پرش به محتوا

پارادایم کربلا: تفاوت میان نسخه‌ها

افزودن پیوند
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
→ تفاوت قدیمی‌ترتفاوت جدیدتر ←
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
دیداریویکی‌متن
ابرابزار
4nn1l2 (بحث | مشارکت‌ها)
۷۴٬۷۷۸ ویرایش‌ها
بازنویسی با استفاده از https://www.taylorfrancis.com/chapters/edit/10.4324/9781351256568-11/gender-karbala-paradigm-edith-szanto و تمیزکاری کلی
خط ۳: خط ۳:
<!-- فقط برای استفادهٔ مدیران: {{پیشینه حذف|صفحه=پارادایم کربلا|تاریخ=۱۵ اوت ۲۰۲۱|نتیجه=بماند}} -->
<!-- فقط برای استفادهٔ مدیران: {{پیشینه حذف|صفحه=پارادایم کربلا|تاریخ=۱۵ اوت ۲۰۲۱|نتیجه=بماند}} -->
<!-- متن بعد از این پیام را می‌توانید ویرایش کنید -->
<!-- متن بعد از این پیام را می‌توانید ویرایش کنید -->
'''پارادایم کربلا''' [[نبرد کربلا|واقعهٔ کربلا]] را مدلی برای زندگی قرار می‌دهد و وقایع زندگی را بر مبنای آن تفسیر می‌کند. ایدث زانتو،{{یادچپ|Edith Szanto}} استاد مطالعات مذهبی در [[دانشگاه آلاباما]]، پارادایم کربلا را مهم‌ترین دستاورد مطالعات شیعی تا به حال می‌داند.<ref>{{پک|Szanto|2020|ف=Gender and the Karbala Paradigm|ص=181|کد=en}}</ref>
'''پارادایم کربلا''' این معنا است که واقعهٔ کربلا می‌تواند مدلی برای زندگی و تفسیر وقایع آن باشد.


مورخان، انسان‌شناسان، و دانشمندان علوم سیاسی به کرات به مناسک و [[مراسم محرم]] پرداخته‌اند. [[محمود ایوب]] و [[پیتر چلکوفسکی]] از اولین کسانی بودند که در آثارشان مناسک محرم را با مناسک توبه‌آمیز [[کاتولیک]] در چهارچوب تطبیق ادیان مقایسه کردند. در منطقهٔ جنوب آسیا ([[شبه قارهٔ هند]]) تأکید محققان بیشتر روی جنبه‌های اجتماعی و رستگارانهٔ مراسم عزاداری محرم بوده‌است. در [[خاورمیانه]] تا پیش از [[انقلاب اسلامی ایران]]، تحلیل‌های محققان عمدتاً در چهارچوب «شور کربلا» بود و آن را قابل قیاس و مشابه با مراسم [[عید پاک]] مسیحیان می‌دانستند. اما پس از انقلاب اسلامی ایران، محققان به سیاسی کردن تحلیل‌هایشان گرایش پیدا کردند مخصوصاً با تمرکز روی آثار [[علی شریعتی]].<ref>{{پک|Szanto|2020|ف=Gender and the Karbala Paradigm|ص=181|کد=en}}</ref>
مایکل فیشر انسان‌شناس آمریکایی سه بار اوضاع اجتماعی- فرهنگی ایران را به شیوهٔ مشاهده مشارکتی مطالعه کرده‌است. وی نخستین بار در فاصله سال‌های ۱۹۶۹ تا ۱۹۷۱ و برای تهیه رساله دکترای خود و دوبار دیگر در سال‌های ۱۹۷۴ و ۱۹۷۵ در ایران و مورد ایران پژوهش کرده‌است. وی صاحب دو کتاب عمده و چندین مقاله مهم دربارهٔ سینما، انسان‌شناسی، دین و انقلاب در ایران است.<ref name="">{{یادکرد وب|نشانی = http://ensani.ir/fa/article/146841/دیدگاه-های-مایکل-فیشر-در-باره-انقلاب-اسلامی-ایران|عنوان = دیدگاه‌های مایکل فیشر درباره انقلاب اسلامی ایران|ناشر = پورتال جامع علوم انسانی|تاریخ بازدید = |تاریخ = 5 خرداد 1386}}</ref>


مایکل فیشر،{{یادچپ|Michael M. J. Fischer}} انسان‌شناس آمریکایی، اولین کسی بود که از اصطلاح «پارادایم کربلا» برای تمییز مراسم محرم شیعیان از مراسم مسیحیان و نیز نقش این مراسم در تمییز جوامع شیعه از سایر جوامع مسلمان از جمله [[اهل تسنن|سنی‌ها]] استفاده کرد. به نوشتهٔ فیشر، پارادایم کربلا «مدل‌هایی برای زندگی کردن و اندیشیدن به اینکه چگونه باید زیست فراهم می‌کند».<ref>{{پک|Szanto|2020|ف=Gender and the Karbala Paradigm|ص=181|کد=en}}</ref>
در سال ۱۹۸۳، [[نیکی کدی]]، مورخ، در کتاب خود با عنوان «دین و سیاست در ایران: شیعه گرایی از سکوت گرایی تا انقلاب» مفهوم دوگانگی را مطرح کرد تا از طریق آن دانشمندان و روشنفکران پارادایم کربلا را درک می‌کنند. مری ایلین هگلند با تغییر زیر عنوان کتاب کدی به عنوان «سازگاری و انقلاب»، ارجاعات بیشتری به گفتمان‌های سیاسی را در کتاب فراهم آورد.<ref>{{cite book |last=Hegland |first=Mary Elaine |editor-last=Keddie |editor-first= Nikki R. |title=Religion and Politics in Iran: Shi'ism from Quietism to Revolution |location=New Haven |publisher=Yale University Press |date=1983 |pages=218–236 |chapter=Two Images of Husain: Accommodation and Revolution in an Iranian Village |isbn=}}</ref>


در سال ۱۹۸۳، [[نیکی کدی]]، مورخ آمریکایی، در کتاب خود با عنوان ''دین و سیاست در ایران: شیعه‌گرایی از سکوت‌گرایی تا انقلاب'' برای درک بهتر پارادایم کربلا روی یک دوگانگی دست گذاشت. مری ایلین هگلند{{یادچپ|Mary Elaine Hegland}} با تغییر زیرعنوان کتاب کدی به عنوان «سازگاری و انقلاب»، ارجاعات بیشتری به گفتمان‌های سیاسی را در کتاب فراهم آورد.<ref>{{پک|Hegland|1983|ف=Two Images of Husain|ص=218–236|کد=en}}</ref> دوگانگی اشاره‌شده توسط کدی مورد توجه سایر محققان قرار گرفت. به‌طور مثال مایکل گیلزنان{{یادچپ|Michael Gilsenan}} ضمن مقایسهٔ ایران و لبنان، سکوت‌گرایی را در مقابل انقلابی‌گری قابل قیاس با پرهیزگاری منفعل در برابر فعال دانست. به مرور زمان، برداشت سیاسی و این حالت دوگانه بر پارادایم کربلا غالب شد، و این دوگانگی تا حد زیادی برگرفته از آثار شریعتی است.<ref>{{پک|Szanto|2020|ف=Gender and the Karbala Paradigm|ص=182|کد=en}}</ref>
طنین حالت انقلابی عمدتاً در آثار و سخنرانی‌های ایدئولوگ‌های مذهبی ایرانی مانند «علی شریعتی» دیده می‌شود که در دهه‌های قبل از انقلاب اسلامی روایت کربلا را به «بیانیه انقلابی» تبدیل کرده بود. طبق نظر شریعتی، شیعه دو نوع دارد: نوع اول مطابق با تشیع علی بن ابی طالب، «پاک، عادل و پوپولیست» بود. نوع دوم «تشیع صفوی، دنیوی، تقوای تحریف شده نخبگان علمی و علما» بود.<ref name=aghaie2004>{{cite book |last=Aghaie |first=Kamran |date=2004 |title=The Martyrs of Karbala: Shi'i Symbols and Rituals in Modern Iran |url=https://archive.org/details/martyrsofkarbala0000agha|location=Seattle |publisher= University of Washington Press |page= |isbn= |author-link=}}</ref>


در اصطلاحات [[علی شریعتی|شریعتی]]، «تشیع دنیوی» به آن روحانیونی اطلاق می‌شود که بیشتر نگران جزئیات انجام مراسم مذهبی هستند تا مبارزه با رژیم‌های فاسد.<ref name=aghaie2004>{{cite book |last=Aghaie |first=Kamran |date=2004 |title=The Martyrs of Karbala: Shi'i Symbols and Rituals in Modern Iran |url=https://archive.org/details/martyrsofkarbala0000agha|location=Seattle |publisher= University of Washington Press |page= |isbn= |author-link=}}</ref> شریعتی با نگه داشتن «تشیع علید» بر «الگوبرداری فعال از حسین در قالب شورش فعال علیه حاکمان فاسد» تأکید می‌ورزد:<ref name=aghaie2004/> زیرا وی خود سعی در احیای جریانهای انقلابی تشیع در ایران داشت<ref name=ostovar>{{cite web |last=Ostovar |first=Afshon P. |title=Guardians of the Islamic Revolution Ideology, Politics, and the Development of Military Power in Iran (1979–2009) |url=http://deepblue.lib.umich.edu/bitstream/handle/2027.42/64683/afshon_1.pdf;jsessionid=DF7BFA33BF18FF73E9117CB0504F14E1?sequence=1 |publisher=University of Michigan |accessdate=26 July 2013 |format=PhD Thesis |date=2009}}</ref> و قیام حسین را به عنوان «الگوی قیام علیه شاه و قدرتهای خارجی [[امپریالیسم|امپریالیستی]]» نشان داد.<ref name=aghaie2004/> مفسران می‌گویند که بیشتر مورد توجه مواضع انقلابی شریعتی قرار گرفته‌است و او نبرد کربلا را از روایتی "مذهبی-تاریخی"، که با "اقدامات امروزین‌شناسی (soteriological) " شناخته می‌شود، به یک الزام اخلاقی و سیاسی برای شورش علیه طاغوت یا بی عدالتی تبدیل کرد.<ref name=aghaie2004/>
طنین حالت انقلابی عمدتاً در آثار و سخنرانی‌های ایدئولوگ‌های مذهبی ایرانی مانند علی شریعتی دیده می‌شود که در دهه‌های قبل از انقلاب اسلامی روایت کربلا را به «بیانیه انقلابی» تبدیل کرده بود. طبق نظر شریعتی، شیعه دو نوع دارد: نوع اول مطابق با تشیع علی بن ابی طالب، «پاک، عادل و مردمی» بود. نوع دوم «تشیع صفوی، دنیوی، تقوای تحریف‌شده نخبگان علمی و علما» بود. به گفتهٔ شریعتی، «تشیع دنیوی» به آن روحانیونی تعلق داشت که بیشتر نگران جزئیات انجام مراسم مذهبی هستند تا مبارزه با رژیم‌های فاسد. شریعتی با انتخاب تشیع علوی به عنوان تشیع راستین و تقبیح تشیع علما و روحانیون، بر «الگوبرداری فعال از حسین در قالب شورش فعال علیه حاکمان فاسد» تأکید ورزید،<ref>{{پک|Aghaie|2004|ک=The Martyrs of Karbala|ص=|کد=en}}</ref> زیرا وی خود سعی در احیای جریان‌های انقلابی تشیع در ایران داشت<ref>{{پک|Ostovar|2009|ک=Guardians of the Islamic Revolution Ideology|ص=|کد=en}}</ref> و قیام حسین را به عنوان «الگوی قیام علیه شاه و قدرت‌های خارجی [[امپریالیسم|امپریالیستی]]» نشان داد. او نبرد کربلا را از روایتی «مذهبی-تاریخی»، که با «اقدامات امروزین‌شناسی»{{یادچپ|soteriological}} شناخته می‌شود، به یک الزام اخلاقی و سیاسی برای شورش علیه طاغوت یا بی‌عدالتی تبدیل کرد.<ref>{{پک|Aghaie|2004|ک=The Martyrs of Karbala|ص=|کد=en}}</ref>


دوگانهٔ مورد اشارهٔ شریعتی در اظهارات [[سید روح‌الله خمینی]] و [[سید علی خامنه‌ای]] و دست‌پروردگان لبنانی‌شان یعنی [[حزب‌الله لبنان|حزب‌الله]] و [[سید محمدحسین فضل‌الله]] به وضوح نمود پیدا کرده‌است. اینان خود را مدرن، منطقی، و انقلابی می‌دانند و در عوض مخالفانشان را سنتی و مرتجع، غیرمنطقی و احساسی و از لحاظ سیاسی منفعل می‌پندارند. از نقطه نظر گیلزنان، حزب‌الله فعال است در حالی [[جنبش امل]] منفعل است. به‌طور مشابه، طرفداران [[سید صادق حسینی شیرازی]] در سوریه منفعل و غیرسیاسی هستند.<ref>{{پک|Szanto|2020|ف=Gender and the Karbala Paradigm|ص=182|کد=en}}</ref>
== جستارهای وابسته ==

* [[عاشورا|روز عاشورا]]
== یادداشت ==
* [[اربعین]]
{{چپ‌چین}}
{{یادداشت|۲}}
{{پایان چپ‌چین}}

== پانویس ==
{{پانویس|۲|چپ‌چین=بله}}


== منابع ==
== منابع ==
{{پانویس|۲}}
{{چپ‌چین}}
* {{یادکرد کتاب |نام خانوادگی=Aghaie |نام=Kamran |سال=2004 |عنوان=The Martyrs of Karbala: Shi'i Symbols and Rituals in Modern Iran |نشانی=https://archive.org/details/martyrsofkarbala0000agha|مکان=Seattle |ناشر= University of Washington Press |زبان=en}}
* {{یادکرد کتاب |نام خانوادگی=Hegland |نام=Mary Elaine |نام خانوادگی ویراستار=Keddie |نام ویراستار= Nikki R. |عنوان=Religion and Politics in Iran: Shi'ism from Quietism to Revolution |مکان=New Haven |ناشر=Yale University Press |سال=1983 |فصل=Two Images of Husain: Accommodation and Revolution in an Iranian Village |زبان=en}}
* {{یادکرد ژورنال |نام خانوادگی=Ostovar |نام=Afshon P. |عنوان=Guardians of the Islamic Revolution Ideology, Politics, and the Development of Military Power in Iran (1979–2009) |نشانی=http://deepblue.lib.umich.edu/bitstream/handle/2027.42/64683/afshon_1.pdf;jsessionid=DF7BFA33BF18FF73E9117CB0504F14E1?sequence=1 |ناشر=University of Michigan |سال=2009 |زبان=en}}
* {{یادکرد کتاب | نام خانوادگی = Szanto | نام =Edith | نام ویراستار =Justine | نام خانوادگی ویراستار = Howe | فصل =Gender and the Karbala Paradigm: On studying contemporary Shiʿi women | عنوان =The Routledge Handbook of Islam and Gender | نشانی فصل = https://www.taylorfrancis.com/chapters/edit/10.4324/9781351256568-11/gender-karbala-paradigm-edith-szanto | سال =2020 | ناشر =Routledge | زبان =en | شابک =9781351256568}}
{{پایان چپ‌چین}}


{{واقعه کربلا}}
{{واقعه کربلا}}

[[رده:ادبیات تشیع]]
[[رده:ادبیات تشیع]]
[[رده:اسلام]]
[[رده:اسلام]]

نسخهٔ ‏۱۷ نوامبر ۲۰۲۱، ساعت ۰۷:۲۹

پارادایم کربلا واقعهٔ کربلا را مدلی برای زندگی قرار می‌دهد و وقایع زندگی را بر مبنای آن تفسیر می‌کند. ایدث زانتو،[الف] استاد مطالعات مذهبی در دانشگاه آلاباما، پارادایم کربلا را مهم‌ترین دستاورد مطالعات شیعی تا به حال می‌داند.[۱]

مورخان، انسان‌شناسان، و دانشمندان علوم سیاسی به کرات به مناسک و مراسم محرم پرداخته‌اند. محمود ایوب و پیتر چلکوفسکی از اولین کسانی بودند که در آثارشان مناسک محرم را با مناسک توبه‌آمیز کاتولیک در چهارچوب تطبیق ادیان مقایسه کردند. در منطقهٔ جنوب آسیا (شبه قارهٔ هند) تأکید محققان بیشتر روی جنبه‌های اجتماعی و رستگارانهٔ مراسم عزاداری محرم بوده‌است. در خاورمیانه تا پیش از انقلاب اسلامی ایران، تحلیل‌های محققان عمدتاً در چهارچوب «شور کربلا» بود و آن را قابل قیاس و مشابه با مراسم عید پاک مسیحیان می‌دانستند. اما پس از انقلاب اسلامی ایران، محققان به سیاسی کردن تحلیل‌هایشان گرایش پیدا کردند مخصوصاً با تمرکز روی آثار علی شریعتی.[۲]

مایکل فیشر،[ب] انسان‌شناس آمریکایی، اولین کسی بود که از اصطلاح «پارادایم کربلا» برای تمییز مراسم محرم شیعیان از مراسم مسیحیان و نیز نقش این مراسم در تمییز جوامع شیعه از سایر جوامع مسلمان از جمله سنی‌ها استفاده کرد. به نوشتهٔ فیشر، پارادایم کربلا «مدل‌هایی برای زندگی کردن و اندیشیدن به اینکه چگونه باید زیست فراهم می‌کند».[۳]

در سال ۱۹۸۳، نیکی کدی، مورخ آمریکایی، در کتاب خود با عنوان دین و سیاست در ایران: شیعه‌گرایی از سکوت‌گرایی تا انقلاب برای درک بهتر پارادایم کربلا روی یک دوگانگی دست گذاشت. مری ایلین هگلند[پ] با تغییر زیرعنوان کتاب کدی به عنوان «سازگاری و انقلاب»، ارجاعات بیشتری به گفتمان‌های سیاسی را در کتاب فراهم آورد.[۴] دوگانگی اشاره‌شده توسط کدی مورد توجه سایر محققان قرار گرفت. به‌طور مثال مایکل گیلزنان[ت] ضمن مقایسهٔ ایران و لبنان، سکوت‌گرایی را در مقابل انقلابی‌گری قابل قیاس با پرهیزگاری منفعل در برابر فعال دانست. به مرور زمان، برداشت سیاسی و این حالت دوگانه بر پارادایم کربلا غالب شد، و این دوگانگی تا حد زیادی برگرفته از آثار شریعتی است.[۵]

طنین حالت انقلابی عمدتاً در آثار و سخنرانی‌های ایدئولوگ‌های مذهبی ایرانی مانند علی شریعتی دیده می‌شود که در دهه‌های قبل از انقلاب اسلامی روایت کربلا را به «بیانیه انقلابی» تبدیل کرده بود. طبق نظر شریعتی، شیعه دو نوع دارد: نوع اول مطابق با تشیع علی بن ابی طالب، «پاک، عادل و مردمی» بود. نوع دوم «تشیع صفوی، دنیوی، تقوای تحریف‌شده نخبگان علمی و علما» بود. به گفتهٔ شریعتی، «تشیع دنیوی» به آن روحانیونی تعلق داشت که بیشتر نگران جزئیات انجام مراسم مذهبی هستند تا مبارزه با رژیم‌های فاسد. شریعتی با انتخاب تشیع علوی به عنوان تشیع راستین و تقبیح تشیع علما و روحانیون، بر «الگوبرداری فعال از حسین در قالب شورش فعال علیه حاکمان فاسد» تأکید ورزید،[۶] زیرا وی خود سعی در احیای جریان‌های انقلابی تشیع در ایران داشت[۷] و قیام حسین را به عنوان «الگوی قیام علیه شاه و قدرت‌های خارجی امپریالیستی» نشان داد. او نبرد کربلا را از روایتی «مذهبی-تاریخی»، که با «اقدامات امروزین‌شناسی»[ث] شناخته می‌شود، به یک الزام اخلاقی و سیاسی برای شورش علیه طاغوت یا بی‌عدالتی تبدیل کرد.[۸]

دوگانهٔ مورد اشارهٔ شریعتی در اظهارات سید روح‌الله خمینی و سید علی خامنه‌ای و دست‌پروردگان لبنانی‌شان یعنی حزب‌الله و سید محمدحسین فضل‌الله به وضوح نمود پیدا کرده‌است. اینان خود را مدرن، منطقی، و انقلابی می‌دانند و در عوض مخالفانشان را سنتی و مرتجع، غیرمنطقی و احساسی و از لحاظ سیاسی منفعل می‌پندارند. از نقطه نظر گیلزنان، حزب‌الله فعال است در حالی جنبش امل منفعل است. به‌طور مشابه، طرفداران سید صادق حسینی شیرازی در سوریه منفعل و غیرسیاسی هستند.[۹]

یادداشت

  1. ↑ Edith Szanto
  2. ↑ Michael M. J. Fischer
  3. ↑ Mary Elaine Hegland
  4. ↑ Michael Gilsenan
  5. ↑ soteriological

پانویس

  1. ↑ Szanto, “Gender and the Karbala Paradigm”, 181.
  2. ↑ Szanto, “Gender and the Karbala Paradigm”, 181.
  3. ↑ Szanto, “Gender and the Karbala Paradigm”, 181.
  4. ↑ Hegland, “Two Images of Husain”, 218–236.
  5. ↑ Szanto, “Gender and the Karbala Paradigm”, 182.
  6. ↑ Aghaie, The Martyrs of Karbala.
  7. ↑ Ostovar, Guardians of the Islamic Revolution Ideology.
  8. ↑ Aghaie, The Martyrs of Karbala.
  9. ↑ Szanto, “Gender and the Karbala Paradigm”, 182.

منابع

  • Aghaie, Kamran (2004). The Martyrs of Karbala: Shi'i Symbols and Rituals in Modern Iran (به انگلیسی). Seattle: University of Washington Press.
  • Hegland, Mary Elaine (1983). "Two Images of Husain: Accommodation and Revolution in an Iranian Village". In Keddie, Nikki R. (ed.). Religion and Politics in Iran: Shi'ism from Quietism to Revolution (به انگلیسی). New Haven: Yale University Press.
  • Ostovar, Afshon P. (2009). "Guardians of the Islamic Revolution Ideology, Politics, and the Development of Military Power in Iran (1979–2009)" (به انگلیسی). University of Michigan. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (help)
  • Szanto, Edith (2020). "Gender and the Karbala Paradigm: On studying contemporary Shiʿi women". In Howe, Justine (ed.). The Routledge Handbook of Islam and Gender (به انگلیسی). Routledge.
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=پارادایم_کربلا&oldid=33591832»