا، سنگ بنای مطالعات بعدی و فرضیه‌هایی که رد یا اثبات خواهند شد قرار می‌گیرد. این روش (مدل سازی) باعث میشود تا یافته‌های تاریخی بر روی شالوده‌ای از ریاضی بررسی شوند و تئوری‌های تاریخی مرجعی قدرتمند مانند یک مدل ریاضی برای رد یا اثبات داشته باشند.
این رویکردی است که پویایی کلیو برای مطالعه تاریخ توصیه می‌کند. ایزاک آسیموف نیز رویکرد مشابه‌ای با نام سایکوهیستوری بنا نهاده بود که پایهٔ بخشی از داستان‌های تاریخی اش قرار گرفت.
مطالعه بیشتر
[ویرایش]کتاب‌شناسی
[ویرایش]- Goldstone J. 1991. Revolution and Rebellion in the Early Modern World. Berkeley, California: University of California Press.
- Komlos J. , Nefedov S. 2002. Compact Macromodel of Pre-Industrial Population Growth. Historical Methods. (35): 92–94.
- آندری کاراطایف A. , Malkov A. , Khaltourina D. 2006a. Introduction to Social Macrodynamics: Compact Macromodels of the World System Growth. Moscow: URSS. ISBN 5-484-00414-4.
- آندری کاراطایف، A. , Malkov, A. , & Khaltourina, D. 2006b. Introduction to Social Macrodynamics: Secular Cycles and Millennial Trends. Moscow: URSS. ISBN 5-484-00559-0
- آندری کاراطایف، A. & Khaltourina D. 2006 Introduction to Social Macrodynamics: Secular Cycles and Millennial Trends in Africa. Moscow: URSS. ISBN 5-484-00560-4
- آندری کاراطایف A. , Zinkina J. Egyptian Revolution: A Demographic Structural Analysis. Entelequia. Revista Interdisciplinar 13 (2011): 139-165.
- آندری کاراطایف A. et al. , A Trap At The Escape From The Trap? Demographic-Structural Factors of Political Instability in Modern Africa and West Asia. Cliodynamics 2/2 (2011): 1-28.
- Turchin P. 2003. Historical Dynamics: Why States Rise and Fall. Princeton, NJ: Princeton University Press.
- Turchin P. 2006. Population Dynamics and Internal Warfare: A Reconsideration. Social Evolution & History 5(2): 112–147 (with آندری کاراطایف).
- Turchin P. et al. , eds. 2007. History & Mathematics: Historical Dynamics and Development of Complex Societies. Moscow: KomKniga. ISBN 5-484-01002-0
- Turchin P., Nefedov S. 2009. Secular Cycles. Princeton, NJ: Princeton University Press.