Agustina Aragoikoa

Agustina Aragoikoa
	; Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	Agustina Raimunda María Saragossa Domènech
Jaiotza	Bartzelona eta Reus, 1786ko martxoaren 4a
Herrialdea	Katalunia
Heriotza	Ceuta, 1857ko maiatzaren 29a (71 urte)
Hobiratze lekua	Mausoleum of the Heroines of the Sieges of Zaragoza (en) ; Santa Catalina Cemetery (en) ; Crypt of the Cathedral-Basilica of Our Lady of the Pillar of Zaragoza (en)
Familia
Familia	ikusi Agustina Atienza y Cobos (en) (biloba);
Hezkuntza
Hizkuntzak	gaztelania
Jarduerak
Izengoitia(k)	Agustina de Aragón
Zerbitzu militarra
Gradua	sub-lieutenant (en)
Parte hartutako gatazkak	Iberiar Penintsulako Gerra; First Siege of Zaragoza (en) ; Second Siege of Zaragoza (en)

Agustina Raimunda Maria Saragossa i Domènech (Reus, 1786ko martxoaren 4a - Ceuta, 1857ko maiatzaren 29a), Agustina Aragoikoa izengoitiz ezaguna, Iberiar Penintsulako Gerran Zaragoza defendatu zuen heroia izan zen, hasieran zibil moduan eta gero Espainiako Lurreko Armadaren ofizial moduan. "Espainiar Joana Arc-ekoa"-tzat hartua,^[1] espainiar nazionalismo, folklore, mitologia eta artelanen ikur bilakatu zen, Francisco Goyak edo Lord Byronek ere irudikatu zutena.

1803an Joan Roca Vilasecasekin ezkondu zen Bartzelonan. Senarrak Brucheko guduan parte hartu eta gero, biak Zaragoza aldera bidali zituzten. Bertan Portillo izeneko atea frantziar setioaren kontra defendatu eta gero Palafox jeneralak armadan onartu zuen.^[2]

Biografia

Gurasoak Pedro Juan Francisco Ramón Zaragoza Labastida, behargina, eta Raimunda Domenech Gasull, biak Fulledakoak (Lleida) ziren. 1786ko martxoaren 6an bataiatu zuten Santa María del Mar de Mariaren basilikan.^[3]

Agustina 17 urterekin ezkondu zen Juan Roca Vilasecarekin, artilleriako kaboarekin, 1803ko apirilaren 17an Bartzelonako Santa María del Pino elizan. Senar-emazteek adin txikian hil zen seme bat izan zuten, baina haren izena ez da ezagutzen. Senarrak hasiera-hasieratik parte hartu zuen Espainiako Independentziaren Gerran, Brucheko batailan parte hartuz. Gerrako gertaerek Agustina eta senarra Zaragozara eraman zituzten.

Hiri horeen setioan, Agustinak ospetsu egin zuen ekintza gauzatu zuen. Portilloko atearen defendatzaile guztiak zauritu edo hil ondoren, tropa frantsesek eraso egin zioten. Agustinak senarrari janaria eramaten zion, artillero zauritu baten eskutik metxa hartuta, kanoi bat jaurtitzea lortu zuen sarreran zeuden tropa frantsesen gainean. Kondairak dioenez, frantziar erasotzaileak, segada baten beldur zirela, erretiratu egin ziren, eta defendatzaile berriak joan ziren boketea tapatzera, hiria beste behin defendatuz.

Agustina de Aragónen edo 'La Artillera'-ren mitoa jaio zen. Ordutik aurrera, izen hori eman zitzaion emakumeari, eta, heroitasunaren adibideak hain beharrezkoak zirenean, leku nabarmena hartu zuen Espainiako historiako liburuetan.

Berriro ere, kondairak dio, Palafox jeneralak balentria horren berri izan ondoren, gazteari deitzeko agindu zuela, eta hantxe bertan, borroka-eremuan, zoriondu eta subtenientearen bereizgarria eman ziola, armarriak erabiliz, lelo hauekin: "Zaragozako defendatzailea" eta "Balioa eta patriotismoa saritzea". Errealitatea zertxobait soilagoa da: Palafoxek artilleroen barruan onartu zuen Agustina, baina artillero arrunt gisa. Seguru asko, izendapenak bai praktikoa bai ohorezkoa zuen: artilleroen taldeko kide izateak soldaduen arrantxotik jateko eskubidea ematen zion Agustinari, eta hori ez zen baztergarria hiri batean. Gero, ordea, Agustinak Sarjentu eta Subteniente galoiak lortu zituen.^[4]

Agustinak ez zion utzi bere hiria frantsesengandik babesteari, eta aktiboki parte hartu zuen Zaragozako beste leku batzuen defentsan. 1809ko otsailaren 21ean eta bi hilabeteko erresistentzia gogorraren ondoren, hiriak ezin izan zion eutsi Napoleonen tropa presioari eta erori egin zen.

1809ko abuztuaren 30ean, Batzar Nagusiak subteniente maila eman zion.

Agustina preso hartu eta José Carratalá Martínez kapitainarekin trukean askatu zuten. Espainia osoan zehar ibili zen, armaden animatzaile, bere ekintzengatik oso ezaguna egin baitzen. Hainbat borrokatan parte hartu zuen, Tarragonako asedio frantsesa barne. Bere karrera militarra Gasteizko batailan amaitu zuen, Morillo jeneralaren indarrekin, zeinek ziurtagiri bat eman zion borroka horretan parte hartzeagatik.^[5]

Bigarren aldiz ezkondu zen Ceutan, Juan Eugenio Cobos de Mesperuzarekin (Cobos de Belchite I. baroia), eta Carlota izeneko alaba izan zuen. Handik gutxira, Agustina, Juan Cobos eta Carlota Sevillara joan ziren. Han, Juan Cobos mediku lanetan aritu zen. Baina, senarrak karlistak defendatzen zituenez, banandu egin ziren.

1847an, Francisco Atienza eta Molillo izeneko militar batekin ezkonduta zegoen alabarekin joan zen Agustina Ceutara.

1857ko maiatzaren 29an hil zen Subiranotasun Nazional kaleko 37. zenbakian, Ceutan, bronkopneumonia baten ondorioz 71 urte zituela, eta hiri horretako Santa Katalinako hilerrian lurperatu zuten. 1870 urtera arte ez zen gorpua Zaragozara eraman, Pilarrean hartu zuen atseden lehenik, eta 1908ko ekainaren 14tik aurrera, Portilloko Andre Mariaren elizako Deikundearen kaperan. Han, zoritxarrak uxatu zituen heroi handi baten antzera gurtzen dute. Inbaditzaile frantsesaren aurkako espainiar erresistentziaren sinbolo adierazgarrienetako bat da.

Omenaldiak

1913an plaka oroigarri bat jarri zuten hil zen etxean.

Lord Byronek kantatu zuen Childe Harolden.

1969az geroztik, Valladolideko kale bati eta Aranda de Dueroko beste kale bati izena eman zaio.^[6]

Filmografia

1950ean Agustina de Aragón filma estreinatu zen, Juan de Orduñak zuzendua, eta Aurora Bautistak heroinarena egin zuen.

Iruditegia

Agustina Aragoikoa, Goyak egina
Agustina Aragoikoa, Juan Gálvezek egina
Agustina Aragoikoa, David Wilkiek egina, 1828
Monumentua Zaragozan
Kalea Zaragozan
Kalea Madrilen
Plaka Mostolesen
Azulejoa Ceutan
Hegazkina
Pelikula
Komikia
Espainia eta Portugaleko emakume ospetsuak, 1868
Zaragozako Agustina
Agustina Aragoikoa

Erreferentziak

↑ (Ingelesez) D'Lugo, Marvin. Guide to the cinema of Spain. Greenwood Press, 146 or. ISBN 0-313-29474-7..
↑ Queralt del Hierro, María Pilar. (2008). Agustina de Aragón, la mujer y el mito. Madril: La Esfera de los Libros.
↑ (Gaztelaniaz) Suñé, Ricardo. (1939). Nueva crónica de Barcelona: historia de la ciudad a través de sus calles y de sus tradiciones. Seguí (Noiz kontsultatua: 2022-03-05).
↑ «La nómina de Agustina de Aragón | Heraldo.es» web.archive.org 2010-11-02 (Noiz kontsultatua: 2022-03-05).
↑ (Gaztelaniaz) ‘Vascos contra Napoleón’ | Fundación para la Libertad. 2010-04-13 (Noiz kontsultatua: 2022-03-05).
↑ (Gaztelaniaz) «Un paseo por las (pocas) calles vallisoletanas dedicadas a mujeres» El Norte de Castilla 2018-11-11 (Noiz kontsultatua: 2022-03-05).

Bibliografia

Beltrán, M.; Beltrán, A.; Fatás, G. (dir. y coord.), Aragoneses Ilustres. Zaragoza, Caja de Ahorros de la Inmaculada, 1983. pp. 9-10.
Irisarri, Ángeles de, La artillera, Madrid, Suma de Letras, 2008.
Queralt del Hierro, María Pilar, Agustina de Aragón, la mujer y el mito, Madrid, La Esfera de los Libros, 2008.

Ikus, gainera

Kanpo estekak

Datuak: Q718272
Multimedia: Agustina de Aragón / Q718272

[1] (Ingelesez) D'Lugo, Marvin. Guide to the cinema of Spain. Greenwood Press, 146 or. ISBN 0-313-29474-7..

[2] Queralt del Hierro, María Pilar. (2008). Agustina de Aragón, la mujer y el mito. Madril: La Esfera de los Libros.

[3] (Gaztelaniaz) Suñé, Ricardo. (1939). Nueva crónica de Barcelona: historia de la ciudad a través de sus calles y de sus tradiciones. Seguí (Noiz kontsultatua: 2022-03-05).

[4] «La nómina de Agustina de Aragón | Heraldo.es» web.archive.org 2010-11-02 (Noiz kontsultatua: 2022-03-05).

[5] (Gaztelaniaz) ‘Vascos contra Napoleón’ | Fundación para la Libertad. 2010-04-13 (Noiz kontsultatua: 2022-03-05).

[6] (Gaztelaniaz) «Un paseo por las (pocas) calles vallisoletanas dedicadas a mujeres» El Norte de Castilla 2018-11-11 (Noiz kontsultatua: 2022-03-05).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]