Finantzarizazio

Finantza-sektorearen parte hartzea BPGan 1860tik aurrera

Finantzarizazioa kapitalismo finantzarioak 1980tik gaur egun arte izan duen bilakaera deskribatzen duen kontzeptu bat da. Denbora-tarte honetan palanka-efektuak kapitala gainditzeko joera izan du eta finantza-merkatua nekazaritza- eta industria-ekonomien aurrean nagusituz joan da.

Finantzarizazioa transakzio ekonomikoak finantza-tresnen bidez erraztea helburu duen sistema edo prozesu ekonomikoa da. Finantzarizazioaren jatorrizko helburua lanaren edo zerbitzuen edozein produktu truka daitekeen finantza-tresna batera (dibisa batean, adibidez) murriztea da, eta, hala, pertsonentzat finantza-tresna horiek merkaturatzea errazagoa izatea.

Ikuspegi akademiko espezifikoak

Berariazko alderdietan eta interpretazio desberdinetan zentratuz, zenbait definizio erabili dira "finantzarizazio" terminorako:

Michigango Unibertsitateko Greta Krippener-ek idatzi duenez, finantzarizazioa "metatze-eredu bati dagokio, non irabaziak gero eta hein handiago batean finantza-kanalen bidez lortzen diren, salerosketaren eta salgaien ekoizpenaren bidez lortutako irabazien pisua murriztuz". 2005eko Finantzarizazioa eta Munduko Ekonomia liburuaren sarreran, Gerald A. Epstein editoreak zenbait ikerlarik terminoaren definizio zehatzagoa eman dutela idatzi zuen: akziodunen balioaren igoera gobernantza korporatibo gisa, edo kapitalen merkatuko finantza-sistemaren gailentzea bankuan oinarritutako finantza-sistemengan. Pierre-Yves Gómezek eta Harry Korinek, 2008ko Enpresariak eta demokrazia: Gobernantza Korporatiboaren Teoria Politikoa liburuan, epe luzerako joera bat identifikatu dute enpresa handien gobernantza korporatiboaren bilakaeran, eta finantzarizazioa prozesu horretako urratsetako bat del frogatu dute.

Michael Hudson-ek honela deskribatu zuen finantzarizazioa 2003ko elkarrizketa batean: "industriaurreko Europa feudaleko alokairu- eta lukurreria-ekonomiara itzulera da."

"Zorrak bakarrik hazi ziren esponentzialki, urtez urte, eta ezinbestean hazten dira, baita ekonomia moteltzen denean ere, ekonomia osatzen duten enpresak eta pertsonak oreka mailatik beherako egoerara eroriz. Zorrak handitu ahala, zorren zerbitzuen soberakin ekonomikoa ezabatzen dute (...) Kontua da finantza-sektoreko kobrantzak ez direla kapital finkoaren eraketara bideratzen ekoizpena handitzeko helburuarekin. Gero eta gehiago pilatzen dira balantzearen beste aldean, mailegu berri gisa, hau da, gizartearen ekoizpenari eta diru-sarrerei buruzko zor eta erreklamazio berrietan.

[Enpresak] ez dira gai kapital fisikoko ekipamenduan edo eraikin berrietan inbertitzeko, beren diru-sarrera operatiboak bankariei, bonuen jabeei eta zabor-bonuen akziodunei ordaintzeko erabili behar baitituzte. Hori esan nahi dut ekonomia finantzarizatzen ari dela esaten dudanean. Haien helburua ez da kapital-eraketa ukigarria edo bizi-maila gero eta handiagoa eskaintzea, baizik eta interesa sortzea, fusioak eta eskuratzeak lortzeko finantza-ordainsariak sortzea eta kapital-irabaziak izatea, batez ere informazio pribilegiatukoen eskuetan metatzen direnak, goi-zuzendaritza eta finantza-erakunde handiak buru izanik. Horren ondorioz, enpresa-ziklo tradizionala zorraren gehikuntzarengatik eklipsatua izan da. Soldata handitu beharrean, lanorduko irabaziak jaitsi egin dira termino errealetan. Zergak ordaindu ondoren eta Gizarte Aseguruarentzat eta mediku-aseguruarentzat "behartutako aurrezkia", pentsio-funtsaren kontribuzioak eta, guztien artean larriena, kreditu-txarteletan, banku-maileguetan, hipoteka-maileguetan, ikasle-maileguetan, autoen maileguetan, etxe-aseguruetan, bizi-aseguruan eta beste hainbat kontu ordaindu ondoren, diru-sarrera garbiak murriztu dira. ... Horrek gastua ondasun eta zerbitzuetatik desbideratzen du."

Thomas Marois-ek, gaineratzen ari diren merkatu handiei begira hurrengoa dia: "azaleratzen ari den finantza-kapitalismoa" gaur egungo metatze-fasea da. Fase horren ezaugarri nagusia "barne-kapitalaren eta atzerriko finantza-kapitalaren interesak estatu-sisteman bat egitea da, lehentasun instituzional gisa, eta estatu-administratzaileen eta gobernu-eliteen ekintzak gidatzen dituen gizarte-logika gainditzea, askotan lanaren kalterako. "

Gerald A. Epstein-en arabera, "finantzarizazioa finantza-merkatuek, finantza-arrazoiek, finantza-erakundeek eta finantza-eliteek ekonomian eta ekonomiaren gobernu-erakundeen funtzionamenduan duten garrantziaren hazkundeari dagokio, bai nazioan, bai eta nazioartean ere.

Finantzarizazioa honela defini daiteke: "finantza-industriaren nagusitasunaren hazkundea ekonomia-jardueraren totalean, finantza aktiboena aktibo osoengan, merkaturatutako baloreena eta, bereziki, kapital baloreena finantza aktiboengan, baloreen burtsa kontrol korporatiboa lortzeko estrategiak aurrera eramateko merkatu gisa erabiltzea, finantza-kontrolatzaileak korporazioen kudeaketan nagusitzea eta balio-merkatuko fluktuazioak enpresa-zikloen baldintzatzaileak izatea". (Dore 2002)

Baina, oro har, finantzarizazioa finantza-arrazoiek, finantza-merkatuek, finantza-aktoreek eta finantza-erakundeek estatuko eta nazioarteko ekonomien funtzionamenduan duten zeregin zabaldua dela ulertzen da.

Interpretazio soziologiko eta politikoak ere egin dira. 2006ko liburuan, American Theocracy: The Peril and Politics of Radical Religion, Oil, and Borrowed Money in the 21st Century, Kevin Phillips idazle eta iruzkingile estatubatuarrak honela aurkeztu zuen finantzazioa: "finantza-zerbitzuek, zentzu zabalean hartuta, ekonomia nazional baten funtzio ekonomiko, kultural eta politikoa euren kontu hartzeko prozesua" (268).Phillipsek uste du Estatu Batuetako ekonomiaren finantzaketak XVI. mendean Habsburgotarren Espainiaren gainbeheraren hasiera eragin zuen eredu berari jarraitzen diola , bai eta Herbehereetako merkataritza-inperioak XVIII. mendean jasandakoa eta Britainiar Inperioak XIX. mendean bizitakoa ere. (merezi du esatea ekonomia historiko horietako bakoitzaren azken urratsa kolapsoa izan zela):

"... potentzia ekonomiko nagusiek progresio ebolutiboa izan dute: lehenik, nekazaritza, arrantza eta antzekoak, gero, merkataritza eta industria, eta, azkenik, finantzak. Zenbait historialarik gai hau jorratu dute. Brooks Adamsek adierazi zuenez, "gizarteak sendotzen diren heinean, aldaketa intelektual sakona gertatzen da. Energia irudimenetik mugitzeari utzi eta kapital forma hartzen du".

Jean Cushen-ek aztertu du finantzaketarekin lotutako lan-ingureek nola eragiten duten langileak segurtasunik gabe eta haserre egotean.

Oinarriak

AEBko esperientzian, finantzarizazioaren igoera neoliberalismoaren hazkundearekin eta Milton Friedmanen eta Chicagoko Ekonomia Eskolaren merkatu libreko doktrinekin batera gertatu zen XX. mendearen amaieran. Garai hartako zenbait ekonomialari akademikok finantza-sistemen eta bankuen desarautze handiagoa errazteko arrazionalizazio ideologiko eta teorikoak eta ikuspegi analitikoak landu zituzten.

1998ko artikulu batean, Michael Hudsonek lehen aipatutako ekonomilarien ideiak eztabaidatu zituen, finantzarizaioak zekartzan arazoak ikusi baitzituen. John A. Hobson-ek (finantzarizazioak britainiar inperialismoa ahalbidetu zuen), Thorstein Veblen-ek (ingeniari arrazionalen aurka jarduten du), Herbert Somerton Foxwell-ek (Britainia Handiak ez zituen finantzak industriarako eta Europarako erabili) eta Rudolf Hilding-ek (Alemania Erresuma Batua gainditu zuen industria bultzatzen duen banka ereduan) identifikatu zituzten arazoak.

1998ko konferentzia berean, Oslon, Erik S. Reinertek eta Arno Mong Daastølek "Ekoizpeneko kapitalismoa vs. Kapitalismo finantzarioa" lanean iraganeko idatziei buruzko bibliografia zabala eman zuten, eta profetikoki galdetu zuten

"Estatu Batuetan, seguruenik, diru gehiago egin da jabetzen apreziazioarekin, beste edozein modutan baino. Zer epe luzeko ondorio ditu aurrezkiaren eta aberastasunaren ehunekoen hazkunde batek? orain argi dagoenez, aktibo errealen prezioak puzteko erabiltzen da -jabetzak eta izakinak- proudkzio berria eta berrikuntza sortu ordez."

Finantza-fakturazioa barne-produktu gordinarekin alderatuta

Beste finantza-merkatu batzuek ere hazkunde izugarria izan zuten. Estatu Batuetako kapital (izakinak)-merkatuetako salerosketak 136,0 bilioi dolarretik (Estatu Batuetako BPGaren %13.1) 1.671 trilioi dolarrera (Estatu Batuetako BPGaren %28,8) igo ziren 1970-1990 epean. 2000. urtean, Estatu Batuetako kapital-merkatuetako salerosketak 14.222 trilioi dolarrekoak izan ziren (BPGaren %144,9). Izakinen merkataritzaren hazkunde gehiena programa komertzialen barneratze eta hedatzeari esleitu zaio zuzenean.

Nazioarteko Ordainketen Bankuaren 2007ko martxoko hiruhileko txostenaren arabera:

Eratorrien nazioarteko trukeen gaineko merkataritza gutxitu egin zen 2006ko laugarren hiruhilekoan. Interes-tasen, dibisen eta burtsa-indizeen ondoriozko fakturazio konbinatua %7 jaitsi zen 431 bilioi dolarretara 2006ko urritik abendura bitartean.

Hala, eratorrien salerosketan -gehienak interes tasen, dibisen, altxorreko bonuen eta antzekoen gaineko etorkizun kontratuak- 1.200 trilioi dolar edo 1,2 kuadriloi dolarreko maila lortu zen urtebetean. Konparazioan, Estatu Batuetako BPGa 12,456 bilioi dolarrekoa izan zen 2006an.

Etorkizun kontratuen merkatuak

Etorkizun kontratuen merkatuetako 1970eko, 1980ko eta 1990eko fakturazio-datuak eskualdatutako kontratuen kopuruan oinarritzen dira. Trukaketa hauek egiten diren merkatuek ezagutarazten dituzte datu hauek, hala nola, Chicago Board of Trade, Chicago Mercadile Exchange eta New York Commodity Exchange, eta Etorkizuneko Produktuen Merkataritza Batzordearen urteko txostenen eranskinetan konpilatzen dira.

Etorkizun kontratu antolatuen trukeak sortu, XIX. mendearen erdialdean sortu ziren, eta mende bat geroago etorkizun kontratuen merkataritza guztia nekazaritza-produktuetan oinarritzen zen soilik. Baina 1971an trukerako urre-patroia bertan behera geratu ondoren, dibisetan oinarritutako kontratuak negoziatzen hasi ziren. Ingalaterrako Bankuak eta gero AEBetako Erreserba Federalak interes-tasak desarautu ondoren, hainbat bonutan eta interes-tasatan oinarritutako etorkizuneko kontratuak merkaturatzen hasi ziren. Horren ondorioz, finantza-etorkizuneko kontratuak —interes-tasetan, dibisetan edo kapital-indizeetan oinarrituak— etorkizuneko merkatuak menderatzera iritsi ziren.

Etorkizun kontratuen merkatuetako fakturazioaren balioa dolarretan kalkulatzeko eskualdatutako kontratuen kopurua eta kontratu bakoitzeko batez besteko balioa (1978tik 1980ra, Bizitza Aseguratzaileen Kontseilu Amerikarrak (ACLI) 1981eanegindako ikerketan kalkulatua) biderkatzen dira. Aurreko urteetako zifrak ordenagailuz 1960tik 1970era bitartean sortutako doikuntza esponentzialean zenbatetsi ziren; 1960an, 165 bilioi dolarretan finkatu zen, 1970eko zifraren erdia, ACLI datuekin batera doan grafiko batean oinarrituta. Grafiko horrek erakutsi zuen 1961ean eta aurreko urteetan negoziatutako etorkizuneko kontratuen kopurua 1970ean negoziatutako kopuruaren erdia zela gutxi gorabehera.

ALCIren datuen arabera, interes-tasen kontratuen batez besteko balioa nekazaritzako produktuena eta beste produktu batzuena baino hamar aldiz handiagoa da; dibisa-kontratuen batez besteko balioa, berriz, nekazaritzako produktuena eta beste produktu batzuena halako bi da. (1993ko erdialdetik aurrera, Chicagoko Merkataritza Trukeak bera CMEn hilero merkaturatutako kontratuen balio nominalaren zifrak azaleratzen hasi zen. 1993ko azaroan, CMEk beste errekor bat ezarri zuen hilean: 13.466 milioi kontratu negoziatu, hau da, 8,8 bilioi dolarreko balio totalaerkin. 1994aren amaieran, hileko balio hori bikoiztu egin zen. 1995eko urtarrilaren 3an, CMEk harrotasunez esan zuen 1994rako guztizko bolumena %54 igo zela, eta ia 200 trilioi dolarreko balioa zuten 226,3 milioi kontratu negoziatu zirela. Handik gutxira, CMEk zifra bat emateari utzi zion kontratu negoziatuen dolar balioarentzat.)

Etorkizuneko kontratuak "ohiko artikulu homogeneo bat etorkizuneko data zehatz batean prezio zehatz batean erosi edo saltzeko kontratu bat dira." Etorkizunekoen kontratu baten balio nominala kontratu horretan parte hartzeak dakarren arriskuaren oso bestelakoa da. Adibide gisa har ditzagun bi alderdi 2012ko abenduaren 17an 5.000 gari-ontzikada trukatzeko kontratu batean hitzematen dutenak, zehaztutako ontzikadako prezioa $8.89 izanik. Kontratuaren balio nominala 44,450$ (5.000 ontzikada x 8,89$) izango litzateke. Baina zein da arriskua? Eroslearentzat saltzaileak garia adierazitako egunean ezin entregatu ahal izatea da. Horrek esan nahi du erosleak beste pertsona baten garia erosi beharko lukeela; horri "spot market" (eskura dagoen merkatua) deritzo. Demagun gariaren spot prezioa, 2012ko abenduaren 17an, $10 dela bushel bakoitzeko. Horrek esan nahi du garia erosteko kostua $50,000 (5,000 dolar x $10) dela.Beraz, erosleak 5.550 $ galduko lituzke (50.000 $ 44.450), edo kostuaren diferentzia kontratuaren prezioaren eta spot prezioaren artean. Gainera, etorkizunak trukeen bidez negoziatzen dira, eta horrek bermatzen du alderdi batek negoziazioaren amaieran uko egiten badio (1) alderdi hori etorkizunean kontratu horiek egiteko nahi izatekotan zerrenda beltz batean dagoela eta (2) kaltetutako zatia trukeak eragindako galeraren aurka aseguratuta dagoela. Hain handia bada galera, eta trukeak estali ezin badu, trukeko alderdiek konpentsatuko dute galera.Kontuan hartu beharreko beste faktore aringarri bat da merkaturatutako aktibo likido batek, hala nola urrea, garia edo S&P 500en akzio-indizea, ez duela probabilitate handirik etorkizunean $0 balioa izateko; beraz, kontrapartida-arriskua balio nominala baino askoz txikiagoa da.

Palanka-efektuaren eta finantza-eratorrien garapena

Finantzarizazioaren ezaugarri nabarmenetako bat gehiegizko palanka-efektua (kapital mailegatu gehigao eta kapital propio gutxiago) garatzea izan da, eta, horrekin lotutako tresna gisa, finantza-deribatuak: finantza-tresnak, prezioa edo balioa beste baten preziotik edo baliotik eratorria, azpiko finantza-tresna. Tresna horien hasierako helburua arriskua estaltzea eta kudeatzea zen baina bere baitako finantza-aktibo bihurtu dira. Eratorri mota ohikoenak etorkizuneko kontratuak, swap-ak eta aukerak dira. 1990eko hamarkadaren hasieran, mundu osoko zenbait banku zentralek eratorrien merkatuen jarduera-kantitatea aztertzen hasi ziren, eta emaitzak Nazioarteko Likidazioetarako Bankuari jakinarazten.

Azken urteotan, finantza-deribatuen kopurua eta motak asko hazi dira. 2007ko azaroan, Doug Noland's Credit Bubble Bulletin enpresak, Asia Times Online enpresan, hipoteka-kolapsoak Estatu Batuetan eragindako finantza-krisiaz hitz egin zuen.

Kreditu-aseguruaren arazoaren eskala harrigarria da. Nazioarteko Likidazioetarako Bankuaren arabera, kreditu lehenetsien swaps-en (CDS) OTCren merkatua 2004. urtean $4.7 trilioi izatetik $22.6 trilioi izatera igaro zen 2006. urtearen amaieran. Swap eta Eratorrien Nazioarteko Elkartetik badakigu kredituen eratorrien bolumen nozional osoa %30 inguru igo zela lehen erdian, $45.5 tonara. Eta Monetaren Kontralorien aldetik badakigu Estatu Batuetako guztizko merkataritza-bankua Kreditutik eratorritako posizioak 2003. urte hasieran $ 492 bilioi balioa izatetik $11.8 trilioi balio izatera igaro zirela 2007ko ekainean...

Eratorrien inguruko ezezagun garrantzitsu bat transakzio baten atzean dagoen diru-kopuru erreala da. Milioika dolarreko balio nozionala duen eratorrien kontratu batek, berez, mila dolar gutxi batzuk besterik ez du balio. Adibidez, interes-tasen swap bat izan liteke Estatu Batuetako Altxorreko bonuetan $100 milioiko interesak %4,5eko interes finkoarekin trukatzea, kreditu-txarteletan $100 milioiko interes aldakorraren tasa dela eta. Kontratu horrek interesen ordainketan gutxienez $4,5 milioi izatea ekarriko luke, nahiz eta balio teorikoa $100 milioi bezala eman daitekeen. Hala ere, swap-kontratuaren benetako "kostua" interes-ordainketetan gutxienez $4,5 milioiren zati txiki bat izango litzateke. Truke-kontratu horrek, finantza-erakunde baten liburuetan agertzen denean, zenbateko balioa duen zehazki zehazteko zailtasuna ohikoa da mota horretako tresnen hazkunde harrigarriari buruz aditu eta erregulatzaile askok dituzten kezketan.

Estatu Batuetan uste den ez bezala, deribatuen (eta dibisen) finantza-zentro handiena Londres da. MarketWatch-en arabera, 2006ko abenduaren 7an,

Dibisen merkatu globalean, finantza-merkatu handienean, Londres da nagusi. Eratorrien merkatuko saltokien erdiak baino gehiago Londresen erabiltzen dira, Asia eta Estatu Batuen arteko ordutegi-eremuen tartean baitago eta Square Mileko eragiketa-aretoek, City of London finantza-barrutiak bezala, errenta finkoko bigarren mailako merkatuetan ia hiru laurden egiten dituzte.

Ekonomian eragina

2010eko finantza-krisiaren ondorioz, zenbait ekonomialarik argudiatu zuten finantza-zerbitzuek Estatu Batuetako ekonomian pisu handiegia hartu zutela, eta horrek ez ziola inolako onurarik ekarri finantzarizazio prozesua bizi duen gizarteari.

2009ko otsailean, William K. Black, lepo zuriko kriminologoak eta finantza-erregulatzaile nagusi ohiak, finantza-sektoreak ekonomia errealari zein eratan egiten dion kalte azaldu zuen. Black-ek idatzi zuen: "Estatu harrapariak nazioa urratzeko erabiltzen dituen txakur akutuen antzera funtzionatzen du finantza-sektoreak. Kapitala bere onerako bidegabeki erabiltzeaz gain, finantza-sektoreak gainerako kapitala ekonomia erreala kaltetzen duten moduetan banatzen du, finantza-elite aberatsak sarituz".

Herrialde emergenteak ere beren finantza-sektorea garatzen saiatu dira, ekonomia-garapenaren tresna gisa. Ohiko aspektu bat mikrokreditu eta mikrofinantzen hazkundea da, finantza-inklusioaren parte gisa.

Bruce Bartlettek zenbait azterlan laburbildu zituen 2013ko artikulu batean. Artikulu horrek adierazten du finantzarizazioak eragin negatiboa izan duela hazkunde ekonomikoan, eta klase ertainaren diru-sarreren arteko desberdintasunak eta soldata-geldialdiak eragiten dituela.

Finantza-krisiaren arrazoia

2010eko otsailaren 15ean, Adair Turner-ek ,Britainia Handiko Finantza Zerbitzuen Agintaritzako buruak, esan zuen finantzarizazioa 2007tik 2010era bitarteko finantza-krisiarekin lotuta zegoela. Indiako Erreserbaren Bankuaren aurrean egindako hitzaldi batean, Turnerrek esan zuen Asiako 1997-98ko finantza-krisia 2008-(e)ko krisiaren antzekoa zela, non "biak finantza aktibitateek ekonomia real ez finantzarioarekin alderatuz duten garrantzi erlatiboaren hazkunde konstante batean errotuta egon ziren; hau da, ekonomiaren finantzariazio batean errotuta".

Kanpo estekak

• Datuak: Q607865