Boliviako Independentzia Deklarazioa

Boliviako Independentzia Adierazpenaren Akta.

Boliviaren independentzia 1825eko abuztuaren 6an aldarrikatu zen Chuquisaca hirian (egungo Sucre) egindako Kongresuan.

Juningo gudua

Tropak Callaoko portuan Antonio José de Sucre jeneralaren agindupean lehorreratu ziren bitartean, Andrés de Santa Cruz jenerala, denbora gutxira arte erregezaleen mailan borrokatu zena, José de San Martinen ideia libertarioak partekatzera etorri zen. Sucreren tropekin bat egitera bidali zuten, Peru Garairantz abiatu zuen martxa. 1823ko abuztuan La Paz hirian sartu zen, eta borroka egitera behartuta, Santa Kruz garaile atera zen Zepitako guduan Valdez jeneralaren dibisio baten aurka, 1823ko abuztuaren 25ean.

1822 eta 1823 urteen artean, Peruko egoera kaotikoa bihurtu zen: armadak erregezaleek garaitu zituzten eta politikariak anarkian murgilduta zeuden. Simón Bolívar (Askatzailea deitutakoa) Perun aurkitu zen oso zorigaiztoko baldintza horietan, 1823ko irailaren 1ean Liman agertu zenean. Kongresuak lidergo militarra eman zion.

Peruren independentzia ez zen sendotu, 1824ko otsailaren 29an erregezaleek Lima berriro okupatzea lortu baitzuten. Baina oraingoan, Espainian izandako gorabehera politikoek eragin erabakigarria izan zuten Espainiako tropen banaketan Ameriketan.

Pedro Antonio Olañeta jenerala, absolutista tematia, José de la Serna erregeordearen aurka matxinatu zen, zeinak joera liberal eta konstituzionalista baitzuen, berari egotzi ziolako monarkiatik banandu nahia Peru Olañetak inposatu nahi zuen absolutismotik askatzeko.

Bolívarrek erregezaleak banatuta aurkitu zituen eta berehala antolatu zuen kolonbiarrek, argentinarrek eta peruarrek osatutako armada eta 1824ko abuztuaren 6an, José de Canterac jeneralaren espainiar armada garaitu zuen Manuel Isidoro Suárez koronelarekin Juníneko zelaietan. Garaipen hau, batez ere, Ayacuchoko guduan azken garaipenerako aurreko urratsa da. Cuzcon bildutako buruzagi espainiarrek, Canterac, Valdés eta De La Serna, indarrak berrantolatzea erabaki zuten eta Junínen garaileen bila joatea erabaki zuten.

Simón Bolívar, Askatzailea.

Ayacuchoko gudua eta Sucreren sarrera Perun Garaian

Antonio José de Sucre mariskala Boliviako Errepublikako presidentea 1825ean.

Sucrek, Bolivarren aginduz, Perun kanpaina militarra jarraitzea erabaki zuen. 1824ko abenduaren 9an, independentistek garaipena lortu zuten Ayacuchoko lautadan . De la Serna erregeordearen kapitulazioarekin, Peru eta Amerikako Independentzia onartu zen.

Cochabamban, American Dragons zalditeria eskuadra urtarrilaren 16an matxinatu zen, José Martínez koronelarekin, ofizialak eta gobernadorea atxilotu zituzten eta ondoren Fernando VII. Erregimentuko Lehen Batailoia hartu zuten. Orduan, Santa Victoria eskuadra tolestu zen, hiri osoko goarnizioa (800 gizon) independentisten eskuetan utziz. Mariano Guzmán izendatu zuten gobernadore, eta dimisioa eman ondoren, Saturnino Sánchez koronela. Populazioak independentzia zin egin zuen.

Pedro Arraya teniente koronela Santa Victoria eta American Dragons eskuadroiekin Chayantara joan zen, eta han ere independentzia zin egin zen.

Vallegranden, Fernando VII.aren Bigarren Batailoia (200 gizonekin) matxinatu zen, eta urtarrilaren 26an Francisco Javier Aguilera brigadista kendu zuen. José Manuel Mercado koronelak Santa Cruz de la Sierra okupatu zuen otsailaren 14an. Mojos eta Chiquitos kausa independentistarekin bat egin zuten. Ekintza horien ondorioz, Olañeta La Pazetik irten zen urtarrilaren 22an Potosírako noranzkoan.

1825eko urtarrilaren 29an, José Miguel Lanza jeneralak, inguruko landa-eremuetatik (Republiqueta de Ayopaya), La Paz hiria hartu eta Peru Garaiko Probintzien independentzia aldarrikatu zuen, lehen presidente izendatuz. Otsailaren 6an, Armada Askatzailearen buru zegoen Sucre mariskalak Desaguadero ibaia zeharkatu zuen (egungo Perurekiko muga) eta hurrengo egunean La Paz-en sartu zen.

Chuquisaca-n, Dragones de la Frontera batailoiak, Francisco López koronelak zuzenduta, independentisten alde hitz egin zuen otsailaren 22an eta independentzia zin egin zen.

Olañeta jenerala Potosin geratu zen, han Unión batailoia jaso zuen, Punotik zetorrela José María Valdez koronelaren agindupean, erresistentzian jarraitzea adostu zuen Gerra Kontseilua bildu zuen. Olañetak bere tropak banatu zituen Cotagaita gotorlekuan Cazadores batailoiarekin, Chichasekin Medinaceli al Tumuslaren agindupean, Valdez Batasuneko Infanteria Erregimentuaren aztarnekin Chuquisacara bidali zuten eta Vitichira joan zen, Potosiko moneta-etxearen 60.000 urrezko pesorekin. Olañetak martxoaren 28an utzi zuen hiri hori, Arralla buru zuen abangoardia independentista sartu baino lehen. Saltako gobernadoreak, José Antonio Álvarez de Arenalesek, martxoaren 17an bere abangoardiaren buruari, José María Pérez de Urdininea koronelari, bidalitako agindu zorrotzak izan arren, 200 dragoirekin ustekabean harrapatu zuen Tupizako goarnizioa martxoa 23an.

Carlos de Medinaceli koronelak 300 soldadurekin Olañetaren aurka altxatu zen apirilaren 1ean, biharamunean biak aurrez aurre jarri ziren Tumuslako guduan, Olañetaren heriotzarekin amaitu zena. Hainbat iturrik ukatu egiten dute halako borrokarik izan dela, tiro bakar batez Olañeta hil zela argudiatuta.

Apirilaren 7an, José María Valdez jenerala Chequelten errenditu zen Jujuytik aurrera zihoan Urdininari, Ayacuchoko Kapitulazioan sartzeko eskatuz, Peru Garaiko gerrari amaiera emanez.

Nazioaren Kongresu Eratzailea

1825eko otsailaren 9an, Antonio José de Sucre mariskalak eta Casimiro Olañeta, Chuquisacako abokatua eta aipatutako jeneralaren iloba, Alto-Peruko probintzia guztiak deitu zituzten nazioaren destinoa erabakiko zuen biltzar batean biltzeko.

Errepublika berriaren patua batzarrean irekita zeuden hiru aukeren mende zegoen: Buenos Airesekin batasunari eustea, Probintzia Batu osoak batu, Peruren atxikimenduari eustea erregeordeak agindutako txertatze neurriak aintzat hartuta.Abascalen ondorioz. 1809ko maiatzaren 25eko iraultza Chuquisaca-n, edo erabateko independentziari eustea erabakigarrian, Espainiari dagokionez ez ezik, Rio de la Plata eta Peruko Probintzia Batuei dagokienez ere. Buenos Aires eta Peruko gobernuak hirugarren alternatiba hau onartu zuen heinean, Bolívarrek, Sucreri publikoki uko egin ez bazion ere, eskutitz pribatu batean ekimen hori leporatu zion, garai hartan izaera horretako subiranotasun ekintza bat bultzatzea ulertzen zuelako., Kolonbia Handiaren interesen aurka konspiratu zuen, Quitoko Errege Auzitegiaren lurraldeak Charcasen tratu bera eska zezakeelako.

Buenos Aireseko Kongresu Konstituziogile Nagusiak, 1825eko maiatzaren 9ko dekretuaren bidez, deklaratu zuen: "Peru Garaiko lau probintziak beti Estatu honenak izan badira ere, biltzar konstituziogile orokorraren borondatea da guztiz aske geratzea ". beren patuaz, euren interesei eta zoriontasunari egokitzen zaiela uste baitute», Peru Garaiko independentziarako bidea irekiz.

Sucrek, Bolivar-ek egin zion gaitzespenarekin zertxobait haserretuta, bere arrazoiak erakutsi ondoren, agindutakoa beteko zuela iragarri zuen, baina herrialdetik ere utziko zuela, agindutakoa ez zetorrelako bere irizpideekin bat, aitzitik, iragartzen zen. bere kontzientziarekin talka egin zuen eta bere hitzaren fedea arriskuan jarri zuen.

Independentzia Deklarazioa

Boliviako Independentzia Deklarazioa Askatasunaren Etxean (Sucre).

Deliberazio Batzarra berriro bildu zen Chuquisaca-n, 1825eko uztailaren 9an, eta behin amaituta, Peru Garaiaren (Charcas) erabateko independentzia zehaztu zen, forma errepublikanoan.

Azkenik, Asanblada Konstituziogilearen azken saioan, abuztuaren 3an, Errepublika sortzea erabakita jada, Santa Cruz gaia eztabaidatzea erabaki zen, ea erabakiko zuten edo diputatu baten zain egongo ziren. Itxarotea eragin zuen bozketara pasatu zen, itxaronaldia Simón Bolívar konbentzitzeko saiakerekin ere lotu zen, sorrerako akta eguna atzeratu zen eta Santa Cruzeko diputatuei tarte batzuk uztea erabaki zen abuztuaren 6rako, data Egun hori Bolívar-ek irabazitako Juningo guduaren omenezko eguna zela eztabaidatu zen. José Mariano Serrano Batzarreko presidenteak, batzorde batekin batera, Independentzia Akta idatzi zuen.

José Mariano Serrano Kongresuko presidenteak idatzitako independentzia aktak bere parte expositiboan dio tonu bizian:

«	El mundo sabe que el Alto Perú ha sido en el continente de América, el ara donde vertió la primera sangre de los libres y la tierra donde existe la tumba del último de los tiranos. [...] Los departamentos del Alto Perú protestan a la faz de la tierra entera, que sus resolución irrevocable es gobernarse por sí mismos.	»
Acta de la Independencia

Charcaseko 7 ordezkarik, Potosiko 14, La Pazeko 12, Cochabambako 13 eta Santa Cruzeko 2k ere aldarrikatu zuten independentzia, bat ekitaldiaren ostean iritsiko zen, 17:00etan, eta beste bat abuztuaren 9an, horiek sinatu zuten akreditazioetan irregulartasun osoz iritsi ziren arren.

Boliviaren izena

1826ko maiatzaren 18an, Bolivar-ek Liman dekretua sinatu zuen Peruk Boliviaren independentzia aitortzen zuena.

Dekretu baten bidez, Estatu berriak "República Bolívar" izena izango zuela zehaztu zuen Batzarrak, Askatzailearen omenez, "Errepublikaren Aita" izendatua. Bizi osorako botere exekutibo gorena ere ematen zaio, Babesle eta Presidentearen ohoreekin. Bolivar ohore horiek eskertu zituen, baina kargua onartu nahi izan ez zuen Antonio José de Sucre jenerala izendatuz.

Pixka bat igaro ondoren, nazio gaztearen izena eztabaidatu zen berriro, eta Manuel Martín Cruz izeneko Potosiko diputatu batek esan zuen "Rómulotik Erroma datorren bezala", "Bolívartik etorriko da Bolivia".

Bolivarrek Bolivia beste nazio baten parte izatea nahi zuen, hobe Peru, baina sakonki konbentzitu zuena herri masen jarrera izan zen. Abuztuaren 18an, La Pazera iristean, herri alaitasunaren erakustaldia egin zen. Eszena bera errepikatu zen Askatzailea Orurora heldu zenean, gero Potosinera eta azkenik Chuquisacara. Biztanleriaren adierazpen sutsu horrek hunkitu zuen Bolívar, eta Nazio berriari "alaba gogokoena" deitu zion.

Kanpo estekak

• Datuak: Q2918225