PAYÉ

Guarani rekohápe oî jerovia ojoguáva umi hechizo paje europeo-pe,

jepénte...oñemongakuaa rire peteĩ cultura totalmente diferente-pe. Umíva apytépe,
ojedestaca payé.
Péicha publicación ojapóva haihára posadeño Rubén Emilio García, diario El
Territorio-pe, upe payé
Oike peteĩ jerovia ypykuéragui he’íva jesuita-kuéra ndaikatuiha oñemoambue
Guaranikuéra apytépe. A) Heẽ, umi nativo oguerovia ichamán-kuéra omba’apoha
pohanohára ha paje apoha ramo ikatúva omba’apo mba’eporã apytépe ha
mba’evai. Upe jave avei, epredici umi mbaʼe oikóva, edescifra umi tupã ,
emombeʼu aña ndive ha oinflui ara rehe ome’ẽ haĝua jopoipyhy térã ombyai haguã

Pe jepokuaa paje rehegua po’a rehegua.

“Aborígen guaraní he’i payé ha'ehá amuleto orekóva poder sobrenatural oguerúva
po’a ha ñesêporã umi oguerekóva. Ikatu ojejapo opaichagua mba’e reheve: yvyra
pehẽngue, pire ha...
mymba rague, pyape térã guyra pluma, ha'eháicha caburépe, ha'éva umi
oñemomba'eguasuvéva” ohechakuaa pe escritor oĩva pe artículo revista
misionera-pe.

¿Mbaʼépa peteĩ paye, añetehápe?

Ko payé ha'e peteî jepokua oúva indígena jerovia, ojeguerohorýva Paraguáipe
ha'eháicha...macumba Brasil-pe térã vudú Haití-pe. Oî peteî payé pyaporã ha peteî
negativo, odependéva "tembiapo" oñekonfiava'ekue chokokue térã chokokuépe.
Te’õngue y yvy, cinta pytã, tataindy ha juky; ha’e umi elemento ojepuruvéva
apytépe pe payé ohupyty haguã algún katupyryrã económico, mborayhu térã
emocional. Mba’épa umi tava gua
Iñepyrûhápe ha'eva'ekue peteî ritual espiritual, ohasávo ara oiko chugui peteî paye
ha ko'ã árape ojehecha jepiehecha umi tapicha orecurriha ko práctica-pe.
Oñentende haguã pypuku pe payé ha’eha ñande Cultura paraguaya, roñomongeta
mokõi tapicha katupyry ko mba’ére: David Galeano, lingüista, antropólogo,
mbo’echara ha ruvicha Ateneo de la Lengua Guaraní; ha Diego Parra, pohanohára
espiritual, astrólogo ha parapsicólogo.
Ojoguaite 31 jasypa, paye ojehechakuaa tekoha renda ha oñematerialisa umi
ojekuaáva rupive "mba'apo mimi" ikatúva ojekuaa acera-pe térã óga rokême. Oĩ
tapichápe g̃uarã, Pe jepokuaa payingé rehegua oiko chugui peteî tape
oñesolusiona hagua umi problema emocional, económico térâ físico ha Oipuru voi
hikuái ohupyty hag̃ua umi méta naiporãiva térã operhudika hag̃ua hapichape.
Ha katu, payé ndoguerekói tapiaite peteĩ connotación negativa ojoajúva paye hû
rehe. Pe comunidades indígenas oñehenóiva'ekue Ava Payé (ha oñehenói gueteri)
guía espiritual-pe oñangarekóva umi...bienestar itavayguakuérape ha oactua canal
ramo umi mortal ha espíritu apytépe.
“Haʼe ningo peteĩichagua paʼi, peteĩ ava ipyaporãva oñatendevaʼekue
oñekomunika hag̃ua umi mbaʼe relihiósope.
Ava: tapicha. Payé: orekoha poderes”, omyesakã David Galeano.
Upéicharõ, mbaʼépa pe paye? Galeano ñe'ême, he'iséva ko'ágã, payé ohechauka
paje, hechizo, hechizo “Versión popular-pe, ikatu oñemancha ome'êvo brebaje,
elixir ha ambue omoĩvo peteĩ mba’e tembi’úpe, pe bebida-pe , oikuave’ẽvo peteĩ
cigarro, peteĩ yvoty; ha mombyry jepe, invocación, ñembo’e térã ojejapo ciertas
prácticas reheve”,ohechakuaa antropólogo ha lingüista.
Mbo'ehára espiritual Diego Parra omonéî ko interpretación ha ombojoapy práctica
ko'ágãguávape, ombojoaju pe payé paje aña ndive. “Opaichagua payé térã paje
ojedefini ohundisévo, térã ojapo mbaʼe vai peteĩ tapicháre; mba'eve positivo”,
oikuaauka Parra ore sitio-pe.

Mba’épe piko ojeporu payé?

Ojepuru jepi paye irundy tembiapope he’i karai David Galeano iñarandukápe Antropología:
1) Oñembohovái hagua ñembyasy: Techapyrã, akóinte egueraha nendive, peteĩ
"relique"-pe oñemoĩ ijajúrare, térã iñakã kavure'i rague (peteĩichagua guyra).
2) Ñamosẽ hagua umi espíritu aña peteĩ ógagui: Techapyrã, embyatatî umi koty
ára araapy ha arapoteî ehapy laurel rogue, romero, pindo karai, asuka kande,
incienso, ha ja’e: Umi espíritu infernal opyta che rapégui, ko ógape, py’aguapy ha
dulzura korapy, oisãmbyhýva akóinte armonía ha pe aña oñemomombyryha umi
región ndojekuaáivape. Toike umi iporãva ha mba’evai osê
3) Umi hénte iñenvidiósoitereívape g̃uarã: Techapyrã, emeʼẽ chupe hoyʼu hag̃ua
peteĩ ryguasu kuru rykue.
4) Kuimba'e oporohayhu hagua: Techapyrã, kuña omoî va'erã guineas ikyrakue ha
ombohasava'erã umíva pe kuimba’e akãrague rupive ha’e ohecha ỹre.

PRÁCTICAS POSITIVAS: Oî tapicha oipuruva paye oñangareko hagua

hese, ani haguã oî peligro, bala orebota, vy'apavê, po’a ñembosaráipe,
hesã’i haguã, hamba'e.
PRÁCTICAS NEGATIVAS: Ha katu ambuekuéra oipuru ojapo vai hagua
tapichakuérape, ojapo hagua mba’asy ha japaro, ojapo vai hagua
financieramente, omoheñói apañuãi ogayguandive, ndesepara hagua pe
tapicha rehayhúvagui, ambue mba’e apytépe.

Oĩ elemento ojeporúva paye-pe

Galeano imandu’a: Espejo, tembiporu, tinta, kuatia, ao, pañuelo, cinta,
figura, fotografía, ta’anga imarangatúva rehegua, kurusu ha ao kurusu
rehegua, ta’anga, muñeca vudú rehegua. y marangatu, juky, vinagre,
pimiento rehegua, Akãrague, tuguy, rendy, mangué, Kavure'i rague, kururu,
Guinea kyra, tekaka rehegua, Imán, Yvy omano’a renda gui, aguja ha
alfileres.
Avei oñembo’e jepi umi marangatu ha’éva San Antonio, San Miguel
Arcángel, Santo Tomás, Santa Elena ha Santa Catalina de Sena pe.

Mba'éichapa ikatu jaikuaa oguerekópa paye?

Astrólogo ha parapsicólogo Diego Parra omba’apo magia mirotî re ha omantene
hembiapo ha'eha odesata umi nudo ojapóva umi tapicha iñañáva. Imandu'a
oguahe ha chupe itembiapohape heta káso
umi tapicha ojejapovaekue hese paje rehegua mborayhúpe, po’areko, ombauiseva
oiga ajeno ha apañuãi ha tasy. Cultura paraguaya-pe, mba'e síntoma-pa ojoaju
payé rehegua?
– “Oî peteî sintomatología generalizada, ha'eháicha akãrasy, lomo rasy, ku’a
rasy, chiri, oprovoka, oke asy, opu’ã heta jey pyhareve, osueño vai, opu’s
ikane’õve oñenomboyvegui. Okápe upévagui, pirapire ndohupytyi, hy’e
raku, oñorãiro hoga yguandive; odepende mba'épe guarãpa ojejapo
tembiapo”, he'i Parra.
Haʼe opensaháicha, koʼã kásope oñepytyvõvaʼerã peteĩ astrólogo mbo’ehara
espirituálpe ombohovái hag̃ua pe energía negativa rehegua. Pe tapicha
ojuhúramo pe "mba'apo'imi" ohokuévo térã hóga renondépe ha’e he'i ani haĝua
repoko hese nde po pe ha rejerure peteĩ guía espiritual-pe pytyvõ ombokañy
haĝua pe paye.
Ambue momento-pe, he'i oîha káso peteî tapicha, involuntariamente, opyrûva umi
paye ndaha'éiva Chupe guarã . Upe kásope ojekuaa: py hasy, retyma rasy ha
ñemongu’e. Haʼe ohechauka umia ha’e síntoma reikuaava’erã mba’éichapa
remba’apova’erã peteĩ rembiapo ipotî hagua hekove reheve ani haĝua
ojejapovaekue ojere peteĩ mba’e negativo-pe.

Payé halloween rehe

Ko'ã arape, umi comisaría henyhë ñehenoigui ojuhúva kangue, akãngue térã
mymba omanóva. Ha katu, pe astrólogo Diego Parra remiandúpe, Halloween
ndaha’éi mba’evete peteĩ ara ñevendeha gui, ndaha’éi pe paje omba’apovéva
ha’égui 31 jasypa. Jepénte upéva, omonéî yvypora opracticavéha, péva
ojehechágui heta oporandu péva payé rembiapokue.

Amuletos po'a porã'a

Umi cabala térã (kurundu) ojepuru oñangareko hacia pandé espíritu rehe ha ha’e
peteî jepokuaa avei oñemopyenda pypuku cultura paraguaya-pe, ñe’ẽ kuruse
ojoaju peteĩ mba’e mágico rehegua. Péicha David Galeano omyesakã iblog
Guarani Ñe'e-pe.

kurusu: Peteĩ mba’e ojehecharamovéva amuleto ramo ha’e pe kurusu,

ojegueroviaháicha, oñangarekóva tapichakuérare opa mba’e vaietégui,
taha’e oipurúvo rosario térã ta’anga ndive.
Kururu: Ha'e ambue amuleto ojepuru hetahápe. “Pe kururu ha’e pe mymba
mítico oguerúva ijurúpe tata yvágagui oúva. Natekotevẽi ja’e pe kururu
oñemomba’eguasueterei umi komunida-pe nativo-kuéra rehegua.
Paraguáipe, kururu ojeporu sentido mágico-pe, techapyrã, omonguera
haguã erisipela (isípula) térã ojapo haguã acto de brujería térã, ipahápe,
amuleto ramo pe korapype ogueru haguã pirapire”, omomba'e guasu David
Galeano.
Kurupa’y: Ha'e peteî yvyra rogué ojeipuruva ojejapohaguã ñembo’e jeroky
(ritual indígena).
Mitã michî kua: ñeʼẽ ángel michĩva oñeʼẽ umi mitã omanóva orekóvare 0
ha 7 áry, oñemongarai omano mboyve. Peteĩ jepokuaa oñemopyenda
pypukúva oĩvape tava ha'e oikytî haguã kuã michîmi po akatúa opu'ãvo,
ohejarei umi pariente-kuérape. Ojeguerovia, kóva oactua amuleto
oñangareko haguã umi mba’e vai ojehúva. Sapy’ánte umi parientekuéra voi
oikytĩ pe muda mitã michîgui. Ha katu heta ogaygua ombotove pe tembiapo
ha, oñeñangareko haĝua ijehe, ojaho’i umi po michĩmi umi mitãkuimba’e
peteĩ laso reheve.