Urriaren 18
Itxura
Urriaren 18a gregoriotar egutegiaren urteko berrehun eta laurogeita hamaikagarren eguna da, 292.a bisurteetan. 74 egun falta dira urtea amaitzeko.
|
|
Daturen bat falta bada, urtearen lotura jarraitu han sartzeko.
Gertaerak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Euskal Herria
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- 1975 – ETAk, Manuel López Treviño goardia zibila hil zuen Zarautzen.
- 1983 – Lau polizia espainolek Jose Maria Larretxea Goñi bahitzen saiatu ziren Baionan. Frantziako gendarmeek in fraganti harrapatu zituzten.
- 1989 – Kanpaldi mugagabea abiatu zuen Leitzarango Autobiaren Aurkako Koordinadorak. Zortzi hilabetez luzatu zen ekimena Uitziko gainean. Poliziaren jazarpen handia jasan zuten ekintzaileek.
- 2007 – Espainiako Poliziak 7 gazte atxilotu zituen, eta beste batzuk bilatu, Uribe Kostan, ustez kale borrokarekin lotura zutelakoan.
Mundua
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- 1356 – 7,1eko lurrikara batek Basilea hiria suntsitu eta 1.000 hildako utzi zituen.
- 1929 – Kanadan emakumeek pertsona juridiko estatusa eskuratu zuten.
- 1977 – Bahituta zeukaten guda kriminal nazia eta SS-etako ofiziala izan zen Hanns Martin Schleyer hil zuen Armada Gorriaren Frakzioa talde armatu alemaniarrak.
- 2007 – Cécilia eta Nicolas Sarkozy Frantziako presidentea dibortziatu ziren, Eliseoak kaleratu ohar ofizialaren arabera.
- 2007 – Pakistanen 130etik gora hildako izan ziren Karatxin, Benazir Bhutto eta bere jarraitzaileen aurka bi lehergailuk eztanda egin eta gero.
- 2019 – Kataluniako Greba Orokorra: Askatasun Martxak Bartzelonara iritsi eta kataluniar independentismoaren aurkako auziaren sententzien kontrako manifestazio erraldoia egin zen.
Arte eta kultura
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Euskal Herria
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- 1997 – Guggenheim museoa inauguratu zen Bilbon.
- 1998 – Zangozan Nafarroa Oinez jaia ospatu zen.
- 2009 – Etxarri-Aranatzen Nafarroa Oinez jaia ospatu zen.
- 2015 – Baztanen Nafarroa Oinez jaia ospatu zen.
Mundua
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- 1851 – Herman Melville estatubatuar eleberrigileak Erresuma Batuan bere Moby-Dick eleberri ospetsua lehenbizikoz argitaratu zuen.
- 1991 – My Own Private Idaho ("Nire Idaho Pribatua") filma estreinatu zen, Gus Van Santek zuzendu eta River Phoenix eta Keanu Reeves aktoreek antzeztu zutelarik.
- 1997 – Sleepers ("Lotiak") filma estreinatu zen, Barry Levinsonek zuzendu eta Kevin Bacon, Robert De Niro, Dustin Hoffman, Jason Patric, Brad Pitt eta Minnie Driver aktoreek antzeztu zutelarik.
Zientzia eta teknologia
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Euskal Herria
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Mundua
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Kirolak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Euskal Herria
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Mundua
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Jaiotzak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Euskal Herria
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- 1835 – José Antonio Santesteban, gipuzkoar musikagilea (h. 1906).
- 1863 – Ignacio Tabuyo, gipuzkoar baritonoa (h. 1947).
- 1898 – Henri Behotegi, lapurtar errugbilaria (h. 1975).
- 1906 – Lucas Alberdi, euskal herritar eskultore eta margolaria, damaskinatugintzan aditua (h. 1992).
- 1910 – Jose Maria Lojendio, gipuzkoar idazlea, legegizona eta euskaltzalea, Euskaltzaindiko hirugarren lehendakaria (h. 1978).
- 1922 – Norberto Oiarbide, gipuzkoar trikitilaria (h. 1995).
- 1931 – Lukas Dorronsoro, gipuzkoar itzultzailea eta euskal idazlea.
- 1932 – Ramon Zubizarreta, Landakanda, gipuzkoar pandero jotzailea, Laja eta Landakanda trikitilari bikoteko kidea (h. 2021).
- 1939 – Ángel García Ronda, gipuzkoar irakasle, idazle eta politikaria.
- 1940 – Juan Antonio Letamendia, gipuzkoar idazlea (h. 2019).
- 1944 – Xabier Zubizarreta Lasagabaster, gipuzkoar politikari eta idazlea, Arrasateko alkate ohia.
- 1949 – Maria Rosario Arrizabalaga, bizkaitar gizarte-ekintzailea, feminista eta justizia sozialaren aldekoa (h. 2021).
- 1961 – Mikel Cuadra, bizkaitar saskibaloi jokalari ohia.
- 1963 – Patxi Petrirena, nafar itzultzaile eta zuzentzailea.
- 1969 – Joel Merah, euskal musikagilea, Clichyn.
- 1970 – Manuel Indiano Azaustre, gipuzkoar politikaria, Madrilen (h. 2000).
- 1972 – Onintza Lasa, EAko gipuzkoar politikaria.
- 1976 – Trinidad Lucea Ferrer, nafar idazlea.
- 1977 –
- Jon Bru, nafar txirrindulari ohia.
- Sonia Gonzalez, euskal idazlea.
- Isidro Nozal, espainiar txirrindularia, Barakaldon.
- 1979 – David Herrero, bizkaitar txirrindularia.
- 1991 –
- Eider Bereziartu, euskal saskibaloi-jokalaria.
- Diego Iturriaga, nafar pilotaria.
- 1992 – Cristian Gilés, nafar futbolaria.
- 1993 – Iñaki Etxegoin, baxenafar esku huskako pilotaria.
Mundua
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- 1130 – Zhu Xi, txinatar filosofoa (h. 1200).
- 1239 – Eztebe V.a Hungariakoa, Hungaria eta Kroaziako erregea (h. 1272).
- 1405 – Pio II.a, Aita santua (h. 1464).
- 1523 – Ana Jagellon, Poloniako erregina eta Lituaniako dukesa handia (h. 1596).
- 1544 – Bernardino González de Avellaneda, gaztelar itsasgizona (h. 1629).
- 1547 – Justus Lipsius, flandiar filologo eta humanista, XVI. mendeko jakitun ezagunetarikoa (h. 1606).
- 1595 – Lucas van Uden, flandiar margolari barrokoa (h. 1672).
- 1663 – Eugenio Savoiakoa, austriar militar eta politikaria, historiako gerra gizonik handienetakoa (h. 1736).
- 1679 – Ann Putnam, Jr., Salemgo Judizioetako akusatzaile nagusietako bat (h. 1716).
- 1705 – Luca Giordano, italiar margolaria (h. 1705).
- 1706 – Baldassare Galuppi, italiar musikagile barrokoa (h. 1785).
- 1741 – Pierre Choderlos de Laclos, frantziar idazle eta militarra (h. 1803).
- 1753 – Jean Jacques Régis de Cambacérès, Parmako dukea, frantziar legegizona eta politikaria (h. 1824).
- 1777 – Heinrich von Kleist, alemaniar olerkari eta antzerkigilea (h. 1811).
- 1785 – Thomas Love Peacock, ingeles idazlea (h. 1866).
- 1804 – Mongkut (Rama IV.a), Siamgo erregea (h. 1868).
- 1824 – Juan Valera, espainiar idazlea eta diplomatikoa (h. 1905).
- 1831 – Frederiko III.a Alemaniakoa, Prusiako errege eta Alemaniako enperadorea (h. 1888).
- 1850 – Pablo Iglesias Posse, espainiar politikaria, sozialismoaren figura nagusia (h. 1925).
- 1859 – Henri Bergson, frantziar filosofoa (h. 1941).
- 1866 – Christianus Cornelius Uhlenbeck, herbeheretar hizkuntzalari eta antropologoa (h. 1951).
- 1868 – Jevhenia Jaroxynska, ukrainar idazle, irakasle, aktibista, itzultzaile, etnografo eta folklorista (h. 1904).
- 1873 – Ivanoe Bonomi, Italiako lehen ministroa (h. 1951).
- 1882 – Lucien Petit-Breton, frantziar-argentinar txirrindularia (h. 1917).
- 1891 – Alfredo Arrieta Vaccaro, argentinar militar eta politikari peronista (h. 1950).
- 1893 –
- Sidney Holland, Zeelanda Berriko 25. lehen ministroa (h. 1961).
- Liang Shuming, txinatar idazle eta filosofoa (h. 1988).
- José Zacarías Tallet, kubatar idazlea, kubako poesia garaikidearen izen handienetarikoa (h. 1989).
- 1894 – H. L. Davis, estatubatuar eleberrigile eta olerkaria (h. 1960).
- 1888 – Lotte Lenya, austriar abeslari eta aktorea (h. 1981).
- 1902 – Miriam Hopkins, estatubatuar aktorea (h. 1972).
- 1906 – James Brooks, estatubatuar margolaria (h. 1992).
- 1908 – Félix Houphouët-Boigny, Boli Kostako lehendabiziko presidentea (h. 1993).
- 1909 – Norberto Bobbio, italiar filosofo eta politologoa (h. 2004).
- 1912 – Philibert Tsiranana, Madagaskargo lehendabiziko presidentea (h. 1978).
- 1913 - Odile Schweisguth, frantziar sendagilea, Europan onkologia pediatrikoaren aitzindaritzat hartua (h. 2002).
- 1918 – Konstantinos Mitsotakis, Greziako lehen ministroa (h. 2017).
- 1919 –
- Anita O'Day, estatubatuar jazz-abeslaria, jazzaren emakumezko ahots garrantzitsuenetakoa (h. 2006).
- Pierre Trudeau, Kanadako lehen ministroa (h. 2000).
- 1920 – Mélina Mercouri, greziar aktorea (h. 1994).
- 1925 – Ramiz Alia, lehendabiziko Albaniako presidentea (h. 2011).
- 1926 –
- Chuck Berry, estatubatuar musikagile, gitarrista eta abeslaria, rock and rollaren historiako garrantzitsuenetakoa (h. 2017).
- Klaus Kinski, alemaniar aktorea (h. 1991).
- 1927 –
- George C. Scott, estatubatuar aktorea (h. 1999).
- Alba Solís, argentinar abeslari, aktore eta vedettea (h. 2016).
- 1929 – Violeta Chamorro, Nikaraguako presidentea, Erdialdeko Amerikan kargu horretara iritsitako lehenbiziko emakumezkoa.
- 1932 – Vytautas Landsbergis, Lituaniako lehenengo presidentea.
- 1934 – Sylvie Joly, frantziar aktore eta umorista (h. 2015).
- 1935 – Peter Boyle, estatubatuar aktorea (h. 2006).
- 1939 –
- Flavio Cotti, Suitzako presidentea (h. 2020).
- Lee Harvey Oswald, estatubatuar marinea, John F. Kennedyren hiltzailea (h. 1963).
- Paddy Reilly, irlandar folk abeslari, kantautore eta gitarrajolea.
- 1940 –
- Jacques Higelin, frantziar musikagilea eta abeslaria (h. 2018).
- Gyözö Kulcsár, hungariar eskrimalaria (h. 2018).
- 1941 – Enrique Gorriarán, argentinar iraultzailea (h. 2006).
- 1942 – Juan Tamariz, espainiar ilusionista, kartomagian mundu mailako hoberenetakoa.
- 1944 – Katherine Kurtz, eleberri fantastikoen estatubatuar idazlea, Deryni buruzko serieagatik ezaguna.
- 1945 – Huell Howser, estatubatuar aktore eta telebista aurkezlea (h. 2013).
- 1946 –
- Jeanine Baude, frantziar idazle, poeta, antzerkigile eta literatura kritikoa (h. 2021).
- Vicente Molina Foix, espainiar idazlea eta zinemagilea.
- 1947 – Laura Nyro, estatubatuar egile abeslari, musikari eta piano-jotzailea (h. 1997).
- 1949 – Fanny Rubio, espainiar unibertsitateko-katedraduna, ikertzailea eta idazlea.
- 1951 – Terry McMillan, estatubatuar idazlea.
- 1956 – Martina Navrátilová, txekiar-estatubatuar tenislari ohia, historiako tenislaririk onenetarikoa.
- 1957 – Mihailo Petrović, serbiar futbolari ohia.
- 1959 – Lluís Puig, kataluniar zuzendari artistiko, dantzari, musikari eta politikaria.
- 1960 –
- Craig Mello, estatubatuar mediku, genetikari eta unibertsitate irakaslea, 2006ko Medikuntzako Nobel Saria.
- Jean-Claude Van Damme, belgikar aktorea.
- 1961 – Wynton Marsalis, estatubatuar musika klasikoko eta jazz-musikako tronpeta-jotzailea.
- 1968 –
- Naoto Otake, japoniar futbolari ohia.
- Michael Stich, alemaniar tenislari ohia.
- 1970 – Ferran Latorre, kataluniar alpinista eta mendizalea, 14 Zortzimilakoak igo dituen lehenbiziko kataluniarra.
- 1971 –
- Emmanuelle Laborit, frantziar aktorea eta International Visual Théâtreren zuzendaria.
- Megumi Sakata, japoniar futbolari ohia.
- 1972 – Karl Nehammer, Austriako kantzilerra.
- 1974 – Susana Díaz, Andaluziako Juntako presidentea.
- 1975 – Bruno Duhamel, frantziar komikilaria.
- 1977 - Jyothika, indiar aktorea, batez ere tamileraz egindako filmetan agertzen dena.
- 1982 – Svitlana Loboda, ukrainar abeslaria.
- 1984 –
- Freida Pinto, indiar aktore eta modeloa.
- Lindsey Vonn, estatubatuar eskiatzaile alpino ohia.
- 1987 –
- Zac Efron, estatubatuar aktorea eta abeslaria.
- Anna Sanchis, espainiar txirrindularia.
- 1991 – Tyler Posey, estatubatuar abeslari eta aktorea.
- 1992 – John John Florence, hawaiiar surflaria.
- 1993 –
- Miha Lapornik, esloveniar saskibaloi jokalaria.
- Sergio Rodríguez Febles, espainiar saskibaloi jokalaria.
- 1996 – Anna Gas, katalanez idazten duen poeta.
- 2003 – Alejandro Balde, kataluniar futbolaria.
Heriotzak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Euskal Herria
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- 1035 – Antso III.a Nagusia, Ximeno dinastiaren Iruñeko VIII. erregea (j. 992)
- 1403 – Martin Zalba, nafar elizgizona, Iruñeko apezpikua eta kardinala.
- 1595 – Andrés de Poza, euskal eruditu, hizkuntzalari eta legelaria, Madrilen (j. c. 1530).
- 1770 – Agustin Kardaberaz, gipuzkoar apaiz idazlea (j.1703).
- 1830 – Étienne Neveu, zuberotar politikaria (j. 1755).
- 1970 – Ignacio Errandonea, nafar elizgizona eta idazlea (j. 1886).
- 1976 – Pedro Sanjuan, gipuzkoar musikagile, musika irakasle eta orkestra zuzendaria, Washingtonen (j. 1886).
- 1983 – Eugenia Iriondo, gipuzkoar erraketista (j. 1901).
- 1999 – Daniel Zariquiegui Izco, nafar futbol arbitroa, futbolaria eta Osasuna futbol klubaren delegatua (j. 1924).
- 2003 – Salvador Beuntza, nafar margolari eta irakaslea (j. 1932).
- 2006 –
- Pedro Antonio Gainzarain, arabar apaiz, unibertsitate irakasle eta idazlea (j. 1928).
- Fermin Gordejuela, nafar futbolaria (j. 1933).
- 2008 – Salutxu Etxebarria, arabar dantzaria, lehenengo emakume aurreskularia (j. 1924).
- 2011 – Fernando Pérez Ollo, nafar historialari eta kazetaria (j. 1939).
- 2015 – Adrian Zelaia Ibarra, euskal herritar legelaria eta irakaslea (j. 1917).
Mundua
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- 707 – Joan VII.a, Aita santua (j. c. 650).
- 1417 – Gregorio XII.a, Aita santua (j. c. 1326).
- 1503 – Pio III.a, Aita santua (j. 1439).
- 1541 – Margarita Tudor, Eskoziako erregina ezkontidea (j. 1481).
- 1558 – Maria Hungariakoa, Hungariako eta Bohemiako erregina ezkontidea eta Habsburgen Herbehereetako gobernadorea (j. 1505).
- 1561 – Yamamoto Kansuke, japoniar samuraia, Takeda Shingenen hogeita lau jeneraletako bat (j. 1501).
- 1622 – Arcangela Paladini, taliar margolari eta poeta.
- 1678 – Jacob Jordaens, flandriar margolaria (j. 1593).
- 1744 – Sarah Jennings, bere garaiko emakumerik garrantzitsuenetakoa Britainia Handian Ana erreginarekin izandako adiskidetasunagatik (j. 1660).
- 1789 – Maria Ana Austriakoa, Austriako artxidukesa (j. 1738).
- 1817 – Étienne Méhul, frantziar musikagilea (j. 1762).
- 1865 – Henry John Temple, Lord Palmerston, ingeles politikaria (j. 1784).
- 1871 – Charles Babbage, ingeles matematikari, filosofo eta ingeniaria, konputagailu programagarrien kontzeptuaren sortzailea (j. 1791).
- 1889 – Antonio Meucci, italiar asmatzaile eta zientzialaria, telefonoaren asmatzailea (j. 1808).
- 1893 – Lucy Stone, estatubatuar hizlari eta aktibista, unibertsitatean diploma bat lortzeko Massachusettsko lehen emakumea (j. 1818).
- 1908 – Emília Freitas, brasildar eleberrigile, poeta eta irakaslea (j. 1855).
- 1911 – Alfred Binet, frantziar psikologo eta pedagogoa (j. 1857).
- 1913 – Dinuzulu kaCetshwayo, Zululandiako azken erregea (j. 1884).
- 1918 – Koloman Moser, austriar artista (j. 1868).
- 1921 – Luis III.a Bavariakoa, Bavariako azken erregea (j. 1845).
- 1922 – Suze Robertson, herbehereetar margolaria (j. 1855).
- 1931 – Thomas Alva Edison, estatubatuar negozio-gizon eta asmatzaile oparoa (j. 1847).
- 1934 – François Gonnessiat, frantziar astronomoa (j. 1856).
- 1936 – Resurrección Martínez Sánchez, errioxar maistra Hernanin (j. 1898)
- 1941 – Manuel Teixeira Gomes, Portugalgo presidentea (j. 1860).
- 1942 – Mikhail Nesterov, errusiar margolari sinbolista (j. 1862).
- 1948 – Walther von Brauchitsch, Alemaniako Armadako komandante nagusia Bigarren Mundu Gerran. (j. 1881).
- 1955 – José Ortega y Gasset, espainiar filosofoa (j. 1883).
- 1966 – Rafael Sánchez Mazas, espainiar idazle eta politikaria, Falange Españolaren sortzaileetako bat (j. 1894).
- 1970 – Mairtin O Cadhain, gaelerazko irlandar idazlea (j. 1906).
- 1974 – Marina de Castarlenas, kataluniar idazlea eta piano-jotzailea (j. 1900).
- 1977 – Andreas Baader, Armada Gorriaren Frakzioa alemaniar talde armatuaren lehenengo liderra (j. 1943).
- 1982 –
- Pierre Mendès France, Frantziako lehen ministroa (j. 1907).
- Elizabeth Virginia Wallace Truman, Ameriketako Estatu Batuetako lehen dama (j. 1885).
- 1989 – Georgina Wilczekekoa, Liechtensteingo printzesa ezkontidea (j. 1921).
- 1990 – Gato Pérez, argentinar musikaria (j. 1951).
- 1994 – Max Müller, alemaniar filosofoa (j. 1906).
- 1995 – William Mackey, kanadar jesuita, Bhutango hezkuntza sistema modernoa ezartzeaz arduraduna izan zena (j. 1915).
- 1997 – Roberto Goizueta, euskal jatorriko kubatar-estatubatuar enpresaburua, The Coca-Cola Companyko zuzendaria (j. 1931).
- 1998 – Carlos Ferrer Salat, espainiar enpresaburu eta kirolaria (j. 1931).
- 1999 – Herbert Heckmann, alemaniar idazlea (j. 1930).
- 2000 – Julie London, estatubatuar aktore eta abeslaria (j. 1926).
- 2003 –
- Juana Doña, espainiar buruzagi komunista, feminista, sindikalista eta idazlea (j. 1918).
- Manuel Vázquez Montalbán, kataluniar idazle eta kazetaria (j. 1939).
- 2005 – Aleksandr Jakovlev, errusiar politikari, diplomazialari eta historialaria (j. 1923).
- 2006 – Xosé Quiroga Suárez, Galiziako Xuntako bigarren presidentea (j. 1920).
- 2012 –
- Isabel Ellsen, frantziar nobelagile, erreportari, gidoilari eta gerra-argazkilaria (j. 1958).
- Sylvia Kristel, herbeheretar aktorea (j. 1952).
- 2014 –
- Efua Dorkenoo, emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako ghanesar-britainiar ekintzailea (j. 1949).
- Claude Ollier, frantziar eleberrigilea, Nouveau roman eskolako idazle nagusietako bat (j. 1922).
- 2017 –
- Eamonn Campbell, irlandar gitarrajole eta abeslaria, The Dubliners taldeko kidea (j. 1946).
- Issam Zahreddine, Siriako Errepublikar Guardiaren maior jenerala (j. 1961).
- 2018 – Abdel Rahman Swar al-Dahab, Sudango estatuburua (j. 1934/1935).
- 2020 – René Felber, Suitzako presidentea (j. 1933).
- 2021 –
- Jack Angel, estatubatuar ahots-aktorea (j. 1930).
- Edita Gruberová, eslovakiar opera abeslaria (j. 1946).
- Willy Kemp, luxenburgoar txirrindularia (j. 1925).
- Colin Powell, estatubatuar jenerala, Golkoko Gerrako operazio militarraren arduradun nagusia (j. 1937).
- 2022 – Ole Ellefsæter, norvegiar eskiatzailea (j. 1939).
- 2024 –
- Mahasen Al-Khatib, Gazako artista palestinarra (j. 1993).
- Anne Caufriez, belgikar etnomusikologoa (j. 1945).
Jaiak eta urteurrenak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- Sehaska egutegiko izendegia: Lukas, Haitz, Haitze eta Haitza.
Kanpo estekak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Urteko hilak | ||
---|---|---|
Urtarrila • Otsaila • Martxoa • Apirila • Maiatza • Ekaina • Uztaila • Abuztua • Iraila • Urria • Azaroa • Abendua |