La Algaba
| La Algaba La Algaba | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Espainiako udalerria | |||||||||||
 | |||||||||||
| |||||||||||
| Administrazioa | |||||||||||
| Estatu burujabe |  Espainia | ||||||||||
| Autonomia |  Andaluzia | ||||||||||
| Probintzia | Sevillako probintzia | ||||||||||
| Alkatea | Diego Manuel Agüera Piñero (en)  | ||||||||||
| Izen ofiziala | Algaba, La | ||||||||||
| Jatorrizko izena | La Algaba | ||||||||||
| Posta kodea | 41980 eta 41989 | ||||||||||
| INEk ezarritako kodea | 41007 | ||||||||||
| Herriburua | La Algaba (en) | ||||||||||
| Geografia | |||||||||||
| Koordenatuak | 37°27′42″N 6°00′49″W / 37.461666666667°N 6.0136111111111°W | ||||||||||
 | |||||||||||
.PNG) | |||||||||||
| Azalera | 18 km² | ||||||||||
| Altuera | 11 m | ||||||||||
| Mugakideak | Sevilla, Alcalá del Río, Salteras, Guillena eta La Rinconada | ||||||||||
| Demografia | |||||||||||
| Biztanleria | 16.618 (2023) 127 (2022) | ||||||||||
| |||||||||||
| Dentsitatea | 923 bizt/km² | ||||||||||
| Informazio gehigarria | |||||||||||
| Ordu eremua | UTC+01:00 | ||||||||||
| Matrikula | SE | ||||||||||
| laalgaba.es | |||||||||||
.svg)
.svg){kind=small}
La Algaba Sevillako mendebaldeko udalerri bat da, Vega del Guadalquivir eskualdean dagoena. 2023ko erroldan, 16.301 biztanle zituen.
Geografia
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Rivera de Huelva ibaia udalerri honen mendebaldetik igarotzen da bere azken zatian, eta bertan Guadalquivir-era isurtzen du. 1937an, Huelvako ibaiertzean, La Algabatik igarotzean, desbideratze-presa bat eraiki zen, hornidura eten zedin. Guadalquivir erabiliz eta ibai honetatik hornitzea.
Barbolí erreka pasatzen da iparraldetik.
Guadalquivir ibaia ekialdetik pasatzen da.
| Ipar mendebaldea: Guillena | Ipar: Guillena eta Alcalá del Río | Ipar-ekialdea: Alcalá del Río |
| Mendebaldea: Salteras |  |
Ekialdea: La Rinconada |
| Hego mendebaldea: Salteras eta Santiponce | Hegoaldera: Santiponce eta Sevilla | Hego-ekialdea: Sevilla |
Sinboloak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Bandera
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Bi marratan banatuta, bata urdin argia eta bestea zuria, ez da ezagutzen zehatz-mehatz nondik datorren eredu hau, horri buruzko ohar zaharrak gutxienez 1712koak dira, urte horretatik aurrera La Algabako Patrona kolore-eredu hau erabiltzen hasi zen. hurrenez hurren, zeinak La Algabako zaindariaren laudorio handiengatik, kolore horiek erabiltzen ditut.
Heraldika
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Ezkutu zatitua.
Lehena: Azur-zelai batean urrezko eta zibelez koadrodun bi kalderero, zutoin baten gainean jarrita, bakoitza zazpi zibelezko sugez, lau eta hiru, zilarrezko orla bat zortzi erminez kargatua, zibelez egina.
Bigarrena: Zilarrezko zelaian, Guzmanesen Dorrea, karratua almenatua, sable formakoa eta itxia, atea eskuinekoa duela dorrearen ardatz nagusiarekiko, eta puntan gurutzatzen diren erramu adar bik eusten diote. Markesiako koroak kanpaia jotzen du.
La Algabako hirugarren ezkutua da, markesategiak zeukan koroa aldatu ostean.5
1823an, gaur egun bere jaurerritik independentea, La Algabako Markesek egikaritua, tintazko zigilu obalatua erabili zuen, bere mugan La Algabako Udaletxe Konstituzionalaren inskripzioa eta bere zelaian Guzmanes Dorrea.
Historia
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Historiaurrea
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Funtsik gabe suposatu da jatorriz Bálbilis izeneko turdetar herri bat zegoela hemen, erromatarren garaian Bílbilis deitzen zena.
Erdi Aroa
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Sevillako Erresuma Espainiar Inperioan. Arrosaz, Acalá Etxeko lurrak, La Algaba jauregia B-rekin zegokion.
Musulmanen garaian herriak bazuen jada bere egungo izena. Al-gabba arabieratik dator, hau da, "basoa" esan nahi duena.9 Fernando III.ak 1247ko udaberrian berriro konkistatu zuen eta, 1253ko errepartizioan, Don Fadrikari10 eman zioten, Fernando III.aren seme eta Alfontsoren anaia. Alfontso Guzmán Onarena da. 1306an Alfonso de la Cerda infantari eman zioten. Geroago Henrike II.aren esku pasatu zen, eta 1336an Gonzalo Sánchez de Campaniello bere zerbitzariari eman zion. Geroago Fernán Sánchez de Tovar almirantearen esku geratu zen, gero Juan Alonso de Guzmanengana eta, 1338an, Leonorrengana (Fernan Sánchez de Tovarren alaba). Geroago Juan Alonso Pérez de Guzmánengana pasatu zen, eta 1371n La Algaba eta Vado de las Estacas (Alcalá del Ríon) Niebla eta inguruko herrixkengatik aldatu zituen, Nieblako I. Kondea bihurtuz. Hala ere, geroago, La Algaba Nieblako kondearen jabetza bihurtu zen eta 1396an bere alaba Leonor de Guzmáni eman zioten, Diego López de Zúñigarekin ezkondu zena.
1440an Juan de Guzmán y Torresek Medina Sidonia aldatu zuen La Algaba, Alaraz (egungo El Aral) eta Vado de las Estacas-ekin.14 Juan de Guzmanek Guzmanes dorrea eraiki zuen, 1446an amaitua. Adreiluzko dorrea da 27 metroko altuera eta lau solairu. 1476an La Algaba jaurerria sortu zen, familia beraren barruan geratu zena: Luis de Guzmán y Aponte, Algabako II. jauna; Rodrigo de Guzmán y Ponce de León, III. Algaba; Luis de Guzmán y Acuña, La Algabako IV jauna.
Aro modernoa
[aldatu | aldatu iturburu kodea]1556an Felipe II.ak jauregia markesatu bihurtu zuen eta Francisco de Guzmán y Manrique, V. Algabako jauna, La Algabako I markesa bihurtu zen. Urte hartan, Francisco de Guzmán Calatravako ordenan sartu zen lehen udaletxea izan zuen arte, XIX.
XV. mendeaz geroztik, gutxienez, bizilagunak Sevillara joan zitezkeen Alcalá del Ríotik irteten zen 16 metroko txalupa batean. Txalupa hori zerbitzatzen ez zenean kaltetuta zegoelako edo bi herrietako nobleen arteko arazo politikoengatik, La Algabako bizilagunek beste txalupa bat erabiltzen zuten, lehenik jaurerriarena eta gero Montijoko kondearena.
mendearen amaieran, Santa Maria de las Nieves eliza hasi zen. mendearen hasieran amaitu zen. Hala ere, 1755eko Lisboako lurrikaran ia erabat suntsitu zuten. Pedro de San Martín, Tomás Zambrano eta Pedro de Silva arkitektoek berreraiki zuten 1925ean Juan Talavera arkitektoak Herediak kapera neogotikoa eraiki zuen ezkerreko nabearen oinean. Erretaula nagusia Elurretako Ama Birjina bat du buru, XVIII.
Aro garaikidea
[aldatu | aldatu iturburu kodea]XIX eta XX. mendeek aldaketa sakonak suposatu zituzten La Algabarentzat ia alderdi guztietan, Espainiako Independentzia Gerrak eta Desamortizazio prozesuak izandako eraginetik hasita. Ibai-ubidez inguratuta dagoen La Algabaren isolamenduak, Sevillako metropoliarekin harreman handiagoari bide emango dio.
Espainiako Gerra Zibil odoltsuaren ostean (preso errepublikanoentzako kontzentrazio-esparru bat ezarri zen) eta gerraosteko gogorren ostean (non 1940an, eskale eta etxerik gabeko pertsonentzako Areetako kontzentrazio eta sarraski-esparrua egon zen, eta 144. 300 barnetegi hil ziren2021), XX. mendeko 60 eta 70eko hamarkadetan, herria zabaltzen hasi zen eta hiribildu tradizionalaren mugen ondoan auzo berriak eraiki ziren, El Aral, esaterako, hiri-espazioa argi mugatzen duten hiru muga fisikoen artean kokatutako nekazaritza-espazioak okupatzeko joera duten azken eraikinak, Guadalquivir ibaia, A-8006 eskualde-bidea eta A-8079, Santiponce eta La Algaba lotzen dituen errepidea.
XIX. mendearen amaieratik eta XX. mende osoan zehar, laranjondoen laborantza estentsiboa lehendik zegoen artoa, tuberkulua, kotoia, orozuz, barazkiak, olibondoak eta mahastiak laborantzarekin bat egin zuen. Mendearen hasieran, bat Guadalquivir gainean eta beste bat Huelva ibaiaren gainean eraiki zen, eta horrek La Algabako komunikazioak hobetu zituen.
Herriko zaindaria Santa Marta da. Patroi honen jatorriari buruzko bi kondaira daude. Batek dio Erdi Aroan herensuge bat hurbildu zela herrira eta Santa Marta agertu zela, ur bedeinkatuz ihinztatuz garaitu zuena. Beste batek dio, XVII. babesa eta, epidemia amaitu zenean, hura aukeratu zuten zaindari gisa.
Ikus, gainera
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Kanpo estekak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- (Gaztelaniaz) Udalaren webgunea.
