Ostiral

Ostirala, halaber barikua (Bizk.)^[1], egubakoitza (Gip.) edo ortziralea (Lap., eta Naf.), ostegunaren eta larunbataren artean dagoen eguna da. Astelehenez hasten den astea duten herrialdeetan, asteko bosgarren eguna da, baina igandez hasten den astea duten herrialdeetan seigarren eguna da.

Musulmanen jai-eguna izanda, gehiengo musulmana duten hainbat herrialdetan asteko azken eguna da, adibidez Iranen, astea larunbatarekin hasten den lekua. Bahrain, Arabiar Emirerri Batuak, Saudi Arabia eta Kuwaitek ere ohitura bera zuten, baina 2006ko irailaren 1ean (urtebete beranduago Kuwaiten^[2]) aldatu zuten eta astea larunbatarekin amaitzen dute. Arabiar Emirerri Batuetan 2022an ohitura hau ere aldatu zuten eta asteburua larunbata eta igandea dira^[3].

Etimologia

«

ortzirale (ortzilare 1617: Materra [-rale 1627: EtxZib; ostirale 1622: AzpGut^[4]). ■ Hitz zabaldua, bizk. izan ezik (Materra ortzilare larunbatetan, AzpGut^[5] egun ostiralea, Belap. astizken, ostirale eta neskenegünak); cf. bariku, egubakoitz. Bukaerari dagokionez, -rale dirudi dela forma zabalduena testu antzinakoenetan (ostirale [zub., AzpGut; Otxoa Arin hostirala], or(t)zirale…), eta ondoren, -lare (or(t)zilare…). XVIII. mendea baino lehen, -l bukaeradun agerraldi bakarra aurkitzen da (EtxZib orziral). Halabeharrez, hasierako h- grafikoarekin agertzen da Beriain (horzillare, h gabekoarekin batean) eta Otxoa Arinengan.

ortzirale egun (Otxoa Arin [hostirala egunean], Laphitz [ortzirale egun batez]), ortziralekari (Duv. (ost-, bnaf.)), ortzirale saindu (Beriain [orzillare sanduan guziengatik ofrezitu zena]).

► Zaharrena -rale forma dela onartuz (cf., halere, lehen lekukotasuna), aukera dago *ortz(egun) iragale moduko zerbaitetan pentsatzeko, esanahiz ‘ostegunaren ondoko egun’ edo —“le lendemain du tonnerre” itzultzen du Vinsonek (1924: 267)—. Aukera honetan, sekundarioak lirateke -l bukaeradun formak, -e galduta; Otxoa Arinen hostirala aldaeraren -a bukaerarako, cf. agian autore beraren bagarik (baina bage). Itxura guztien arabera, kontu grafiko hutsa dira Beriain eta Otxoa Arinen h-ak.

Bestelako aukerek ez dute egiantzik: ostrilaka-z ari dela, ostirala jatorrian ‘ortzadarraren egun’ ez ote den galdetzen du Bährek (1931: 403). Gorostiagak (1959: 90), berriz, lat. stella edo stellare-rekin lotzen du, artizarraren eguna zelakoan (cf. lat. dies Veneris ‘Venusen eguna’).

»

—J. Lakarra, A. Manterola, I. Segurola; Euskaltzaindia: Euskal Hiztegi Historiko-Etimologikoa.

Erreferentziak

↑ Etimologia: abari ba(ga)ko egun. Koldo Mitxelena (1976). Fonética histórica vasca. Donostia: Gipuzkoako Aldundia.
↑ Wilf, Nabil. (2007-05-29). «Expositions of Arabia: Kuwait Changes to Friday-Saturday Weekend» Expositions of Arabia (Noiz kontsultatua: 2022-04-30).
↑ (Ingelesez) «UAE Government announces Saturday - Sunday weekend from January 1, 2022» TheBrew.ae 2021-12-07 (Noiz kontsultatua: 2022-04-30).
↑ «Testu zaharrak, XVII. mendea: Azpeitiko gutuneria (1622)» klasikoak.armiarma.eus (Noiz kontsultatua: 2021-06-18).
↑ «Testu zaharrak, XVII. mendea: Azpeitiko gutuneria (1622)» klasikoak.armiarma.eus (Noiz kontsultatua: 2021-06-18).

Ikus, gainera

Wikiztegian orri bat dago honi buruz: ostiral .

Ortzi.

Kanpo estekak

Datuak: Q130
Multimedia: Friday / Q130

[1] Etimologia: abari ba(ga)ko egun. Koldo Mitxelena (1976). Fonética histórica vasca. Donostia: Gipuzkoako Aldundia.

[2] Wilf, Nabil. (2007-05-29). «Expositions of Arabia: Kuwait Changes to Friday-Saturday Weekend» Expositions of Arabia (Noiz kontsultatua: 2022-04-30).

[3] (Ingelesez) «UAE Government announces Saturday - Sunday weekend from January 1, 2022» TheBrew.ae 2021-12-07 (Noiz kontsultatua: 2022-04-30).

[4] «Testu zaharrak, XVII. mendea: Azpeitiko gutuneria (1622)» klasikoak.armiarma.eus (Noiz kontsultatua: 2021-06-18).

[5] «Testu zaharrak, XVII. mendea: Azpeitiko gutuneria (1622)» klasikoak.armiarma.eus (Noiz kontsultatua: 2021-06-18).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]