KAPITULU

I
QAQASH
ASHINA

6
1. QAQAQ ASHINA
1.1. Rurashaq:
1.1.1. Objetivo General-Llapan rurashaq:
Awkiskuna mana ishpayninta tsariyannatsu riqiy.
1.1.2. Objetivos especficos-Huk huk rurashaq
Awkiskunata imanawtaq taapayan kayiy.
Awkiskunapita imanaw awkisyay shaaramuy kayiy

1.2. IMANAR IMAPAQ RURANTSIK:

Mana ishpaninta tsariyaanantsu, manam munantsu, Promediochaw

nunakunapa warmikunapis, allapi chawkaskuna mana ishpaninta
tsariyaanantsu kapuyan, ichikmi awkiskuna. Chawkaskuna manan ishpaninta
tsariyaanantsu, 45% hapalla yanapana ashiyan

Kay ashina shutinqa Imanawtaq awkiskunata taapayan, kay ashina

profesionalta hampikuqpita riqiynakuna qunqa, kay qillqana rurashqam
hampikuq yachakuqkunata imanawtaq awkiskunata taapayan kayitsinqata
yanapanqa, awkiskunata taapayta yachakuyyanampaq.

Yachakuqkuna awkiskunapita imanaw awkisyay shaaramuy yachakuyanqa,

nirkur paykuna awkiskunata imanawtaq yanapanaanaw musyayanqa

7
8
1.3. NUNAKUNA AWKISKUNAPITA PERCHAW

Pirupita Chunka-huk suyuchakunachaw, puno, Moquegua, Apurmac,

Arequipa, Ancash, Ica, lima, callao y Cusco, atska awkiskuna kan, hatun
promediota nacional (11,4%), suyuchakuna ichikyuq awkiskuna nunakuna mi
(SON) Madre de Dios (4,9%), Loreto (6,5%), San Martn (7,1%) y Ucayali
(7,4%). Awkiskuna kan.
1.4. NUNAKUNA AWKISKUNA JUBILACIONYUQ

15,5% awkiskunapa Piruchaw jubiladokuna kaykayan; ullqukunam (19,3%)

warmikunam (12,3%)

9
KAPITULU
II
MAYTU
RURAQKUNA

10
2. MARCO TERICO-MAYTU RURAQKUNA:

2.1. AWKISKUNA:

OMS (2015) nin, awkis nunakunam atska watakuna kapuyan, llapan nunakuna
huqta chunka watapita wanunankamayaq kayan , awkiskunaqa, awkiskunaqa
urusnin pishipan kallpanpis pishipan.

2.2. MANA ISHPANINTA TSARIYANANTSU

MINSA (2005) nin, Atska awkiskuna MANA ISHPAYNINTA ISHPAY
PUKUNCHAW TSARIYANNATSU kapuyan, paykuna mana munarnin
ishpakuyan , mana ishpaninta ishpay pukunchaw tsariyannatsu,tsayraykur
llullukunanaw imanchawpis ishpakuyan, atska kaq warmikunam kayan,Ichik kaq
ullqukuna. Kayan.Awkiskuna mana ishpaninta ishpay pukunchaw tsariyaptin,
kuyakuynin confiansapis uqrayan awkiskuna depresivokunapis kayan.
Kay qishyay awkiskunapa 18% huqta chunka pitsqapita watakuna kapun, 35%
awkiskuna hospitalizado kayan, 50% awkiskuna pununanchaw kayan
30% -50% kamayaq transitoriokunam.,awkiskunachaw, puku ishpanapita,
esfinterkunanpita , mirana ishpananpiqa mananam alliqa uryayantsu.

11
2.3. MANA ISHPANINTA TSARIYAANANTSUPITA KAQKUNA
ASOCIACIN ESPAOLA DE UROLOGA (2010) nin:
Allaapa kallpa ruraptin
o Awkis allaapa kallpa ruraptin pachanchaw, ishpaninpis yarqun
Puswanin
o Puku ishpaynin awkispita kishkikashqa kaptin, llapan puku-
ishpay hakan, tsariraykur ishpakun.
Ras ras ruraq
o Awkis puku ishpayninchaw contraccionkuna mana munarnin
kaptin

2.4. IMARAYKUR KAY QISHYAY TSARIKUN

Ichik aytsa puku ishpaninchaw kaptin.

kallpan ishpaypa tsinkan.

Ishpaynin atska yurin.

ampipa excrecinnin yurin.

Contraccionkuna mana munarnin kapun.

12
 2.4.1. Imanaw rurichaw kashqanta
Diprisiun

ansiedad

ichik intimidad privacidadpis

uruspita qishyaqkuna

Estrs

Mana munayantsu ni maychawta kar .

2.4.2. Pikunawan kar o maychaw kar

Ichik aktsina

Ichik wayi

Ishpana wayi karu

Hapallan,ni pipiswan

2.4.3. Hampikunawan
Diurticos: hampikuna ras ishpananpaq.

sedantes-hipnticos: hampi ras pununampaq

antihipertensivos

13
14
 2.5. AWKISKUNA MANA ISHPAYNINTA ISHPAY PUKUNCHAW
TSARIYANNATSU IMATATAN KAPUYAN

2.5.1. kurkupita ima kaqkuna

Allaapatsu paqakun.

Mana allitsu kaq

Kurku asyan

Qarapita qishyaqkuna

Atska riesgo liqlipita

Muspayta pwidintsu, pununanchaw ishpayta mantsan.

Ishpana kaqkuna liqli

Kurkunchaw yaku kapuntsu.

Qirikuna.

2.5.2. kurkupita mana rikaqkuna

Hapallanta kaatsiyan.

Awkis mantsay yarquyta

Waqakurllan kakun

Pinqakuy kapun

Frustracin

Kikinlla mana wayllukuntsu.

15
 2.5.3. nunakunawan qillaywanpis

Piwanpis mana munantsu kayta

Mantsan qarquyaptin

Atska qillayta uqran

16
2.6. IMANAWTAQ AWKISKUNATA TAAPAYAN

Nuqantsik awkiskunata kay qishyaypitam parlaanantisk, , tsaypaqmi nuqantsik

paykunata yachatsiinantisk.
Nuqantsik awkiskunata yanapaanantisk, kay qishyay imaraykurtaq tsarikunpis

riqiyananpaq,
Awkisqa puntata ichik yakullata upuunan, pununampaq.
Awkisqa llapan paqaskuna /ampikuna tsay huralla ishpananpaq shariinan,
Awkisqa huk pununachaw punuunan, karutsu ishpanawayi kanan.
Kastan awkispita hurakuna ishpananpaq qillqaanan,
Awkisqa ishpanawayita shariptinlla aywaanan.
Awkisqa puntata ishpanawayita aywaanan,tsiraq pununan.
Awkisqa ishpanawayita mana mikurnin tsipiq mikurnin aywaanan.
Awkisqa ishpanawayita aywaanan, yaku qurapita upuptin
Awkisqa ishpanawayita aywaanan, hampinkuna diureticokuna upuptin.

17
2.7. EJERCICIOKUNA PLVICO PISOPITA

Kay ejerciciokuna aytsakuna ishpana kaqkunapita mirayta yanapayan.

2.7.1. Im an aw ejerciciok u n a ru ranm an ?

Huk taakunachaw taakuunan.

Uqutinpita aytsakunachaw kallpa ruraanan, 10 sigundukuna, 10 kutikuna
ruraanan.
Mana ishpaykanqanta yaarpanan, payqa ishpanqatsu, 10 kutikuna ruraanan.
Ejercicio Huk-hunaqchaw 10 kutikuna ruraanan
Mana aytsakuna pachapita, chankapita, sikipitapis inishiinantsu
Awkiskuna Llapan hunaqkunachaw ejerciciokuna ruraanan.

2.8. YURAKUNA HAMPIYPAQ

kaykuna yurakuna kurkuntsikta pitsan, wacha-rurukunata yanapan,

awkiskuna mana ishpaninta tsariyanantsu, paykuna yurakunata mana
upuyaanantsu

Cola de caballo

Algarrobo

Rbano

Ortiga Verde

T verde

Berro

Perejil

18
 Seda de Maz

Ortiga

Jengibre

2.9. SHUQUTSIPITA AYUNKUNAPIS INISHINAN

Ruripita ratashnawmi

Shuqutsikuna atska kutikuna inishin

Shuqutsikuna atska kutikuna manam inishintsu

chiri mana inishintsu

2.10. WILLAPAAKUY AYUNWAN AWKISKUNAPAQ

Taapatsi 2-3 horakunapita ayunta rikanan

Taapatsi qirikuna pukarninpis rikanan
Ishkay nunakuna Ayunta Churayaanan
Taapatsi Shiqshinakantsu rikanan
Qirikuna rikanpti ,ducturta willanan
Qarata yanapanan,hidratantewan
Taapatsi purinpaq awkista yanapan

19
KAPITULU
III
USHARINA ALLI
RURANAPIS
20
USHARINA ALLI RURANAPIS

4.1 Conclusiones-Usharikuna:

Promediochaw nunakunapa warmikunapis, allapi chawkaskuna

mana ishpaninta tsariyaanantsu kapuyan, ichikmi awkiskuna.

Chawkaskuna manan ishpaninta tsariyaanantsu, 45% hapalla

yanapana ashiyan
Awkiskuna manam ishpaninta tasariyaanantsu, 20% hapalla

yanapana ashiyan.
Awkiskuna mana ishpaninta tsariyaanantsu kapuyan, manam allitsu

kaykayan uruspita, kurkupita, nunakunawanpis

Mana ishpaninta tsariyaanantsu, manam munantsu
Kima kaq mana-ishpaninta-tsariyanantsupita kaykan: pusway,

kallpatsi, ras raspitapis.

Awkis ducturpita indicacionkunata wiyaakuynan

21
4.2 Sugerencias- Alli rurakuna:(5)

Kay qillqana rurashqa practicata apayna, kaynaw aprendizajeta

yanapaq.
Nuqantsik awkiskunata kay qishyaypitam parlaanantisk, , tsaypaqmi

nuqantsik paykunata yachatsiinantisk.

Nuqantsik awkiskunata yanapaanantisk, kay qishyay imaraykurtaq

tsarikunpis riqiyananpaq,
Awkisqa puntata ichik yakullata upuunan, pununampaq.
Awkisqa llapan paqaskuna /ampikuna tsay huralla ishpananpaq

shariinan,
Awkisqa huk pununachaw punuunan, karutsu ishpanawayi kanan.
Kastan awkispita hurakuna ishpananpaq qillqaanan,
Awkisqa ishpanawayita shariptinlla aywaanan.
Awkisqa puntata ishpanawayita aywaanan,tsiraq pununan.
Awkisqa ishpanawayita mana mikurnin tsipiq mikurnin aywaanan.
Awkisqa ishpanawayita aywaanan, yaku qurapita upuptin
Awkisqa ishpanawayita aywaanan, hampinkuna diureticokuna upuptin

KAPITULU
IV
22
MAYTUKUNAPA
SHUTINKUNA

23
MAYTUKUNAPA SHUTINKUNA

1. Espinoza L. Ordoez. (2003). Autocuidado de la salud del adulto

mayor,. Colombia. editorial datateca

2. Organizacin panamericana de la salud (2007). Incontinencia

urinaria: gua de diagnstico y manejo. revisado el 20 marzo 2017.

recuperado de:

http://www.minsa.gob.pe/portal/servicios/susaludesprimero/adultom

ayor/documentos/03Guias/Guia22.pdf
3. Asociacin espaola de urologa (2003). incontinencia urinaria,

revisado el 1 de abril 2017. recuperado de:

http://www.aeu.es/UserFiles/IncontinenciaUrinariaInterna_rev(1).pd

f
4. Organizacin Mundial de la Salud (1998). Envejecimiento y salud.

revisado el 28 marzo 2017. recuperado de:

http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs404/es/
5. Ministerio de la Salud (2010). valoracin clnica del adulto mayor.

revisado el 6 abril 2017. recuperado de:

http://www.minsa.gob.pe/portal/servicios/susaludesprimero/adultom

ayor/documentos/02Modulos/Modulo1.pdf

24
CAPTULO
V
YAPAKUNA

25