درگاه:ساسانیان
درگاه ساسانیان
شاهنشاهی ساسانی سومین شاهنشاهی ایران باستان تا پیش از حمله اعراب بود که توسط خاندان ساسانی از سال ۲۲۴ تا ۶۵۱ میلادی بر ایران‌زمین حکومت کرد. بنیان این دولت یکپارچه را اردشیر بابکان پایه‌ریزی کرد. شاهنشاهان ساسانی که ریشه‌شان از سرزمین پارس بود توانستند به مدت چهار سده افزون بر ایرانشهر، بر پهنه بزرگی از آسیای غربی چیرگی یابند و گستره قلمرو‌شان در اوج خود در زمان خسرو پرویز از چین تا مصر کشیده بود. در این دوره مزدیسنا تبدیل به دین رسمی ایران‌زمین شد. نام این دودمان از ساسان، جد اردشیر بابکان گرفته شده که او را از نوادگان داریوش سوم دانسته‌اند. ساسانیان هویت فرهنگی، نظامی و مذهبی ایرانشهر را نزدیک به چهارصد سال گسترش داده و مرزهای ایران را تا سال‌های پایانی برپایی‌شان، به گستره زمان شاهنشاهی هخامنشی نزدیک‌تر کردند. ایران در این دوران شاهد پادشاهان بزرگ و کشورسازی چون اردشیر بابکان، شاپور یکم، شاپور دوم، یزدگرد یکم، قباد یکم، خسرو انوشیروان و خسرو پرویز بود. شاهنشاهی ساسانی نخستین دولت در ایران بود که مفهوم ایرانشهر را به عنوان یک ایده سیاسی و فرهنگی برپا کرد. نوشتار برگزیده_MET_sf1974-290-37a.jpg) مَزْدَک یا مزدک بامدادان اصلاح‌گر اجتماعی و کنشگر مذهبیِ ایرانی در زمان شاهنشاهی ساسانی بود. وی در دورهٔ پادشاهی قباد یکم فرقه‌ای مذهبی بنیان نهاد و به تبلیغ آن پرداخت. او مروج آیینی بود که تحت تأثیر باورهای مانی به‌ویژه باور «بوندوس» یا «زرتشت خورگان» قرار داشت؛ در واقع، می‌توان گفت فرقه‌ای که مزدک بسط و گسترش داد همان آیین بوندوس بود. اوضاع ایرانشهر در زمان ترویج آیین مزدک نابسامان بود، و این کشور با بحران‌های اجتماعی، سیاسی و اقتصادی فراوانی دست‌وپنجه نرم می‌کرد. پیش از ظهور مزدک، قدرت شاه در مقابل قدرت طبقهٔ اشراف، روحانیون و صاحبان قدرت رو به افول گذارده بود. در برابر، قباد به حمایت از مزدکیان به‌منظور کاستن از قدرت اشراف و روحانیون دست یازید. این امر باعث همراهی مزدک و مزدکیان با پادشاهی قباد شد و اتحاد نوظهور قباد و مزدکیان از قدرت و نفوذ طبقهٔ اشراف، بزرگان و روحانیون به نفع شاهنشاه کاست. هم‌دلی قباد با مزدکیان سبب شد که آیین مزدک در تمامی قلمرو ایرانشهر بسط و گسترش یابد و حتی از مرزهای ایران نیز پا فراتر بگذارد و به شبه‌جزیره عربستان برسد. با این همه، قباد در اواخر پادشاهی خود از حمایت مزدکیان دست کشید و همین امر موجب قتل‌عام مزدک و مزدکیان به‌دست خسرو یکم شد. منابع تاریخی علل گوناگونی برای دشمنی خسرو انوشیروان با مزدکیان برشمرده‌اند؛ برخی منابع حمایت مزدکیان از به‌تخت‌نشاندن کاووس، برادر خسرو انوشیروان و پسر دیگر قباد، را علت اصلی این دشمنی دانسته‌اند. به هر روی، باورها و آیین مزدک پس از قتل‌عام مزدکیان به یکباره نابود نشد، بلکه در قالب جنبش‌های جدیدی که برگرفته از آیین مزدک بود، ادامه یافت. از معروف‌ترین آن‌ها به جنبش بابک خرمدین یا جنبش خرمدینان می‌توان اشاره کرد. مورخان عقیده دارند که میان باورهای مزدکیان و اندیشه‌های افلاطون اشتراکاتی وجود دارد. وجه مشترک بین باورهای افلاطون و مزدک تنها مربوط به جامعه اشتراکی نیست، بلکه مزدک در زمینه‌های عرفانی و فلسفی هم از باورهای افلاطون تأثیر پذیرفته‌است. یکی از باورهای مزدک مشترک‌بودن زنان بود که در واقع نوعی اعتراض به حرمسراهای اشراف است. مزدک فردی صلح‌جو و مخالف جنگ و خون‌ریزی بود. گرچه جنبش مزدک شکست خورد، این جنبش توانست سرمنشأ اصلاحات در جامعه ساسانی آن زمان شود، هرچند هدفِ اصلاحاتی که خسرو یکم در پی سرکوب جنبش مزدکیان آغازید، بیشتر حفظ طبقه حاکم بود. در منابع مختلف از شخصیت مزدک برداشت‌های متفاوتی شده‌است، به عنوان مثال ادوارد گیبون از مزدک با نفرت یاد کرده‌است؛ فردوسی او را انسان خیراندیش معرفی کرده و در منابع پهلوی از او با عنوان ملحد بزرگ یاد شده‌است. برخی از مورخان مزدک را نخستین کمونیست نامیده‌اند، هرچند میان باورهای مزدک و باورهای کارل مارکس تفاوت بسیار دیده می‌شود. افراد سرشناسرستم فرخزاد سپه‌سالار کل سپاه ایران در زمان پادشاهی ساسانیان بود. باستان گرایان ایران او را بزرگترین قهرمان ملی خود در قرن هفتم میلادی می‌دانند که در پایان حکومت ساسانیان حکومت خراسان را نیز در دست داشت. رستم فرخزاد در سال‌های بعد قهرمان فردوسی در شاهنامه بود. گفتارود‌ها
— فردوسی نوشتارهای برگزیدهنگارهٔ برگزیده فلک‌الافلاک قلعه‌ای تاریخی در مرکز شهر خرم‌آباد در استان لرستان است.این بنا مربوط به دورهٔ ساسانیان است. شاهان ساسانی شاپور یکم پادشاه قدرتمند قرن سوم میلادی و نویسنده کتیبه‌های صخره‌ای متعدد و کعبه زرتشت است. شاپور یکم پسر اردشیر یکم و بانو می‌رود بود.اردشیر او را آرامترین، باهوش‌ترین، شجاع‌ترین و تواناترین فرزندش تشخصیص داد و در مجمع نجیب‌زادگان، کاندید جانشینی‌اش کرد. او در کتیبه اعطای نشان در نقش رستم و فیروزآباد اردشیر یکم به عنوان وارث نمایان است. فرهنگ و هنر سازه‌های آبی شوشتر در دوران ساسانیان، جهت بهره‌گیری از نیروی آب به‌عنوان محرک آسیاب‌های صنعتی ساخته شده‌است. در این مجموعه بزرگ، ساختمان آسیاب‌ها، آبشارها، کانال‌ها و تونل‌های عظیم هدایت آب و سیکا که محلی جهت استراحت و تفریح است قابل توجه و جالب هستند. در سفرنامه مادام ژان دیولافوآ باستان‌شناس نامدار فرانسوی از این محوطه به عنوان بزرگترین مجموعه صنعتی پیش از انقلاب صنعتی یاد شده‌است.سازه‌های آبی شوشتر با عنوان نظام آبی تاریخی شوشتر در فهرست میراث جهانی یونسکو با شماره ۱۳۱۵ به ثبت رسیده است. پایتخت‌ها تیسفون یا تیسپون (به پارسی میانه: 𐭲𐭩𐭮𐭯𐭥𐭭، به سُریانی: ܩܛܝܣܦܘܢ، قطیسفون) شهری باستانی، واقع در کرانهٔ شرقی رود دجله، در حدود ۳۵ کیلومتری جنوب شرقی بغداد در کشور عراق امروزی بود. این شهر برای بیش از ششصد سال پایتخت سلطنتی ایران باستان در دوران شاهنشاهی اشکانی و ساسانی بود تا اینکه در سال ۶۳۷ میلادی و در جریان سقوط تیسفون به دست اعراب مسلمان افتاد. تیسفون در دوران اشکانی به‌عنوان پایتخت غربی ایران در منطقهٔ میان‌رودان ساخته شد و در دوران ساسانیان ارزش خود را به‌عنوان مرکز نیروی سیاسی و اقتصادی نگه داشت. پس از حمله اعراب به ایران، شهر تیسفون به تاراج رفت و رفته‌رفته شهری متروکه گشت. شهر تیسفون خود متشکل از هفت شهر بود و به همین دلیل، ساکنان آرامی‌ها و عرب در عراق، شام و شبه‌جزیره عربستان به آن «مدائن» (به معنی شهرها) می‌گفتند. این شهرها عبارت بودند از: تیسفون، اسپانبر، وه اندیو خسرو، وه اردشیر، درزنیدان، ساباط یا والاش‌آباد و ماحوزا. گوناگونآنچه می‌توانید انجام دهید
سراسرنماردههاموضوعاتشاهنشاهی ساسانی • فهرست نبردهای شاهنشاهی ساسانی • گاه‌شمار ساسانیان • ساسانیان (شاهنامه) • خاندان ساسانی • خط پهلوی • زبان پارسیگ • منبع‌شناسی تاریخ ساسانی • سکه‌های ساسانی • هنر ساسانی • ارتش ساسانی • هفت خاندان ممتاز ساسانی • دین در دوران ساسانی • فهرست شاهان ساسانی • معماری ساسانی • شهرسازی ساسانی • شهرهای ساسانی • ضرابخانه‌های ساسانی • زنان در شاهنشاهی ساسانی درگاه‌های وابستهدر دیگر پروژه‌های ویکی‌مدیا |
.svg)
.svg)
.svg){kind=small}
