Aniceto Arce
| Aniceto Arce | |||
|---|---|---|---|
 | |||
1888ko abuztuaren 15a - 1892ko abuztuaren 11 ← Gregorio Pacheco - Mariano Baptista → | |||
| Bizitza | |||
| Jaiotza | Tarija, 1824ko apirilaren 15a | ||
| Herrialdea |  Bolivia | ||
| Heriotza | Sucre, 1906 (81/82 urte) | ||
| Hezkuntza | |||
| Heziketa | San Frantzisko Xabierko Unibertsitatea | ||
| Hizkuntzak | gaztelania | ||
| Jarduerak | |||
| Jarduerak | politikaria eta ekintzailea | ||
  | |||
.svg) | |||
Aniceto Arce Ruiz de Mendoza (Tarija, Río de la Platako Probintzia Batuak, 1824ko apirilaren 17a – Sucre, Boliviako Errepublika, 1906ko abuztuaren 14a) boliviar abokatua, enpresaburua eta politikaria izan zen. Boliviako presidentea izan zen 1888ko abuztuaren 15etik 1892ko abuztuaren 11ra eta presidenteordea 1880ko maiatzaren 31tik 1881eko martxoaren 11ra arte [1]
Biografia
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Aniceto Arce Tarijan jaio zen [2] 1824ko apirilaren 17an. Familia xume batekoa, Diego de Arceren eta Francisca Ruiz de Mendozaren semea zen. Lehen eta bigarren mailako ikasketak egin zituen Colegio Junín de Sucreko Junín ikastetxean eta zuzenbidea San Frantzisko Xabierko Errege eta Pontifikaleko Goi Unibertsitatean. Oso gaztetan herrialdean zehar ibili zen. 1850ean, 27 urte zituela, diputatu aukeratu zuten; Manuel Isidoro Belzu presidenteak jazarririk, Copiapon (Txile) erbestera joan zen eta bertan meatzaritza lanetan interesatu zen. 1857ko urtarrilean José María Linares Boliviako presidente gisa boterera iritsi zenean, Arce Potosíko Pichincha Eskola Nazionaleko errektore izendatu zuten. Urtebete lehenago, 1856an, Huanchacako zilar meategietan hasi zuen lanean, eta horrek herrialdeko lehen milioidun bihurtuko zuen.
José María de Achá jeneral eta presidentearen gobernuan Boliviako ministro izan zen Argentinan eta Paraguain (1863). Ozeano Bareko Gerran, herrialderako ondorio kaltegarriez sinetsita, alderdi bakezalearen buru izan zen. Bere jarrera zen itsasertza arrazoi ezberdinengatik defendaezina zela. Horrela, herrialdeak galerak murriztu eta Txilerekin aliantza bat bilatu beharko luke. Kongresutik parte hartu zuen Hilarion Daza kentzeko eta funtsezko eginkizuna izan zuen herrialdeko Konstituzio berriaren idazketan, Narciso Camperoren presidenteorde izatea onartuz 1880-1884 nazio eraikuntzaren garai erabakigarrian. Txileko gerra gatazkaren konponbidean zituen desberdintasunek Boliviatik erbesteratu zuten 1881ean, Parisen finkatuz. Azkenik, Arceren izena absolbitu eta herrialdera itzultzeko baimena ematen ziote 1883an. Berehala, berriz ere politikan esku hartu zuen Alderdi Konstituzionalaren buruan, Alderdi Kontserbadorea bihurtu zen Alderdi Demokratarekin bat egin zuenean, eta legearen nagusitasuna, aldizkako hauteskundeak eta enpresa-eliteen aldeko erregimena proposatu zuen. 1885ean bere herrialdeko ministro izendatu zuten Txilen eta 1886an Espainian eta Frantzian ministro izendatu zuten. Autore askoren ustez, Narciso Camperorekin batera Pazifikoko Gerran egin zituen ekintza zalantzagarriak bere herrialdearen traizioa izan ziren. Horregatik, Litoral departamendua eta itsasorako sarbidearen galeraren erantzule nagusia izan zen.
Boliviako presidentea
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Boliviako presidente hautatu zuten 1888-1892 aldirako. Hoau amaitutakoan bizitza pribatura eta bere negozioetara erretiratu zen. 1904an itzuli zen politika aktibora, Ismael Montes aurkariarekin lehen magistraturarako hautagai gisa lehiatzeko. Bi urte geroago hil zen.
Bere agintaldia gobernu sendo eta eraikitzailea izan zen. Ulertu zuen ezinbestekoa zela hainbat eskualde lotzea eta herrialdea kanpoko munduarekin komunikatzea. Modu horretan Sucre eta Potosí, Sucre eta Cochabamba eta Oruro, eta Cochabamba eta Beni arteko errepideak eraiki zituen eta, batez ere, Txileko muga eta Oruro arteko trenbidea, herrialdea eta bere produktuak munduarekin lotzen zituena; Bestalde, La Pazera eta Sucrera eramateko asmoak ez ziren gauzatu, neurri batean, barne oposizioagatik. Beste hainbat lan publikoz gain, Armadako Eskola Militarra sortu zuen, hiri batzuen elektrifikazioa egin zuen eta banku eta inbertsio lege modernoak aldarrikatu zituen. Atzerriko politikan, Arce saiatu zen, arrakastarik gabe, Txilek hartutako kostaldeko zerrenda Boliviara itzultzen edo Tacna eta Aricako lurraldeak lagatzen. Bere izaera kementsuagatik eta ordena zibil eta demokratikoaren aldeko jarrera irmoagatik (horri esker, 'burdinazko boliviarra' ezizena lortu zuen), eta herrialdeko alderdi politiko modernoen sistema baten funtzionamendurako oinarriak ezarri izanagatik gogoratua. [3]
Caupolicán eskualdea (lehen Pando departamendura hedatzen zen Beni probintzietako bat), egungo Franz Tamayo probintziaren esplorazioa hasi zen, non kautxuzko aberastasunak aurkitu ziren.
Aniceto Arce Sucren (Bolivia) hil zen 1906ko abuztuaren 14an, 82 urte zituela.
Erreferentziak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- ↑ Alcides Arguedas, La Paz. (1923). Historia general de Bolivia. .
- ↑ Doctor Aniceto Arce (Primera parte). 1 de mayo de 2022.
- ↑ Prudencio Bustillos, Buenos Aires. (1951). La vida y la obra de Aniceto Arce. .
Kanpo estekak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Datuak: Q2562371
Multimedia: Aniceto Arce / Q2562371
