VI Jornadas de Sociología de la UNLP. Universidad Nacional de La Plata.

Facultad de
Humanidades y Ciencias de la Educación. Departamento de Sociología, La Plata,
2010.

`Tambores en Boca de Mujer'.

Mujeres blancas tocando
candombe en la ciudad de
Buenos Aires.

Sáenz Valenzuela, María Macarena.

Cita:
Sáenz Valenzuela, María Macarena (2010). `Tambores en Boca de
Mujer'. Mujeres blancas tocando candombe en la ciudad de Buenos
Aires. VI Jornadas de Sociología de la UNLP. Universidad Nacional de La
Plata. Facultad de Humanidades y Ciencias de la Educación.
Departamento de Sociología, La Plata.

Dirección estable: https://www.aacademica.org/000-027/745

Esta obra está bajo una licencia de Creative Commons.

Para ver una copia de esta licencia, visite
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/2.5/ar.

Acta Académica es un proyecto académico sin fines de lucro enmarcado en la iniciativa de acceso
abierto. Acta Académica fue creado para facilitar a investigadores de todo el mundo el compartir su
producción académica. Para crear un perfil gratuitamente o acceder a otros trabajos visite:
https://www.aacademica.org.
 !" # $ % &
' ( )* +*)*

,- .(: La / / / !% / ' 0 1
$ / 0

2 ,/3 & ,/3 /

/ !

)! / 4
! ! " " ! # $ % ! &
' (! " ) *+ , (! ' $ ! # ! &, "
" ! ! ! "" " - " "
"
## % ! ! - ! #
" " " ! # " $ " " " .
/'01 + ! % " ! 2 . " # ! "
' , '3 # 4 5 # 2 $ # ! 3
" # 6
( 5 ! " " " " ,
! , ' " ! " ! ! " 7 ! '
" 2 ! ( 2 ! # $ " ! 8 !
" #" ! " ! # ! ! , ! #+ " 5 "
! " ! " "
"-" 9 3 # - 5
# " $ ! " 5 " , ! " ' !+ " 5
" " 5 # - : # " "
 " # % ' " " " , % 2 "
! ! 5 " ! ! " " " "
" '! #+ 5 ! ! 3 " - "
# , <! ! ! : # " " ! 5
! # $ ! ! ' ! " " # ( ! 5 , '
! 5 " ! , # " /'01 +" "
! " = !!, > 3# 3 ' ? ' 7 ) <! , 2 !
5 # % 8 ' " % ! ! # $

)! , 4
5 ! " # " $ ! !- " #" " % 5 " #$ ! "
! " ( ! ! ! ! # $ ! - ! % " " ",
" #" # " "" " ! - ! ! # , ! ,
! ! , ! # $ # - '% ! @ ! "
% ! " " !5 # " " % ! ! # $
! - ! % "" "
% ! 2 ! # $ % # " ! ! "
A 5 ,) ;' , - ! BC B # ,
" ! ! # ' ! % ! " # 1 '
'
! D ! ! - E " " ! - ! " ,
! " 5 " ! # - 5 ( ! !" ,
" % # - 5 ! % " 5 " ! " "
! ! ," 3 2 !+ " , # - 5 " ! (!
" ! ! " ! ! " ! "
# - 5 ! 2 " 3 ' " ! # , ;FFG
( ! 2 ! : , # - % " " !
" % # ' " ;F F, # $ 2 " " D " E '
5 " D 8! " E; # - 5 2

" ! " # " G.FF3 2 " # "

;
@ #" " ! " $ , - ! # ! ! #
2 DH # # " $ E

;
 -5 # ,% # - 5 " ! ! ! " , ! 2 ! '
" : " # - 5
# - " ! " "% < ! " 5 !
- ! " ' $ ! # - " @ 2 " ! 5 ! # -
! ! ' # - ! ! ( , # - "
D ! E 5 2 $ ! , ' " " ! 2
# - ! 2 " , ! , ! 8!
! 5 # , ;FFG
( ! , # - % ! ! ," " 2 ! "
# - 5 ! " " % " ! 5 ' 8 !5
5 " $ ! ! # ! ! 2
! # " # - " , # ! " ! $ " ,
% 5 " 2 ! # # - "
# " 2 J # - " J
! ! 5 8 ! ! , " # ! !

! "##$% && ( ! , % "% ! "

$ ! " #" % ! " ! ! " D ! E 2 ! #
! $ ! "" , 2 ! # $ # - 5
" "% ! " " , ! " 5 " #
! # - (! # + " 2 2 2 # - , "
" 2 ! # 5 ! ! # - , ! #+ , !
" 5 8 ! ! # - " ' $ ! # - "
H #+ ! - D !! " # ! E # - 5 , #
# - 5 - " ! " #$ ! - " ! " , !! "
# ! ! " # - " , " % 2 ! " -
! ! ! ( , "
! # " K! 5 " ! ! ! 2 ! #
! 5 ' ! ! " ? ! " 2 " # - 5 %
" ! " ,2 % " ! " ! " + " "
# - 5

I
 +! % # / / / / !
! , ! #+ # , " -
% ! " " ? " ) ! " ! + 3 "
" " " # ( 2 ! " "" , " # 3
" " " " 5 <# % # " %
, MMI , ! ! , ! -" % "
<# " # " , '# ,
# 3 . ;FFM
( "+ " " MGF ! % ' "
H D " E ! 2 ! -" (! %
" 2 " - " "+ " " ;FFF 2 " # %
! " ' " " ! ! ! " # 5 ! :
4 5 % 2 ! # 5 " ' #
! 6
% " "+ " " MGF, " ' D$5- E
: # ! ! " # # ! "
! # " ! !! " # ! , 5 " '
( ( 2 % - " # ! ! ? $
( # !-" "" $ " % ) * (
(! 3 % ! 3 + ! D % ! E " " # ,
, - " ! !-" " - ! '" " " " # '
!
( MMN, = + @ % ! ! K % ! " ) * ( %
" " ! " 3 # " - " " % "
% # : 2 ! ! " 3 ! ! (! 3 3 ! #
% " % ! ! % 5 " "% 5 " " #

( ! 3 3 , " % # $ ! D+
E2 ! : MMG, " " " " #
% , - ./, " " 5 " ! # # ! % ! #
, ;FFI

L
 " 5 , " , -0 ./ " "
#! - " " " # " "" ," #"
2 ! ! ! ' # " # 5 "
2 ! "% 5 ! ! ! 5 '
! 5 " ! 2 -- ! " !
!5 2 # , ! " " "2 " "
! " # 5 , ;FFL
! " 2 " " !% " " "
" # ! : ( 5 , - ! % D
! 1 ' " 2 ( # " %
3 " 0 " , - ./ # 2 , # %
! ! % 2 3 ' " < , ! ! "
# D, ' D3 4
: % " " # " 2 - !
D E @ , O ;FF;. LI ! " "
;FFN 5 $ ! " +! " , ' , " "
5 ' ! 8! " ! 5 " ! 2 !5 -
" " # ' %2 ) ! "
" " 5
( ! !" , " 5 % ! " : ;FF9
" ' # 3 , 5 5
6 6

/ 7 -
8 9 "##:% ;#< ( ! " 5 " " #
" $ /' 1 +

.! - % 12

( ! ! " ! ! ! # $ -" "% ! !

2 % % 2 ! " " ! 2 " ! # ' "
? " % 8 # 2 ! " # #
" $ ! " - ' ! " " ! 2 " ! #
? " , ;FFP

9
 ( ! ! , ! ! , 4B + " # 64 ! ! # 6
4( " 64 # 6 4B + ! " 3 # "
" # 6 @ " # ' " ! # " !
8 ! " " # 4 ! 64 ! 6 4> '
"- 5 $ 2 ! # '! # 6
! " " " # " ! # 2
! " # % ' " " , ! -
" " # ! - ! . MMPO . MMI "
! " # " # " # " ? "
) ! ,3 - # " " 5 ! " " # (! - # 5 %
# " #" " 5 " " # ! ! ! "
" # % '
) ! ! , " ! ! # $ " " # " # %
' ! " ! " # " ! #$ ! , ! "
-! - # " 5 " " # ! 5
! " #" 2 " # 2 ! 7 - / " #
% ' 2 % ! " % " " ! ' 2
3 !
( ! " " !5 8 ! "% ! ! ,3 ' ! 2 ! 2
" " ! # K 3 , 2 ' % ! " #
" % " # 5 % ! # ! ! 5 "
# MMMO - , ;FFN , ! 2 ! ! "- 5
! 3 " ! , " " " # " # ' "
! # 5 , ;FFLO ? " , ;FFP
5 " % ! " " # 2 !
! 2 ! ! D "
2 E " ,2 ! % " " ! # ,
" # ' $ ! Q 0 =, Q R +" # $ '
Q R 5 , ;FFL ( , " ! ! " " #
! " ! # ' " # 2 $
!
) ! ! , ! " " # D E
) ! 8 ! % ! 2 2 " ! '2 " 3

N
@ ! , ! " 5 8 5 , ! " ! ,
" " !" " ' " " ) ! ! , " ""
D E ! ! 5 " " !" " " + '" !
$ ! !- ! ! " !3 D E " ! " , MMM
" , ! " " # D# " 3 3 E, " !
" # ! , , " " ! # '
" " <# % " "
! 5 " " ", ! #+ # ! !
% 5 " " "" ! ! #
? " 3 " " ! 5 "
#$ ! 2 ! ! # $ !5 " + 2 # 3
% $ , ! " + 2 - !
! " " , % 2 ! " " " #
3 # , " " 5 2 ! ! 5 . " # ! #
" " (! " ! ! ! ! 2
3 " " " ! " " " $ , ! " " D
+ E " + " % ! " " !
" ,' ! ! , $ 2 ! ? " , ;FFP
! % " # 5 ! ! ! #
3 " % ! 3 + 5 " # ! # " ", ? "
! " 2 ! % , " # '
! ! , $ 2 % ! "
@ ! , ! #$ ! " ! " " # "
" ! -" , ! " - ! ! $ 2
% "% " " ! # " " D # ! E 2 !
" D! # E, " # 2 ! 8 !
2 $ 2 % # ( # - "
" ! ! ! " " ! " " # "
# , - " !! , - $ ' # % " " "
! " "% ! , - " ,
% ! " 'K ! ! % ! 3 5 " %
- " " ! " ? " " 5 %
2 # - ) , # ! - # " " " ! # $ '
! ! " " # " ! " $ ! ! ,

P
 2 D ! E " ! # # ! "
! - " ! " ! ! " " #
" , 2 ! !
" " " D! E 2 "$ " / ,
# ! " ! " ' 2 " ! # D- # E ! 2
" ! # , % ! ! . D> 0 ?
?
+
5 6 @ 6 5 "##A% ;<"
> ! ! ! ! 2 " # ! " ! . "
# ' " ! # ( " # D% E ' !
! $ ! 2 ! # D E' !
! 3 #
! " ? " ! ' ! 2 ' $ " ! "
" # # , 5 - " " ! " ! "
! ! .( " # $ ! " ! ! 5 4B +
$ 2 ! ! # 6 4) 2 + " 3 # " $ !
" ! " " # 6 ! ! ! " " #
! # " 3 # ' " # $ 4 5
" # " " 7 - /6
( ! ! : " 2 ! # $ " '? " ! # $ #
! -" ' 2 /' 1 + ! : #
" " " " # % ' " "" ,3 '2
! ! 2 " 3 ! 5 " !
A #! ! , ! # $ ! 2 3 ! !
#5 " 2 " # ! " " " " ! : , # ,
! 8! A " " % 5 " /'01 + 3
% ! " " # $5- # " "

5! 67 1 /3 8/ 4 !

D " ) 2 : # S$ E, " D/'0T + 1 + E

% G" " ;FFP /'0T + # " U # V%

G
2 % D " ) 2 : E ! 2 T + # 3 2
% D # S$ E $ ! # % " "
" # ! ! 5 $
/'01 + < " " # " $ , ! #+
! ! -" D E ' " " " ) !

) " ! ! ! " ! " + "

= !! ' 2 ! ! 5 " 2 ! " !
" ! % ," + D
?
! ;::B%BC ( ! !" ,
! # /' 1 + 2 #$ ! - " " # " ! "
2 $ 2 ! " " ! " # '2 ! "
! ! ! " 3 # , ' , % ! ! "
- ! ! ) ! ! , 2 $ " " !
' ! - ! " " " $ , ! 2
" ! " " # " #
!! " 2 + ! !! !-
" # " "% 8 2 # ! "
! ! (! . # " # ! ! 2 -
! <! , ! !- 2 " % ! ! "
% " " # , !! ' '
<! , " !" " #$ ! - ! !- " % ! ! "
% " " # , ! ! , ! ' ! # " "
! %5 ! 8 " ! , " !- ,
!% , ' ! % 2 "2 " # ,
% " ! 5 2 - ! % " " ' %
!!O MMI
( ! !" ," ! " ! !- " " # ! #
2 " # " " " ! # '2 # %
( , $ # ' 3 # !
( ! ! ! 2 " % 5 3 5 ! %
< # , " " !- ! " "
' " % ! # , ! " "" ! ,

M
 $ ! "- 5 " + 3 " ! " " # , 2
! 5 ' " " % ! 2 ! !- "- 5 8 2
! ! # - ! .

DD + ? EF /G 3 EF /G
I
E
@ ! ! !- 2 " % ! !
" # , " " ! # " "
! !- . " " ! # ! " < ! $ ( # "
" $ ! .
H * H
I 65 >
! < ! - ! .
J 6 + F
6
/'01 + , ! , " ! " " # % '
% " < ! $ # ! % ' "
3 H #$ ! - " " $ 2 2 !
! # ! - ! " 5 " " 3 # " " ,
- ! , 2 $ # ' " " 2 ,
! , 5 % ! " # ' ! " " #
% " ! " ! " # ! " "
# 5 H " ! /'01 +
A #! ! , # % 5 " /'01 +" " !- " +
! % ! ( "% ! # - " " - 2 !+! 2
8 " " 3 " 5 % ! " #! - "
" ! " " # 2 " #" : % ' ! !
" " # 3 $ " " +! " 3 -
(! ! !- " $ " ! "
3 ! " " " " ! ! - ! " - ! " !
! .

I
% ! ! " ! - ! " D A E ' !
! , " ! " /' 1 +, # " - ! B # IN
! " !

F
 D20 3
6 + +
+ 0 H
+ *
6 + 6 / E GH
5
+ + + KKK LLL &

( ! !" , " ! " /'01 +

?
M+ + % "##" ;A ! 5 " " 5 " $" "
" 2 " " " ! 5 " ! "% !
3# " ! ( 2 3 #3 " D N " "
! $ " ! # " ! ! " " !" "' ! - " "
# 5 ' ! ! 3 #3 . ;FF;
( ! " D N E ! <! " ! ! "
" !" " ' ! " # 5 ' ! ! ) !
! 5 " % 5
( ! !" , - ! ! 2 ! $ ! " %
! - " . ! # ! ! ' '
# ! !- ! ! - ! ! ! " "
" # ! " # ' 8 ! " % (
! ! " % " ! " ' ! $ ,
! ! " ! 8! " " " #
( " , - ! # ! " " $ ,
! # D $ E ! 3 - # " 5 "
D $ E2 ! ! #
# , 4 ! " ! " /'01 + ! D - " E6 (
! ! ! ! " 3# 3 ! " " ! , " '
! " 7 " '
? ' 7 , 8 ' ! ! , 8 "
# 5 ! ' " " !
E 7 , MGF )

L
( ! "
 " " " % ! " " ! ,
" ' !
" 2 3 " % " " 2 !
!- ! ) " " 2 ! " " ! )
! " ! # 3 ' " ! ""
! " % " $ ! " ! ' 8 ! !-
" " # 2 ! ! ! ! % 5 7 ,
MGF
( " " ! 7 ! ! " #
! ' ! ! , ! ! 2
" ! " ! @ ! " ! ! !
! 2 ! ) " ! " # '
! " ! # " " " ! " !
" ! " 2 ! ! ! ! " < 8 "
$ ! $ # ' 3 # ! , 5 " ! #
$ 2 ! ' 8 ! % ! 5 " ! ! +!
( " " ! ! " #" ! % "
" ! 5 " " # ," " - !
- % " 5 ' " ! ! ( ! !" ,
7 " % ! $ ! " ! , " - , ' "
- ! !- (! ! " # " " " !-
" ! , " 2 ! 2 " ! 8 ' ! 2
! ! ! ! !- '! % "
( ! ! " , /'01 + % ! !- '! % " "
" ! " # % 5 " " " $
" #" 2 8 ! ! ! # ! ! 2 $
" ! ,' ! ! , ! 8 " " ! !
! " ! - ! - ! ! !- .
J + $ 5 "##A
0
! !- 2 $ " ! '2
# 3 ( ! !" , " 5 8 5 - !"
" ! , ' 2 ' " ! " ! # $ '
! D ! # E (!

;
 " % 5 " ! " - " 2
$ " " " " " ! - ! "
3 #
# , ! ! - " ! "
5 ( " " ! " "
5 K 8 5 # "% 8 2 # 2
" " ! # ! 3 #
S! ! ! !- ! " " # 2 "% "
" "" ! : 2 ! 2 D E !
D* E, 2 ! #+ " # % ' > ' "
! ! ! 2 !
" ! 2 D " E D % E 8 %
% " 5 2 ! 2 ' ! ' ! $
2 2 "
( "% ! # - ! " " ! #
5 " # # # - # " 5 3 ! " " !
" " ! # " , " # ! # 8 " " !
# # 3 ! " ' ! # " # ! 5 ! # "
" # " ! # ! # , ! # " $ # " ! ,
3 ! " # " ! " ! # 3 #
# " $ # " # , ! # ! "
( # # - " " !% 2 2
" # ! ! " " # " "
" ( !" " 7 , ! " " " #
" ! % !- ! ! 2 - - !" !
! # , % # , ! 2 % ! "
! ( ! ! # % ! "" ! ! 2
" ! ! . - " ! % ! 2
" ! # " ! ! % ! 4B + # " !
" " " $ " ! 6
! " 7 ! 2 3 !
! " % 5 ' " % 5 '2 3 , " ! "
" ! , ! 8 7 , MGF
! % ! ! # $ /'01 + ! 8! ! "

I
 " # 2 ! #! , 5 ! "
$ , $ # ! " " 5 8 " ! ! # $

9! " # $ #
( ! ! # $ 3 " ! ! " 8 5
" $ /'01 + - - ! ! 8 ! "
" #" 8 ! " ! # " # % ' " "
" ' # ! " ! " # ! " ! ,#
" "
( 2 % ! # $ # $ ! " " # , ! " !
% 8 ! ! ! # $ " # ! # % ! 5 !
! # ' " ! " " # , " " 2
" ! 3 # ( ! , ! ! #
! ! , % " " # , " # , " $
> ' 2 ! ! 2 ! ! " " " # ! " "
! " # % ' " ! # ,
" " # ! -" , ! ! , " 3
! 5 3 " # " /'01 + #
" # 2 ! 3 ' " " " ! : ' ! ! %
' , 3 " ! % ! , 2
! ' % " 5 ' ! ! 2 !
" " " /'01 +
! ! ! !- ! ! " 2 - ! 8 !
$ 2 ! " # , 2 3 # , # 3 !
" !
, # " $ " " !- " + ! % !
" # " /'01 + ! ! " ! $ ! 8 "
" + , ! ! , ! "5 # " " " !
@ % /'01 + # !W 3# 3 !5
! 5 # " ! 2 ! 5 ! "
" , " ! ' ! " 7 ! # " "
% 5

L
 - - 3 3 + ! 8 ! " ! # $
' ! 2 ! % 5 2 !5 ( ! # $ % !
- # - !5 ! ' " , % ! ,
# " " " ! !- " '

:! #
• " , ;FFG D@ 7 % ( (
M ( E ( . ! , < ' ! ("

• 3 #3 , > ;FF; D> * , , (" !

D/ ! " 5 E' /X D ' " E

• , ) # ;FFP D3 ( M
( % ( / O
) " N! " 5 " !- ) % "
2 ( ) ? # "

• ,) # Y E@ 5 M G3 !
M 5 M ( * E ! # " ! "
/ ? 5 !% .D $ , ' : < ' " "
# E ! ? "5 " ! " . 5 ) ! '
! , GG FF

• , MMM Q I = ( . " " ! # .

" " " !" "" % , ! P, F; IL H " !
! , - " " "

• , $ " ;FFG 3
% * 6
( E ! " % '
% ! .> ,) ' " S! * "' 3 ,
. S ;FFG

9
• , $ " MMI > * ( % *
? - ! " / - ! 5 G. 9F NF ! " " % '
! - " ""

• , $ " # 3 , (- ;FFM > * P

M ( % F H 7 E
) # " " " ! IF. MI G ' ,

• 5 , ;FFL 7 E ? - !
" - ! % 5

• ? " , ;FFP D* 5
H ! ! ! 5 !
- " " A " ? , ! " " > " " ' ! , ( "
!

• # , " ;FFG > ) !

#

• !!, = MMI D( )/ 6 I 0 + E .
@ $ *+ H , ! ! 5 ' ! % !
! (" ! " !

• 7 ,? ' " MGF D2 ? , , (" )

;! </

• A?(@ " A ! ? " 5 @ M" " ;FFG @

/ ! " $ &/' T + ! " 2 $ 2
2 ! " # &
http://www.anred.org/article.php3?id_article=2494 [9/03/2010]
• " ? = - G" % # " ;F F /' T T + '
W 1 # . ! ! " $

N
http://lacienciadelreggae.blogspot.com/2010/02/iya-kerere-leli-kelen-y-
mwanamke-mbe.html [9/03/2010]

• Pagina 12 SU ,; " - # " ;FFG X L " $

http://www.pagina12.com.ar/diario/suplementos/soy/1-445-2008-11-22.html
[10/03/2010]

• ) ; # " , ;" " # " ;FFM / Z /U T(?(?( ( /

T( (A, (A )?/ (? @ @( A@S ( /A@()(A@/(AH(
D@ # 2 ! " 2 " E
3!! .JJWWW ; J" J ! J ! JI NII ;FFM ; ; 3!
[ FJFIJ;F F\

• BC B # ? - ! @ ! " ! ' ! % A
IN ? " D " # " $ E " 5 !-
WWW !- 3!! .JJWWW - ! 2 # J " 3! [MJFIJ;F F\