Camillo Benso (Cavourreko kondea)

Camillo Benso (Cavourreko kondea)
	; Irudi gehiago
minister of War of the Kingdom of Italy (en)
minister of the Navy of the Kingdom of Italy (en)
minister of Foreign Affairs of the Kingdom of Italy (en)
Italiako Erresumako Lehen Ministro
Italiako Erresumako diputatua
minister of War of the Kingdom of Sardinia (en)
member of the Chamber of Deputies of the Kingdom of Sardinia (en)
minister of the Navy of the Kingdom of Sardinia (en)
minister of interior of the Kingdom of Sardinia (en)
minister of Foreign Affairs of the Kingdom of Sardinia (en)
Prime Minister of the Kingdom of Sardinia (en)
minister of interior of the Kingdom of Sardinia (en)
member of the Chamber of Deputies of the Kingdom of Sardinia (en)
minister of Foreign Affairs of the Kingdom of Sardinia (en)
minister of Finance of the Kingdom of Sardinia (en)
minister of Finance of the Kingdom of Sardinia (en)
minister of Finance of the Kingdom of Sardinia (en)
minister of Finance of the Kingdom of Sardinia (en)
minister of Foreign Affairs of the Kingdom of Sardinia (en)
member of the Chamber of Deputies of the Kingdom of Sardinia (en)
Prime Minister of the Kingdom of Sardinia (en)
minister of Finance of the Kingdom of Sardinia (en)
minister of Finance of the Kingdom of Sardinia (en)
minister of Finance of the Kingdom of Sardinia (en)
minister of Agriculture and Trade of the Kingdom of Sardinia (en)
member of the Chamber of Deputies of the Kingdom of Sardinia (en)
member of the Chamber of Deputies of the Kingdom of Sardinia (en)
member of the Chamber of Deputies of the Kingdom of Sardinia (en)
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	Camillo Paolo Filippo Giulio Benso
Jaiotza	Turin, 1810eko abuztuaren 10a
Herrialdea	Sardiniako Erresuma 1861eko martxoaren 17a); Italiako Erresuma (1861eko martxoaren 17a -
Heriotza	Turin, 1861eko ekainaren 6a (50 urte)
Hobiratze lekua	Castle Cavour of Santena (en)
Heriotza modua	: malaria
Familia
Aita	Michele Benso di Cavour
Ama	Adelaide Suzanne de Sellon
Ezkontidea(k)	ezkongabea
Bikotekidea(k)	ikusi Hortense Allart (en) ;
Haurrideak	ikusi Gustavo Benso di Cavour;
Leinua	Benso (en)
Hezkuntza
Heziketa	Royal Academy of Turin (en)
Hizkuntzak	italiera; frantsesa; ingelesa
Jarduerak
Jarduerak	politikaria, diplomazialaria, enpresaburua eta idazlea
Jasotako sariak	ikusi Ohorezko Legioko gurutze handia ; Knight of the Order of St. Alexander Nevsky ; Order of the Most Holy Annunciation ; Civil Order of Savoy ; Royal Guelphic Order ; 1st class, Order of the Medjidie ; Order of the Lion and the Sun First class ; Order of the Redeemer ;
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	deismoa
Alderdi politikoa	Eskuma Historikoa

Artikulu hau politikari italiarrari buruzkoa da; beste esanahietarako, ikus «Cavour (argipena)».

Camillo Paolo Filippo Giulio Benso' edo Cavourreko kondea (Turin, garai hartan, Frantzia), 1810eko abuztuaren 10a - Turin (Garai honetan, Italia), 1861eko ekainaren 6a) italiar batasuna gauzatu zuen politikaria izan zen.

Biografia

Piemonteko handikien sendi batean sortu zen, eta Cavourreko Mixol Benso markesaren eta Adèle de Sellon suitzar damaren semea izan zen.

Ideia liberaleko aristokrata, gaztaroan Akademia Militarrean ikasi zuen, eta ingeniaritza buru izatera heldu zen. Bizitza militarrari gutxi lotuta, gudarostea utzi eta atzerrira bidaiatzeari ekin zion, Frantzia eta Britainia Handia bezalako herrialde garatuenetako garapen ekonomikoa aztertuz, edozein gairi buruzko berrikuntzetan izen ematen zuen bitartean.

22 urte zituela, Grinzaneko alkate izendatu zuten, bere sendiak lurralde ugari zituen herria. Herriari izena aldatu zioten eta Grinzane Cavour izena hartu zuen, Camillo Bensori esker ona emateko, 17 urte baino gehiagoz izan baitzen bertako alkate.

Lehen urratsak politikan

1847an politikan lehen hastapenak egin zituen, Cesare Balborekin batera egunkari liberal batean, Il Risorgimento izenekoa.

1848an, Karlos Alberto erregeak Konstituzioa onartu zuen. Eskuineko diputatu eta finantza-ministroa izan zen Turinen, baina kargua utzi behar izan zuen 1852an, ezkerrarekiko hitzarmena (connubio) izenpetu ondoren. Viktor Emanuel II.ak deitu zion berriz ere urte bereko azaroan, eta Piamonteko politikaren buruzagi bihurtu zen Cavour.

1850ean, Siccardi legeen alde egin zuen hitzaldi batean eta Massimo D'Azeglioren gobernuko kide izatera iritsi zen, Nekazaritza, Merkataritza eta Itsas Armadako ministro, eta, 1851n, kontrol ekonomikoa osatu zuen finantza-eskumenak ere bereganatu zituenean. 1852n, ezker liberaleko indar nagusiena zen Urbano Rattazzirekin eginiko koalizio batek Ministro Kontseiluaren lehendakaritzara eraman zuen azaroan^[1].

Erreformak

Kargu honetan, Cavourreko kondea Sardiniako erresumaren ekonomia eta industria indartzeko ahaleginetan murgildu zen, burdinbideak eta bide-sareak eraiki eta Fréjus tunela abian jarriz. Nekazaritzan aurreratzeko, ekoizpen berriak txertatu zituen eta ureztatze-bideak eraiki eta hobetu zituen. Burdingintza sortzea sustatu zuen, eta ehungintzari ere lagundu zion. Gudarostean erreformak egiteko, La Marmora jeneralaren laguntza izan zuen, eta La Speziako itsas armategia erakitzea agindu zuen.

Barne-politika

Arlo honetan, Cavour monarkia konstituzionalaren bidetik aritu zen eta liberalismoa bultzatu zuen bai politikan eta baita ekonomian ere, baina erreforma hauek guztien arrazoia matxinada demokratiko edo errepublikazaleak uxatzea izan zen. Cavourren ustez, Piemonte-Sardiniak industrializazioa zaindu behar zuen ekonomia aurrerakoi bat ziurtatu nahi bazuen eta, horretarako, protekzionismoa ere erabili beharrean izango bazen ere, doktrina liberalak ezinbestekoak ziren.

Cavourren ustez, demokraziaren hainbat printzipio onargarriak ziren, baina eraentza politikoaren burua elite baten pean egon behar zuen. Ideia hauek aldendu zuten Giuseppe Garibaldigandik, honen ustez, demokraziak proletalgoa eta nekazariak ere barnean hartu behar baitzituen. Cavourrek, berriz, klase ertaina eta burgesia bakarrik ikusten zituen politikan^[2].

Eliza Katolikoaren boterea ere doitzen saiatu zen eta haurrentzako babes-etxeak eraikitzea sustatu zuen eta jesulagunen aurka borrokatu zen, hezkuntzan haiek baitzuten monopolioa.

Gizarte arloan kontserbadore, baina ez zuen kleroak estatu liberalaren gainean pribilegioak izatea onartzen, eta hainbat fraide-ordena ezdeusean utzi eta elizaren pribilegioak eraisten zituen legea onartzea lortu zuen Piamonte-Sardinian. Lege honek berealdiko eskandalua piztu zuen kontserbadoreen artean, eta aurrez-aurre jarri zuen Viktor Emanuel II.a erregearekin. 1855eko apirilaren 26an, erregeak Cavour dimisiorantz eraman zuen, baina, egun batzuk igaro ondoren, Viktor Emanuelek berriro deitu zion kondeari, legegaia nahikoa alboratuta geratu bazen ere.

Atzerri-politika eta Italiaren batasuna

Italia handiaren ametsak gidatua, frantses eta ingelesekin aliatu zen Austriako habsburgotarren aurka eta, Niza eta Savoia Frantziaren esku utzi behar izan bazituen ere, Emilia eta Toscana Piemonterentzat lortu zituen. Garibaldiri emandako laguntza militarrari esker, Napoli eta Sizilia batzea lortu zuen. Italiako batasunaren aitzindari izan zen, baina ez zuen bere ametsa erabat gauzatua ikusterik izan, bera hil baino lehentxeago Italiako erresuma aldarrikatu bazen ere (1861eko martxoaren 14).

Cavour oso politiko trebea izan zen Piemonte-Sardiniaren aldeko aliantzak lortzen. Savoiako etxearen pean egongo zen estatu indartsu bat eraiki nahi zuen Italia iparraldean, baina, horretarako, Piemontek Europako potentzien laguntza behar zuen, Austria indartsua aurrez-aurre jarriko baitzitzaion Piemonteren garapen horri. Cavourrek ez zuen 1849ko esperientzia errepikatu nahi, Piemonteko erresuma ahulegia baitzen Austriarekin, bakarrik, borrokatzeko eta gainontzeko Italiako estatuen laguntza oso baliozkoa zen^[3].

1854an, Krimeako Gerra hasi zenean, Cavourrek aukera bat ikusi zuen: Turkiaren lagun ziren Frantzia eta Erresuma Batua lurralde haietan nagusitasuna izan nahi zuen Errusiaren aurka ari ziren. Cavourrek Piemonteren laguntza eskaini zien potentzia handiei, Mediterraneoan zituen portuak eskainiz eta Krimeara joango zen gudarostean ere esku hartuz.

Turingo legebiltzarrak ez zion erraz eman baimena espedizio horri: ez zuen piemontear gudariak urruneko lurralde batera borrokara joan behar zutenik ulertzen. Ez zuten interesik han, baina Cavourrek bere helburua lortu zuen eta Piemonteko tropek gogotsu jardun zuten garaileen aldean eta Cavourrek saria jaso zuen, Frantzia eta Erresuma Batuaren ondoan eseri zen negoziazio-mahaian.

1856an, Frantzia, Errusia eta Erresuma Batuak Parisko Ituna izenpetu zuten Austriako ordezkariaren aurrean. Egia esan, Cavourrek ez zuen lur konpentsaziorik lortu Piemontek gudan esku hartzeagatik, baina saioetako bat Italiako arazoa eztabaidatzeko erabili zen, eta hori izan zen bere lorpena, gobernu atzerakoien errepresioaz hitz egiteko aukera izan baitzuen eta Austria-Hungariako Inperioa egin zuen erdiuharte osoan eratzen ari ziren higikunde iraultzaileen erantzule bakarra. Matxinada hauek mehatxu iraultzaile bilaka zitezkeen Europako gobernu ororentzat eta Italiako arazoa garrantzi handikoa ikusi zuten.

1858an, Napoleon III.arekin elkarrizketatu zen, habsburgotarren aurrean, Frantzia eta Piemonteren arteko ituna berresteko. Frantziak aliatu garrantzitsua irabaziko zuen Europako hegoaldean eta Cavourrek Frantzia Austriaren aurka militarki borrokatzea lortzeko itxaropena zuen.

Italian, Viktor Emanuel II.a eta Cavourrek neurri liberalak txertatzeko ahalegina egin zuten, era horretan Italiako estatuak era baketsuan batuko zitzaizkielako. 1860an, Giuseppe Garibaldiri lagundu zion Il Risorgimiento eta Italia batuaren ideian. Frantziaren inbasioaren aurka borrokatzen ari ziren eta 1870ean Italia batuta zegoen, jada.

Aliantza Frantziarekin

Cavourren ekintzei esker, 1859an, Piemonte eta Frantzia Austriaren aurka jarri ziren. Austria galtzaile, Lombardia Piemonterentzat izan zen, baina Napoleon III.ak uste baino azkarrago bukatu zuen guda, Austriarekin armistizioa izenpetu baitzuen. Cavourrek dimisioa aurkeztu zuen, Lombardiaren lorpena Piemontek itxaro zuen ordainsaria baino askoz ere txikiagoa zen-eta. Hala ere, Viktor Emanuel II.aren gustuko ez bazen ere, 1860an, kondea berriro zen kontseiluaren lehendakari.

Austriaren ahuldade politiko eta militarra zela medio, eta Erresuma Batuaren laguntza diplomatikoaz baliatuz, 1860an, Cavourrek herri-galdeketak ezartzea lortu zuen Toscanan, Modena eta Parmako dukerrietan eta Aita Santuen Lurraldean, Piemonte-Sardinia erresuma barnean sartu ahal izateko.

Piemonteko gobernuarentzat mingarri samarra bazen ere, frantziarren laguntza behar zuen Italia batzeko egitasmoan, eta, horretarako, Cavourrek Niza eta Savoia haientzako uztea komenigarritzat jo zuen.

Bi Sizilietako Erresumaren batasuna

Neurri batean, Cavourrek Alkandora Gorriak antolatzen lagundu zion Garibaldiri 1860ko apirilean, baina, era berean, Sizilia Piemonteko erresumari berehalakoan batzeko presioa ere egin zion, eta Garibaldik uko egin zion horri. 1860ko uztailean, Napoli Piemonteren aldeko matxinadan sartzeko ahalegina egin zuen Cavourrek, baina ez zuen lortu eta Garibaldi geratu zen han, jaun eta jabe.

Cavourrek Viktor Emanueli eskatu zion Garibaldik bere tropak Messinako itsasartean gerarazteko, baina erregeak ez zion jaramonik egin eta, abuztu erdi aldera, Alkandora Gorriak Bi Sizilietako Erresuma inbaditzen hasi ziren.

Azkenean, iraultzaile arriskutsu hura gerarazteko aitzakian, Frantziak baimena eman zion Cavourri Piemonteko gudarostea Aita Santuen Lurraldera bidaltzeko, baina ez zion Erromari eraso egin, Napoleon III.ak garnizio bat baitzuen han Pio IX.a babesteko.

Italiako Erresumaren aldarrikapena

Urrian, Piemonteko gudarostea Alkandora Gorriekin batera zebilen, eta haIek Napoli hartu zuten. Garibaldik Viktor Emanueli eman zion Italia Hegoaldeko aginte politikoa eta erdiuhartearen nolabaiteko batasuna lortu zen, baina, aldi berean, Garibaldik Cavour kargutik kentzea ere eskatu zuen, eta erregeari ez zitzaion gustatu. 1861eko martxoaren 17an, hegoaldeko borboitarren azken porroten ondoren, Viktor Emanuel II.a egin zuten errege Turinen, eta Cavourren egitasmo estimatua gauzatu zen.

Cavourren ahaleginak, Venezia oraingoz baztertu eta aita santuarekin hitzarmena lortzera zuzendu ziren, baina planak bukatu aurretik, Cavour hil egin zen sendiak Turinen zuen jauregian, ziurrenik malariak jota. 1861eko ekainaren 6an izan zen, eta 50 urte besterik ez zituen^[4].

Erreferentziak

Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2011/12/27 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.

↑ (Gaztelaniaz) http://www.mcnbiografias.com/app-bio/do/show?key=cavour-camilo-benso-conde-de
↑ (Gaztelaniaz) http://blogdelaclasedehistoria.blogspot.com.es/2010/11/cavour-y-garibaldi-segun-mazzini.html
↑ (Gaztelaniaz)https://www.google.es/webhp?tab=ww&ei=gew4VLXqPIL1auHFgegG&ved=0CAkQ1S4#q=camilo+benso
↑ (Gaztelaniaz) http://www.laguia2000.com/italia/el-conde-de-cavour

Kanpo estekak

Datuak: Q166092
Multimedia: Camillo Benso Conte di Cavour / Q166092

[1] (Gaztelaniaz) http://www.mcnbiografias.com/app-bio/do/show?key=cavour-camilo-benso-conde-de

[2] (Gaztelaniaz) http://blogdelaclasedehistoria.blogspot.com.es/2010/11/cavour-y-garibaldi-segun-mazzini.html

[3] (Gaztelaniaz)https://www.google.es/webhp?tab=ww&ei=gew4VLXqPIL1auHFgegG&ved=0CAkQ1S4#q=camilo+benso

[4] (Gaztelaniaz) http://www.laguia2000.com/italia/el-conde-de-cavour

[1]

[2]

[3]

[4]