Elisabet Austriakoa (1501-1526)

Elisabet Austriakoa (1501-1526)
	; Irudi gehiago
Queen Consort of Denmark (en)	; 1515eko abuztuaren 12a - 1523ko urtarrilaren 20a ; ← Christina of Saxony (en) - Sophie of Pomerania (en) →
Queen Consort of Denmark (en)
Bizitza
Jaiotza	Brusela, 1501eko uztailaren 18a
Herrialdea	Germaniako Erromatar Inperio Santua
Heriotza	Gante, 1526ko urtarrilaren 19a (egutegi gregorianoa) (24 urte)
Hobiratze lekua	Saint Peter's Abbey (en) ; San Kanutoren katedrala
Familia
Aita	Filipe I.a Gaztelakoa
Ama	Joana Gaztelakoa
Ezkontidea(k)	Kristian II.a Danimarkakoa (1515eko abuztuaren 12a (egutegi gregorianoa) -
Seme-alabak	ikusi Prince John of Denmark (en) ; Dorothea of Denmark, Electress Palatine (en) ; Kristina Danimarkakoa; stillborn son Oldenburg (en) ; Maximilian of Denmark (en) ; Prince Philip Ferdinand of Denmark (en) ;
Haurrideak	ikusi Leonor Austriakoa; Maria Hungariakoa; Katalina Austriakoa; Karlos V.a Habsburgokoa; Fernando I.a Habsburgokoa; Rietje Koane (en) ;
Familia	ikusi Fernando II.a Aragoikoa (amaldeko aitona); Elisabet I.a Gaztelakoa (amaldeko ama);
Leinua	Habsburgo
Jarduerak
Jarduerak	ezkontidea

Elisabet Austriakoa edo Isabel Gaztelakoa (Bruselas, Belgika, 1501eko uztailaren 18a - Zwjnaarde, Belgika, 1526ko urtarrilaren 19) Gaztela eta Aragoiko infanta, Austriako artxidukesa eta Danimarka, Suedia eta Norvegiako erregina ezkontidea izan zen, Kristian II erregearen emaztea baitzen. Kalmarko Batasuneko azken subiranoak izan ziren. Isabel Gaztelako Felipe I.aren eta Juana I.a Gaztelakoaren alaba zen, eta Espainiako Karlos I.aren , V.a Germaniako Erromatar Inperio Santuako enperadorearen arreba. Bruselan jaio zen. Danimarkako erregeordea izan zen 1520an.^[1]^[2]

Biografia

Isabel Felipe Austriako artxidukeen (aita Borgoinako dukea eta ama Juana, gero Aragoi eta Gaztelako erresumen oinordeko bihurtu zen) bigarren alaba izan zen.^[1]

Amona Isabel Katolikoa erreginaren omenez jarri zioten izena. Hiru urte besterik ez zituenean, Medina del Campoko (1504ko martxoa) Nafarroako Gaztela-Nafarroako itunean Enrique de Albret Nafarroako erregeen oinordekoarekin ezkontzea adostu zen, baina batasun hori ez zen inoiz gauzatu. Habsburgotarrak iparraldeko lurretara zabaltzeko planaren barruan, Danimarkako eta Norvegiako Kristian II.Danimarkako erregearen emazte hautatu zuten. Hark ere Suediako koroa eskuratu nahi zuen, Kalmarko Batasunaren herentziaren bidez.^[1]

Ezkontza ibilbidea

Isabel eta Kristian II.a Kopenhagen ezkondu ziren, 1515eko abuztuaren 12an. Hasiera batean, senarren arteko harremanak tirabiratsuak eta zailak izan ziren, batez ere erreginak ez zekielako danieraz hitz egiten, erregeak itzultzaileen bidez hitz egin behar baitzuen emaztearekin. Baina erreginak laster ikasi zuen senarraren hizkuntza berria hitz egiten, bere herritarren artean ospea lortuz. Gainera, erregeak Dyveke Willums ederrarekin zituen harremanak oztopo handia ziren bikotea konpontzeko. Dyvekeren ama, Sigbrit Willums, Danimarkako agintari birtuala zen. Dyveke 1517an modu misteriotsu eta 'egokian' hil zen (beharbada, Isabelen aitonak, Maximiliano enperadoreak, aginduta pozoituta), eta, ondorioz, benetako bikoteak bizitza bateratu zuen. Emakume-faboritoa hil zenean, erregeak maizago eskatu zituen emaztearen laguntza eta aholkuak.^[1]

Sei seme-alaba izan zituzten:

Joan (1518ko irailaren 21a- 1532ko uztailaren 2a).

Maximiliano (1519ko uztailaren 4a).

Felipe (1519ko uztailaren 4a - 1520).

Dorotea (1520ko azaroaren 10a- 1580ko irailaren 20a), Federiko II.arekin ezkondua, hautesle palatinoa.

Kristina (1521eko azaroa - 1590eko abenduaren 10a), lehenbizi Francesco I.a Sforzarekin ezkondua, Milango dukea, eta bigarrene ezkontzan Francisco I.a Lorenako dukearekin.

Seme bat, gizonezkoa (1523).^[1]

Erregina

1519an Suediako erregina bihurtu zen, Kristian II.a Stockholmen koroatuta.

Hala ere, pozak ez zuen iraun: 1523an suediarrak errege daniarraren agintearen aurka matxinatu ziren, eta Gustavo Vasa, matxinadaren buruzagia, errege aldarrikatu zen.

Danimarkan, Frederico I.a Danimarkako dukea, erregearen osaba, Kristian II.aren aurka matxinatu zen; Isabelek eta senarrak errege-familiartekoei matxinatu ez zedin konbentzitzeko eskatu zioten, baina alferrikakoa izan zen. Martxoan, Frederiko I.a errege izendatu zuten Viborg hirian.

Danimarka utzita, Herbeheretara

Kristian II.ak bere kausa galdutzat jo zuen eta kapitulatzea erabaki zuen. Apirilaren 13an, "El León" ontzian, erregeak eta haren familiak Danimarka utzi zuten Herbehereetara, eta hantxe hartu zituen Margarita Austriakoak. Isabel ez zen Danimarkara itzuli.

Danimarka utzi baino lehen, Federiko I.a erregeak Isabeli eskaini zion seme-alabekin herrialdean egoteko aukera, eta berak, tradizioaren arabera, honelaxe erantzun zion: "Ubi Rex meus, ibi regnum meum" ("Nire erregea non dagoen, hantxe dago nire erresuma"). Esaldi sinple eta zehatz horrekin, Isabelek senarrarekiko leialtasun eta leialtasun sakona erakutsi zuen, erbesteko urte zailetan.

1524ko martxoan, Frederiko I.a erregeak Kopenhage okupatzea lortu zuen eta errege koroatu zuten, herrialde osoa menderatzea lortuz. Borroka galdua zegoen.

Hurrengo urteetan, Isabelek eta Kristianek beren senideen laguntza bilatu zuten galdutako erresuma berreskuratzeko; baina bien luteranoen arteko harremanen ondorioz, are zailagoak izan ziren Europako monarkiekin zituzten gorabeherak.

Belgikara, ahul

Senarrak Nurembergeko Dietan parte hartzen zuela eta, Saxoniako bidaiaren ondoren, Belgikako Malinasera itzuli zenean, bere osasuna ahultzen hasi zen. Augsburgoko bainu-sendaketak lagundu egin zuen hobetzen, baina gero okertu egin zen berriro. 1525eko uztailean, senarrarekin eta seme-alabekin egin zuen azken urtebetetzean oso ahul zegoen. Urte bukaeran, errege-erreginek erabaki zuten Gantetik (Belgika) gertu zegoen Zwijnaarde herri txikira joatea, eta jauregi txiki batean jartzea. Handik egun gutxira, abenduaren 8an, Isabelen osasunak gainbehera larria izan zuen; etengabe itotzen zen, eta ez zen batere lasaitzen. Malinasen, izeba Margaritak, bere osasunak larrituta, txostenak eskatzen zituen egunero Zwijnaerdera.

Heriotza

Isabelek bazekien heriotza gertu zegoela. 1526ko urtarrilaren 14an, ia indarrik gabe, gutun hunkigarri bat idatzi zion izeba Margaritari. Gutun horretan, seme-alabak eta senarra ez uzteko eskatu zion, Danimarkako tronua berreskuratzeko borrokan lagunduz. Bost egun geroago, 1526ko urtarrilaren 19an hil zen.

Haren heriotza tamalgarria izan zen Europa osorako. Mezak egin ziren Danimarkan, Herbehereetan, Hungarian eta Espainian. Ohore hori ez zitzaion eman Danimarkako beste erregina bati, ez haren aurretik ez ondoren.

Ganteko San Pedroren aldare nagusian lurperatu zuten, eta hantxe elkartu zitzaion gero Juan semea. 1883an, Danimarkako gobernuaren kudeaketari esker, haren gorpuzkiak eta semearenak Danimarkara itzuli ziren, eta Odenseko San Canuto elizako kripta errealean lurperatu zituzten, hildako Kristian II.a senarrarekin batera.^[1]

Genealogia

Erreferentziak

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f «Isabel de Austria | Real Academia de la Historia» dbe.rah.es (Noiz kontsultatua: 2023-04-02).
↑ (Danieraz) «Elisabeth af Habsburg | lex.dk» Den Store Danske (Noiz kontsultatua: 2023-04-02).

Kanpo estekak

Datuak: Q157884
Multimedia: Isabella of Austria / Q157884

Aurrekoa: Cristina Sajoniakoa	Danimarkako erregina ezkontidea 1515 - 1523	Hurrengoa: Sofía Pomeraniakoa
Aurrekoa: Cristina Sajoniakoa	Norvegiako erregina ezkontidea 1515 - 1523	Hurrengoa: Sofía Pomeraniakoa
Aurrekoa: Cristina Sajoniakoa	Suediako erregina ezkontidea 1520 - 1521	Hurrengoa: Catalina Sajonia-Lauenburgokoa

[:0-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f «Isabel de Austria | Real Academia de la Historia» dbe.rah.es (Noiz kontsultatua: 2023-04-02).

[2] (Danieraz) «Elisabeth af Habsburg | lex.dk» Den Store Danske (Noiz kontsultatua: 2023-04-02).

[1]

[2]