Edukira joan

Andrew Carnegie

Wikipedia, Entziklopedia askea
Andrew Carnegie


Aberdeengo Unibertsitateako errektore

1911 - 1914
← Herbert Henry Asquith - Winston Churchill →
Bizitza
JaiotzaDunfermline, 1835eko azaroaren 25a
Herrialdea Ameriketako Estatu Batuak
HeriotzaLenox, 1919ko abuztuaren 11 (83 urte)
Hobiratze lekuaSleepy Hollow Cemetery (en) Itzuli
Heriotza moduaberezko heriotza: bronkopneumonia
Familia
AitaWilliam Carnegie
AmaMargaret Morrison Carnegie
Ezkontidea(k)Louise Whitfield Carnegie (en) Itzuli
Seme-alabak
Haurrideak
Familia
Hezkuntza
Hizkuntzakingelesa
Jarduerak
Jarduerakfilantropoa, Handikia, ekonomialaria, industrialaria, merkataria, ekintzailea, idazlea eta fabricator (en) Itzuli
Jasotako sariak
KidetzaAmerikako Sozietate Filosofikoa
Mugimenduaabertzaletasuna
Filantropia
noninterventionism (en) Itzuli
Sinesmenak eta ideologia
ErlijioaPresbiterianismoa
Alderdi politikoa Ameriketako Estatu Batuetako Alderdi Errepublikanoa
IMDB: nm0138644 Musicbrainz: 00a93d87-65f5-478e-b639-b3749e858afc Find a Grave: 173 Edit the value on Wikidata
Carnegie National Portrait Galleryn (Estatu Batuak), Washington, D.C.

Andrew Carnegie (behar bezala ahoskatua [kɑrˈneɪgi], baina eskuarki /ˈkɑrnɨgi/ o /kɑrˈnɛgi/) (Dunfermline, Eskozia, 1835eko azaroaren 25a - Lennox, Massachusetts, 1919ko abuztuaren 11) AEBko industrialari, enpresaburu eta filantropoa izan zen. Haurra zela, Eskoziatik Estatu Batuetara emigratu zuen, gurasoekin batera. Oso txikitatik, Pennsylvania Railroad Companyn lan egin zuen. Hogei urte zituela, tren-konpainia bereko kudeatzaile bihurtu zen, eta Thomas A. Scotten, Pennsylvania Railroad Companyren jabearen ikastuna. James Eadsek diseinatutako Eads zubia finantzatu zuen. Pittsburghen, Carnegie Steel Company sortu zuen, geroago Elbert H. Garyren Federal Steel Companyrekin eta hainbat enpresa txikiagorekin bat egin zuena, U.S. Steel sortu arte. Negozioekin irabazitako dirutza filantropiara eta hezkuntzara bideratu zuen, Carnegie Institutua, Nazioarteko Bakerako Carnegie Funtsa eta Pittsburgheko Carnegie Mellon Unibertsitatea sortuz.

Nahiz eta Carnegiek bere langileei garai hartako soldata baxuak ordaintzen zizkien[erreferentzia behar], gero bere dirurik gehiena Estatu Batuetako, Erresuma Batuko eta beste herrialde batzuetako liburutegi, eskola eta unibertsitateak finantzatzeko eman zuen, baita antzinatasun handieneko langileentzako pentsio-funtsak sortzeko ere[erreferentzia behar]. Carnegie irrati-telegrafista gisa hasi zen, eta, 1860ko hamarkadan, trenbideetan, trenetarako ohe-bagoietan, zubietan eta petrolioa zulatzeko dorreetan inbertitu zuen. Europan enpresa angloamerikarrak finantzatzeko, bonu saltzaile gisa ere dirutza egin zuen.

Bere aberastasunaren zatirik handiena altzairuarekin egin zuen. 1870eko hamarkadan, Carnegie Steel Company sortu zuen, eta horrek bere izena «Industriako gizon handi» (ingelesez, Captains of Industry) gisa finkatu zuen. 1890eko hamarkadaren inguruan, munduko industria enpresa guztien artean handiena eta errentagarriena zen. Carnegiek, 1901ean, J.P. Morgani saldu zion, eta hark U.S. Steel sortu zuen. Handik aurrera, bizitza osoa filantropia eskala handian egiteari eman zuen, arreta berezia jarriz tokiko liburutegietan, munduko bakean[erreferentzia behar], hezkuntzan eta ikerketa zientifikoetan.

Biografia

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Hasierako bizitza

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Andrew Carnegieren jaiotze lekua Dunfermline, Eskozia

Andrew Carnegie, Margaret (Morrison) Carnegie eta William Carnegieren semea, Dunfermlinen (Eskozia) jaio zen[1], gela nagusi bakarra zuen ehuleen etxe tipiko batean. Ondoko ehule familiarekin elkarbanatzen zen beheko solairu erdiaz osatuta zegoen[2]. Gela nagusiak egongela, jangela eta logelatzat balio zuen[2]. Izena bere aitaren aitonaren omenez jarri zioten[2]. William Carnegiek ehungintza negozio arrakastatsua zuen, eta ehungailu ugari zituen[1]

1836an, familia Edgar kaleko (Reid's Park-en parean) etxe handiago batera joan zen bizitzera damasko astunagoa eskaera handitzeari esker, zeinari bere aitak etekina atera baitzion[2]. Carnegie Dunfermlineko Free School-en (herriari Gask-eko Adam Rolland filantropoak egindako oparia) hezi zen[3].

Carnegieren amaren aldeko osabak, George Lauder Sr. lider politiko eskoziarrak, asko eragin zion umetan, aurkeztu baitzizkion Robert Burnsen idazkietara[4] eta Roberto I.a Eskoziakoa «Robert Bruce», William Wallace eta Rob Roy heroi eskoziar historikoetara hurbildu zuenean. Lauderren semea, George Lauder hure ere, Carnegierekin hazi zen, eta, gero, bere bazkide komertzial bihurtu zen Estatu Batuetan[5].

Carnegiek 12 urte zituenean, aita garai zailetan jausi zen esku-ehule gisa. Gauzak okertuz, herrialdea gose zen. Amak familiari mantentzen lagundu zuen, anaiari lagunduz eta bere «gozoki dendan» kontserbatako haragia salduz eta familiaren sostengu nagusi bihurtuz[6]. Hilabete bukaerara iristeko borrokan, Carnegietarrek George Lauder Sr.-i dirua mailegatzea[7] eta, 1848an, Estatu Batuetara aldatzea erabaki zuten bizitza hobe baten bila. Alleghenyra (Pennsylvania) joan ziren, non langileen eskaria zegoela entzun baitzuten[8]. Carnegierentzat, Ameriketako Estatu Batuetarantz egindako bidaia Dunfermlinetik kanpo egiten zuen bigarren bidaia zen. Lehena, familiak Edinburgora egindako txango bat izan zen, Victoria erregina ikustera[9].

1848ko irailean iritsi ziren Carnegie eta bere familia Alleghenyra. Carnegieren aitak borroka egin zuen bere produktua bere kabuz saltzeko[10]. Azkenean, aitak eta semeak lan eskaintzak jaso zituzten Anchor Cotton Mills enpresan, Eskoziaren jabetzako fabrika batean. Carnegieren lehen lana, 1848an, bobina-mutil gisa izan zen, harizko bobinak aldatzen Pittsburgheko Kotoi fabrika batean, 12 ordu egunean, 6 egun astean. Bere hasierako soldata 1,20 dolarrekoa zen, asteko (2023ko inflazioaren arabera 42 dolar)[11].

Bere aitak laster utzi zuen kotoizko fabrikan zuen lana, bere ehungailura itzuliz, eta, berriro ere, arazoak izan zituen familiaren euskarri garrantzitsu gisa[12]. Baina Carnegiek John Hay bobina-fabrikatzaile eskoziarraren arreta erakarri zuen, lana eskaini zion astean 2,00 dolarreko soldatarekin (2023ko inflazioaren arabera 70 dolar)[13] .

Bere autobiografian, Carnegiek lan berri honekin jasan behar izan zituen zailtasunez idazten du:

« Handik gutxira, John Hay jaunak, Allegheny Cityn bobinak egiten zituen eskoziar kide batek gazte bat behar zuen, eta galdetu zidan ea ni ez ote nintzen haren zerbitzura joango. Joan nintzen, eta, astean, bi dolar jaso nituen; baina, hasieran, fabrika baino are astunagoa zen lana. Lurrun motor txiki bat martxan jarri behar nuen, eta, bobina-fabrikako sotoan, galdara piztu. Gehiegi zen niretzat. Gauero-gauero aurkitzen nuen neure burua ohean eserita lurrun-manometroak probatzen: une batean lurruna baxuegia izango ote zen eta goiko langileak energia nahikorik ez zutelako kexatuko ote ziren beldurrez eta beste une batean lurruna altuegia izango ote zen eta galdarak eztanda egingo ote zuen[14] »

.

Telegrafoa

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Carnegie, 16 urterekin, Thomas anaia gaztearekin, 1851 inguru

1849an[15], osabaren gomendioari jarraituz, Carnegie Ohioko Telegrafo Konpainiako telegrafo mezulari bihurtu zen Pittsburgheko bulegoan, astean 2,50 dolarreko soldatarekin (2023ko inflazioaren arabera 92 dolar)[16]. Langile gogorra zen, eta Pittsburgheko negozioen kokaleku guztiak eta gizon garrantzitsuen aurpegiak buruz ikasten zituen. Lotura asko egin zituen modu horretan. Lanari ere arreta handia jarri zion, eta berehala ikasi zuen sartzen ziren seinale telegrafikoek sortzen zituzten soinu ezberdinak bereizten. Seinaleak belarriz itzultzeko gaitasuna garatu zuen, papera erabili gabe[17].

Urtebetean operadore izatera igo zuten. James Anderson koronelari esker, Carnegieren heziketa eta irakurtzeko grina piztu ziren, zeinak lan egiten zuten haurrei 400 liburukiko bere liburutegi pertsonala ireki baitzien larunbat gauero[18]. Carnegie mailegu-hartzaile koherentea zen, eta «bere burua egindako gizona», bai garapen ekonomikoan, bai garapen intelektual eta kulturalean. Hain eskertuta zegoen Anderson koronelari bere liburutegia erabiltzeagatik, ezen «erabaki zuen, inoiz aberastasuna niregana iristen bada, [egiaztatu] beste mutil txiro batzuek noblearekin zorretan geundenaren antzeko aukerak jaso ditzaketela»[19]. Bere gaitasunak, gogor lan egiteko gogoak, pertseberantziak eta alerta egoerak laster eman zizkioten aukerak.

Trenbidegintza

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1853tik aurrera, Carnegiek 18 urte inguru zituela, Thomas A. Scottek, Pennsylvaniako trenbidekoak, idazkari/telegrafo-operadore gisa kontratatu zuen, astean 4 dolarreko soldatarekin (2023ko inflazioaren arabera 146 dolar). Carnegiek trenbidearen lana onartu zuen, bertan hazkunde profesionalerako eta esperientziarako aukera gehiago ikusten zituelako telegrafo konpainiarekin baino[6]. Carnegiek 24 urte zituela, Scottek galdetu zion ea Pennsylvaniako Trenbidearen Mendebaldeko Dibisioko intendente nagusia izan zitekeen[20].

1859ko abenduaren 1ean, Mendebaldeko Dibisioko intendente nagusi bihurtu zen ofizialki Carnegie. Hamasei urteko anaia, Tom, kontratatu zuen, bere idazkari pertsonal eta telegrafo operadore izateko. Maria Hogan lehengusina ere kontratatu zuen Carnegiek, eta herrialdeko lehen telegrafo-operadore bihurtu zen[21]. intendente nagusia gisa, Carnegiek 1500 dolarreko soldata zuen urtean (2023ko inflazioaren arabera 51.000 dolar)[20]. Pennsylvaniako trenbidean izan zuen lana ezinbestekoa izan zen ondorengo arrakastarako. Trenbideak izan ziren lehen negozio handiak AEBn, eta Pennsylvania izan zen handienetako bat. Urte horietan, Carnegiek asko ikasi zuen kudeaketa eta kostuen kontrolari buruz, eta, batez ere, Scottekin[6].

1860-1865: AEBko Gerra Zibila

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Pullman lo-bagoia, Carnegiek bere inbertsio arrakastatsuenetako bat egin zuen lekua

AEBko Gerra Zibilaren aurretik, Carnegiek fusio bat antolatu zuen Woodruff-en konpainiaren eta George Pullman-en konpainiaren artean. George Pullmanek asmatu zuen lehen klaseko bidaietarako lo-bagoia, eta 800 km-tik gorako distantzietako negozio-bidaiak erraztu zituen. Inbertsioa arrakastatsua izan zen, eta Woodruff eta Carnegie enpresek mozkinak lortu zituzten. Carnegie gazteak Pennsylvaniako Tom Scottentzat lanean jarraitu zuen, eta hainbat hobekuntza egin zituen zerbitzuan[22].

1861eko udaberrian, Scott, orain, Gerrako idazkariorde eta garraio militarraren arduradun Carnegie izendatu zuen Trenbide Militarren eta Batasuneko Gobernuaren telegrafo lineen intendente nagusia ekialdean. Carnegiek errebeldeek Washingtonen moztutako trenbideak irekitzen lagundu zion; Batasuneko tropen lehen brigada garraiatzen zuen tren-makinan bidaiatu zuen Washingtonera. Batasuneko indarrek Bull Run-en jasandako porrotaren ondoren, berak ikuskatu zuen etsitako indarren garraioa. Bere antolaketapean, telegrafo zerbitzuak zerbitzu eraginkorra eman zion Batasunari, eta nabarmen lagundu zuen azken garaipenean. Carnegiek, txantxetan, esan zuen, bera zela «gerrako lehen biktima», harrapatutako telegrafo kable bat askatu eta masailean orbain bat egin zionean[23].

Konfederazioaren porrotak munizio, trenbide eta telegrafo linea ugari behar izan zituen ondasunak entregatzeko. Gerrak erakutsi zuen zein garrantzitsuak izan ziren industriak Batasunaren garaipenerako[24].

Keystone Bridge Company

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Eads Bridge, Mississippi ibaian, 1874an inauguratua eta Carnegie altzairuarekin egina.

1864an, Pennsylvaniako Venango konderriko[25] Columbia Oil Companyko lehen inbertitzaileetako bat izan zen Carnegie. Urtebetean, enpresak milioi bat dolar baino gehiago lortu zituen eskudiruzko dibidenduetan, eta jabetzaren petrolio-putzuetako petrolioa modu errentagarrian saldu zen. Burdinazko produktuen eskariak —kanoiontzi, kanoi eta jaurtigailuentzako, esaterako—, baita beste ehunka produktu industrial ere, Pittsburgh ekoizpen zentro bihurtu zuten gerra garaian. Carnegie beste batzuekin aritu zen lanean altzairuzko ijezkailu baten ezarpenean, eta altzairugintza eta industriaren kontrola bere fortunaren iturri bihurtu ziren. Carnegiek, gerra aurretik, inbertsio batzuek eginak zituen burdinaren industrian.

Gerra ondoren, Carnegiek trenbideak utzi, eta burdinolen salerosketan jarri zuen indarra. Carnegie hainbat burdinola garatzeko lanean aritu zen, eta, azkenean, Pittsburgheko «Keystone Bridge Works» eta «Union Ironworks» enpresak sortu zituen. «Pennsylvania Railroad Company»tik atera bazen ere, Thomas A. Scott eta J. Edgar Thomson haren kudeaketari lotuta jarraitu zuen. Bi gizonekin zuen konexioa erabili zuen «Keystone Bridge Company»rako eta bere burdinolek ekoiztutako errailentzako kontratuak eskuratzeko. Scott eta Thomsoni ere akzioak eman zizkien negozioetan, eta «Pennsylvania Railroad Company» izan zen bere bezerorik onena. Lehen altzairuzko planta eraiki zuenean, Thomsonen izena ezarri zion haren ohorez. Zentzu komertzial ona izateaz gain, Carnegiek bazuen xarma eta ezagutza literarioa. Funtzio sozial garrantzitsu askotara gonbidatu zuten, eta Carnegiek bere mesedetan ustiatu zituen[26].

Carnegiek, Keystonen bitartez, altzairua hornitu zuen, eta, Eads Bridge proiektu enblematikoan, Mississippi ibaian, St. Louisen (Missouri), akzioak zituen; zubia 1874an amaitu zen. Proiektua kontzeptu-proba garrantzitsua izan zen burdingintza-teknologiarako, burdingintza-merkatu berri baten irekiera markatu baitzuen.

Carnegie, 1878 inguruan

Carnegiek sinesten zuen bere ondasunak beste batzuei laguntzeko eta ez soilik dirua pilatzeko erabili behar zuela. 1868an, 33 urte zituela, idatzi zuen[27]:

« Neure buruari, urtean 50.000 dolarreko diru-sarrera lortzeko erronka proposatzen diot! Hortik aurrera, ez daukat ezer irabazi beharrik, ez eta ahaleginik egin ere nire fortuna handitzeko, baizik eta soberakina urtero ongintza-helburuetan gastatu! Utz ditzagun alde batera betiko negozioak, ezpada besteentzako. Lekutu gaitezen Oxforden, eta heziketa osoa izango dut, literatura gizonen ezagutza eginez. Horrek hiru urteko lan aktiboa eramango didala uste dut. Arreta berezia jarriko dut jendaurrean hitz egiteari. Londresen jar gaitezke bizitzen, eta interesdun egunkari edo aldizkariren bat eros dezaket eta arreta jarri haren kudeaketa orokorrean, gai publikoetan parte hartuz, bereziki hezkuntzarekin eta klase pobreenen hobekuntzarekin zerikusia dutenetan. Gizakiak ez du idolorik izan behar, eta aberastasunaren metaketa da idolatriaren espezie okerrenetako bat! Idolo bat bera ere, ez da diruaren gurtza baino laidogarriagoa! Egiten dudan guztia gogor bultzatu behar dut; beraz, kontuz ibili beharko dut bere izaeran gorenena izango den bizitza hori aukeratzerakoan. Negozioen zaintzak eta ahalik eta denbora laburrenean diru gehien irabazteak nire pentsamendu gehienek abailduta luzaroago jarraitzeko, etengabeko susperraldiaren esperantzaz haraindi degradatu behar nau. Negozioei uko egingo diet hogeita bost urterekin, baina hurrengo bi urte hauen arratsaldeak instrukzioa jasotzen eta sistematikoki irakurtzen pasatu nahi ditut! »

Industria gizon

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1875–1900: Altzairu inperioa

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Bessemer bihurgailua
Edgar Thomsonen altzairu-fabrika eta labe-garaiak Braddocken, Pennsylvanian (1891)

Carnegiek burdinaren industrian egin zuen bere altxorra, Estatu Batuetan gizabanako batek kontrolatu dituen historiako burdinazko eta altzairuzko operazio integratu zabalenak kontrolatuz. Bere bi berrikuntza handietako bat izan zen altzairuaren ekoizpen masibo merke eta eraginkorra Bessemer prozedura hartu eta egokituz, eta, horri esker, burdina urtuaren karbono eduki handia modu kontrolatu eta azkarrean erre zitekeen altzairuaren ekoizpenean. Ondorioz, altzairuaren prezioak merkatu ziren, eta Bessemer altzairua berehala hartu zen errailetarako; hala ere, ez zen egokia eraikin eta zubietarako[28].

Akademiko eta aktibista

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1880-1900

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Carnegiek bere karrera profesionala jarraitu zuen, eta bere asmo literarioetako batzuk bete ziren. Matthew Arnold poeta ingelesaren, Herbert Spencer filosofo ingelesaren eta Mark Twain umorista estatubatuarraren lagun egin zen. Horrez gain, AEBko presidente[29], estatu-politikari eta idazle garrantzitsu gehienekin gutunak partekatu eta adiskidantza mantendu zuen[30].

Carnegiek igerileku ederrak eraiki zituen bere jaioterriko jendearentzat, Dunfermline, 1879an. Hurrengo urtean, Carnegiek 8.000 libera eman zituen Dunfermlinen (Eskozia) Carnegie liburutegi bat ezartzeko. 1884an, 50.000ko dohaintza egin zion Bellevue Hospital Medical College-ri (gaur egun New Yorkeko Unibertsitateko Zentro Medikoaren parte dena) histologia laborategi bat sortzeko, orain Carnegie Laborategia izena daramana.

Carnegie idazle estimatua zen. Bidaiei buruzko hiru liburu argitaratu zituen[31].

Anti inperialismoa

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Carnegie, eskuinean, James Bryce, I. Bryce bizkontearekin

Espainia eta Ameriketako Estatu Batuak|Estatu Batuen arteko gerraren ostean, AEBk Kuba, Guam, Puerto Rico eta Filipinak anexionatzeko prest zeudela zirudien. Carnegie AEBko kolonien ideiaren aurka agertu zen irmoki. Filipinak anexionatzearen aurka agertu zen, ia William Jennings Bryan babesteraino McKinleyren aurka 1900ean. 1898an, Filipinen independentzia lortzen saiatu zen Carnegie. Espainia eta Estatu Batuen arteko gerraren amaiera gerturatu ahala, AEBk Filipinak erosi zizkioten Espainiari 20 milioi dolarren truke. Carnegiek, inperialismo estatubatuartzat ikusten zuenari aurre egiteko, pertsonalki 20 milioi dolar eskaini zizkien filipinarrei, Filipinetako herriak Estatu Batuetatik bere independentzia lortu ahal izateko[32]. Hala ere, eskaintza ezerezean geratu zen. 1898an, Carnegie AEBko «American Anti-Imperialist League»ra batu zen AEBk Filipinak anexionatzearen aurka. Ligaren partaideen artean zeuden: Grover Cleveland eta Benjamin Harrison AEBko presidente ohiak, baita Mark Twain eta beste literatura figurak ere[33][34].

Erreferentziak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  1. ↑ a b (Ingelesez) Scirri, Kaitlin. (2019). Andrew Carnegie: Industrialist and Philanthropist. New York, NY: Cavendish Square Publishing, LLC, 27 or. ISBN 978-1-5026-4890-7..
  2. ↑ a b c d MacKay 1997, 23-24 orr. .
  3. ↑ The Edinburgh Magazine and Literary Review, September 1819.
  4. ↑ Edge 2004, 4 orr. .
  5. ↑ (Ingelesez) Skrabec, Jr., Quentin. (2012). The Carnegie Boys: The Lieutenants of Andrew Carnegie That Changed America. Jefferson, NC: McFarland, 22 or. ISBN 978-0-7864-6455-5..
  6. ↑ a b c Nasaw & 2006 pp. 54–59, 64–65.
  7. ↑ Andrew Carnegie: The railroad and steel magnate who played his more imperative role as a Philanthropist. February 22, 2017.
  8. ↑ MacKay 1997, 37-38 orr. .
  9. ↑ Nasaw, David. (2006). Andrew Carnegie. New York: Penguin Group, 24 or. ISBN 978-1-59420-104-2..
  10. ↑ Nasaw, David. (2006). Andrew Carnegie. New York: Penguin Group, 33 or. ISBN 978-1-59420-104-2..
  11. ↑ Autobiografia, p. 34.
  12. ↑ Nasaw, David. (2006). Andrew Carnegie. New York: Penguin Group, 34 or. ISBN 978-1-59420-104-2..
  13. ↑ Carnegie, Andrew. (1919). Autobiography of Andrew Carnegie. , 42 or..
  14. ↑ Lankester, E. Ray. (1921). «Autobiography of Andrew Carnegie» Nature 107 (2679): 2.  doi:10.1038/107002a0. ISSN 0028-0836. Bibcode: 1921Natur.107....2L..
  15. ↑ Edge 2004, 21-22 orr. .
  16. ↑ Autobiografia, p. 37.
  17. ↑ Autobiografia, pp. 56, 59.
  18. ↑ Autobiografia, p. 45.
  19. ↑ (Ingelesez) Murray, Stuart A. P.. (2009). The Library: An Illustrated History. New York, New York: Skyhorse Pub., 197 or. ISBN 9781602397064..
  20. ↑ a b Edge 2004, 35 orr. .
  21. ↑ Edge 2004, 37 orr. .
  22. ↑ Chisholm 1911, 364–365 orr. .
  23. ↑ (Ingelesez) Gillam, Scott. (2009-01-01). Andrew Carnegie: Industrial Giant and Philanthropist. ABDO ISBN 978-1-60453-521-1. (Noiz kontsultatua: 2024-10-23).
  24. ↑ Wall, Joseph Frazier; Frazier, Wall Joseph (1970). Andrew Carnegie. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-501282-8
  25. ↑ Story Farm, Columbia Farm, Columbia Oil Company
  26. ↑ Nasaw & 2006 pp. 105–107.
  27. ↑ (Ingelesez) Timeline: Rags to Riches | American Experience | PBS. .
  28. ↑ (Ingelesez) Rosenberg, Nathan. (1982). Inside the Black Box: Technology and Economics. Cambridge, NY: Cambridge University Press ISBN 978-0-521-27367-1.. Bessemer steel suffered from nitrogen embrittlement with age
  29. ↑ Winkler 2006, 172 orr. .
  30. ↑ Winkler 2006, 13 orr. .
  31. ↑ Swetnam, George (1980) Andrew Carnegie. Twayne Publishers.
  32. ↑ Andrew Carnegie timeline of events PBS.
  33. ↑ Hirschfeld, Katherine. Health, Politics and Revolution in Cuba, p. 117, Transaction Publishers, 2008 ISBN 978-1-4128-0863-7
  34. ↑ Porter, Robert Percival. (1899). Industrial Cuba: Being a Study of Present Commercial and Industrial Conditions, with Suggestions as to the Opportunities Presented in the Island for American Capital, Enterprise, and Labour. G.P. Putnam's Sons.
Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Andrew Carnegie Aldatu lotura Wikidatan

Bibliografia

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Bildumak


Irakurketa gehiago

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  • Bostaph, Samuel (2015). Andrew Carnegie: An Economic Biography. Lanham, MD: Lexington Books. ISBN 978-0739189832. 125pp online review
  • Ernsberger, Richard Jr. (February 2015). "Robber Baron Turned Robin Hood". American History. 49#6 pp. 32–41, cover story.
  • Farrah, Margaret Ann. Andrew Carnegie: A Psychohistorical Sketch (PhD dissertation, Carnegie Mellon University; ProQuest Dissertations Publishing, 1982. 8209384).
  • Goldin, Milton (1997). "Andrew Carnegie and the Robber Baron Myth". In: Myth America: A Historical Anthology, Volume II. Gerster, Patrick, and Cords, Nicholas, eds. St. James, NY: Brandywine Press ISBN 1881089975.
  • Harvey, Charles, et al. Andrew Carnegie and the foundations of contemporary entrepreneurial philanthropy. Business History (2011) 53#3 pp. 425–450.
  • Hendrick, Burton Jesse (1933). The Life of Andrew Carnegie (2 vol.). Vol. 2 online.
  • Josephson, Matthew (1938). The Robber Barons: The Great American Capitalists, 1861–1901. ISBN 9991847995.
  • Krass, Peter (2002). Carnegie. Wiley. ISBN 0471386308. Scholarly biography.
  • Lagemann, Ellen Condliffe. (1992). The Politics of Knowledge: The Carnegie Corporation, Philanthropy, and Public Policy. University of Chicago Press ISBN 978-0226467801..
  • Lester, Robert M. (1941). Forty Years of Carnegie Giving: A Summary of the Benefactions of Andrew Carnegie and of the Work of the Philanthropic Trusts Which He Created. New York: Charles Scribner's Sons.
  • Livesay, Harold C. (1999). Andrew Carnegie and the Rise of Big Business, 2nd ed. ISBN 0321432878. Short biography by a scholar.
  • Lorenzen, Michael.. (1999). «Deconstructing the Carnegie Libraries: The Sociological Reasons Behind Carnegie's Millions to Public Libraries» Illinois Libraries 81 (2): 75–78..
  • McGormick, Blaine, and Burton W. Folsom Jr. "Survey of Business Historians on America's Greatest Entrepreneurs." Business History Review (2003), 77#4, pp. 703–716. Carnegie ranks #3 behind Ford and Rockefeller.
  • Patterson, David S. (1970). "Andrew Carnegie's Quest for World Peace." Proceedings of the American Philosophical Society 114#5 (1970): 371–383. JSTOR|985802.
  • Rees, Jonathan. (1997). "Homestead in Context: Andrew Carnegie and the Decline of the Amalgamated Association of Iron and Steel Workers." Pennsylvania History 64(4): 509–533. ISSN 0031-4528.
  • Skrabec, Quentin R. Jr. Henry Clay Frick: The life of the perfect capitalist (McFarland, 2010). online
  • Skrabec, Quentin R. Jr. The Carnegie Boys: The Lieutenants of Andrew Carnegie that Changed America (McFarland, 2012) online.
  • VanSlyck, Abigail A. (1991). "'The Utmost Amount of Effective Accommodation': Andrew Carnegie and the Reform of the American Library." Journal of the Society of Architectural Historians. 50(4): 359–383. ISSN 0037-9808.
  • Zimmerman, Jonathan. "Simplified Spelling and the Cult of Efficiency in the 'Progressiv' Era." Journal of the Gilded Age & Progressive Era (2010) 9#3 pp. 365–394.
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Andrew_Carnegie&oldid=9962116"(e)tik eskuratuta