Alkano

Vidu ankaŭ: Alkino

Metano estas la plej simpla alkano.

Etano estas alkano kun du karbonatoj.

Propano estas alkano kun tri karbonatoj.

En organika kemio, alkano, aŭ parafino (historia ordinara nomo kiu ankaŭ havas aliajn signifojn), estas acikla saturita hidrokarbonido. En aliaj vortoj, alkano konsistas el hidrogeno kaj karbonatomoj aranĝitaj en arbstrukturo en kiu ĉiuj karbon-karbonaj ligoj estas simplaj. Alkanoj havas la ĝeneralan kemian formulon C_nH_2n+2. La alkanoj varias en komplekseco de la plej simpla kazo de metano (CH4), kie n = 1 (foje nomita la patromolekulo), ĝis propraaŭtoritate grandaj kaj kompleksaj molekuloj, kiel pentakontano (C₅₀H₁₀₂) aŭ 6-etil-2-metil-5- (1-metiletil) oktano, izomero de la tetradekano (C₁₄H₃₀).

La Internacia Unio de Pura kaj Aplikata Kemio (IUPAC) difinas alkanojn kiel "aciklajn branĉitajn aŭ senbranĉajn hidrokarbonidojn havantajn la ĝeneralan formulon C_nH_2n+2, kaj tial konsistantajn tute el hidrogenatomoj kaj saturitaj karbonatomoj". Tamen, kelkaj fontoj uzas la esprimon por indiki ajnan saturitan hidrokarbonidon, inkluzive de tiuj kiuj estas aŭ monociklaj (t.e. la cicloalkanoj) aŭ policiklaj, malgraŭ ke ili havas klaran ĝeneralan formulon (t.e. cicloalkanoj estas C_nH_2n).

En alkano, ĉiu karbonatomo estas sp3-hibridita kun 4 sigmaj ligoj (aŭ C–C aŭ C–H), kaj ĉiu hidrogenatomo estas kunigita al unu el la karbonatomoj (en C–H ligo). La plej longa serio de ligitaj karbonatomoj en molekulo estas konata kiel ĝia karbonskeleto aŭ karbona spino. La nombro da karbonatomoj povas esti konsiderata la grandeco de la alkano.

Unu grupo de pli altaj alkanoj estas la vaksoj, solidoj ĉe norma media temperaturo kaj premo (SATP), por kiuj la nombro da karbonatomoj en la karbona spino estas pli granda ol 17. Kun ilia ripeta metilenaj (–CH₂) unuoj, la alkanoj konsistas je homologa serio de organikaj substancoj en kiuj la membroj malsamas en molekula maso je multobloj de 14,03 ⴎ (la totala maso de ĉiu tia metilen-ponta unuo, kiu konsistas el ununura karbonatomo de maso 12,01 ⴎ kaj du hidrogenatomoj. de maso ~1.01 u ĉiu).

Metano estas produktata de metanogenaj bakterioj kaj kelkaj longĉenaj alkanoj funkcias kiel feromonoj en certaj bestospecioj aŭ kiel protektaj vaksoj en plantoj kaj fungoj. Tamen, la plej multaj alkanoj ne havas multe da biologia agado. Ili povas esti rigarditaj kiel molekulaj arboj sur kiuj povas esti pendigita la pli aktivaj/reaktivaj funkciaj grupoj de biologiaj molekuloj.

La alkanoj havas du ĉefajn komercajn fontojn: nafto (kruda petrolo) kaj tergaso.

Alkilgrupo estas alkan-bazita molekula fragmento kiu portas unu malferman valenton por ligado. Ili estas ĝenerale mallongigitaj kun la simbolo por iu organilgrupo, R, kvankam "Alk" foje kutimas specife simboli alkilgrupon (kontraste al alkenilgrupo aŭ arilgrupo).

Fizika tabelo de la alifataj alkanoj

Kemia Nomo	CAS-numero	Formulo	Molmaso (gramoj)	Fandopunkto °C	Bolpunkto °C	Ekflama temperaturo °C	Denseco g/ml	Refrakta indico
Metano	74-82-8	CH4	16,04276	-182,5	-161,49	-188	0,716	1.0004
Etano	74-84-0	C2H6	30,06964	-172	-88	-211	0,362	1.0047
Propano	74-98-6	C3H8	44,09652	-187,7	-42,2	-104	0,7038	1.3310
Butano	106-97-8	C4H10	58,1234	-138	-1,7	-70,9	0,877	1.3540
Izobutano	75-28-5	C4H10	58,1234	-160	-12	-71,5	0,652	1.3520
izopentano	78-78-4	C5H12	72,15028	-160	26,2	-56,7	0,673	1.3690
Neopentano	463-82-1	C5H12	72,15028	-19,5	7,2	-52,4	0,613	1.3710
Pentano	109-66-0	C5H12	72,15028	-130	35,2	-49,4	0,681	1.3710
2,2-Dumetilbutano	75-83-2	C6H14	86,17716	-115	50	-48	0,649	1.3675
3-Metilpentano	96-14-0	C6H14	86,17716	-118	63	-6	0,675	1.376
Dumetilbutano	79-29-8	C6H14	86,17716	-129	58,7	-33,3	0,662	1.3750
Heksano	110-54-3	C6H14	86,17716	-99,1	68,5	-23,3	0,659	1.3840
Izoheksano	107-83-5	C6H14	86,17716	-154	62	-23,3	0,673	1.371
2,2,3-Trimetilbutano	464-06-2	C7H16	100,20404	-25	81,7	-6,7	0,693	1.3920
3-Metilheksano	589-34-4	C7H16	100,20404	-119	90,7	-3,9	0,687	1.3920
Heptano	142-82-5	C7H16	100,20404	-90,8	98,8	-1,1	0,683	1.3940
izoheptano	591-76-4	C7H16	100,20404	-118	90	...	0,679	1.392
Etinila cikoheksano	931-48-6	C8H12	108,18328	-59,2	126,9	18,9	0,828	1.4590
3-Metilheptano	589-81-1	C8H18	114,23092	-121	118,8	11,1	0,705	1.398
4-Metilheptano	589-53-7	C8H18	114,23092	-121	117	6,7	0,705	1.4010
Izooktano	592-27-8	C8H18	114,23092	-109	116	4	0,698	1.395
Oktano	111-65-9	C8H18	114,23092	-56,8	-70,2	56	0,711	1.3965
Tetrametilbutano	594-82-1	C8H18	114,23092	95,5	106,5	4,4	0,692	1.4095
Trimetilpentano	540-84-1	C8H18	114,23092	-107	98-99	-7,8	0,692	1.3915
4-Etiltolueno	622-96-8	C9H12	120,19428	-62	161,7	36,7	0,873	1,4980
Nonano	111-84-2	C9H18	126,24192	-53	151	31	0,718	1.4070
2,3,4-Trimetilheksano	921-47-1	C9H20	128,2578	-116	138	28	0,719	1.4040
3,3-Duetilpentano	1067-20-5	C9H20	128,2578	-33,1	146,3	32,8	0,724	1.4080
3-Etilheptano	73507-01-4	C9H20	128,2578	-115	143,1	25,1	0,722	1.4070
3-Metiloktano	2216-33-3	C9H20	128,2578	-107,6	143,5	25,3	0,722	1.4063
4-Etilheptano	2216-32-2	C9H20	128,2578	-88,7	141,2	24	0,722	1.4070
4-Metiloktano	2216-34-4	C9H20	128,2578	-113,2	141,6	24,2	0,722	1.4027
Izononano	3221-61-2	C9H20	128,2578	-80,1	143,3	25,2	0,714	1.4070
Pinano	6876-13-7	C10H18	138,25292	-53	157	36	0,857	1.4550
Mentano	99-82-1	C10H20	140,2688	-87,9	168	44,7	0,785	1.4434
m-Mentano	16580-24-8	C10H20	140,2688	-75,6	168,2	44,7	0,785	1.4310
o-Mentano	16580-23-7	C10H20	140,2688	-82	168,2	44,7	0,786	1.4315
3-Metilnonano	5911-04-6	C10H22	142,28468	-84,8	167,9	38,9	0,732	1.413
4-Metilnonano	17301-94-9	C10H22	142,28468	-99	166,1	37,9	0,735	1.4130
Dekano	124-18-5	C10H22	142,28468	-29,9	174,9	46,1	0,743	1.4140
Izodekano	871-83-0	C10H22	142,28468	-74	166-169	46	0,726	1.410
Undekano	1120-21-4	C11H24	156,31156	-25,9	196	60	0,743	1.4190
Dodekano	112-40-3	C12H26	170,33844	9,6	216,1	71,1	0,753	1.4225
3-Heptilbenzeno	2132-85-6	C13H20	176,3018	-55	233,3	87,2	0,857	1.4860
Izododekano	1560-97-0	C13H28	184,36532	-46,5	208,9	60,8	0,757	1.4210
Tridekano	629-50-5	C13H28	184,36532	-5,08	234	101,7	0,756	1.4260
Tetradekano	629-59-4	C14H30	198,3922	5,8	253,9	99	0,762	1.4280
Pentadekano	629-62-9	C15H32	212,41908	9,67	270	132,2	0,769	1.4310
Heksadekano	544-76-3	C16H34	226,44596	18	286,6	135	0,773	1.4340
Heptadekano	629-78-7	C17H38	242,48872	21,7	302	148,9	0,777	1.4360
Oktadekano	593-45-3	C18H38	254,49972	28,1	316,3	166	0,777	1.4391
Nonadekano	629-92-5	C19H40	268,5266	32,5	330,1	168,3	0,786	1.4410
Ejkozano	112-95-8	C20H42	282,55348	36,7	343,4	186,5	0,7886	1.4425
Likopano	45316-02-7	C40H82	563,09108	-40	589,8	299,9	0,813	1.4530

Fizika tabelo de la aromataj alkanoj

Kemia Nomo	CAS-numero	Formulo	Molmaso (gramoj)	Fandopunkto °C	Bolpunkto °C	Ekflama temperaturo °C	Denseco g/ml	Refrakta indico
Benzeno	71-43-2	C6H6	78,11364	5,5	80	-11	0,878	1.5011
Izoheksino	7154-75-8	C6H10	82,1454	-104,6	60	-29,1	0,698	1.4090
Stireno	100-42-5	C8H8	104,15152	-31	145,2	31,1	0,906	1.5580
etilbenzeno	100-41-4	C8H10	106,1674	-94,9	136,1	21	0,867	1.494
Alilbenzeno	300-57-2	C9H10	118,1784	-40	157,3	33,3	0,892	1.5120
Mezitileno	108-67-8	C9H12	120,19428	-44,9	166,7	44,4	0,864	1.5017
Trimetilbenzeno	526-73-8	C9H12	120,19428	-25	176,8	53,1	0,894	1.5010
Fenila-2-propano	98-82-8	C9H12	120,19428	-96	152	46,1	0,864	1.4910
Fenilpropano	103-65-1	C9H12	120,19428	-99	159	47,8	0,862	1.495
1,3-Duetinilbenzeno	1785-61-1	C10H6	126,15764	-3	206,9	66,5	0,949	1.5820
1,3-Duvinilbenzeno	108-57-6	C10H10	130,1894	-66,9	211,3	74,6	0,925	1.5960
1,2,3,5-Tetrametilbenzeno	527-53-7	C10H14	134,22116	-17	199,2	63,3	0,952	1.5010
1,2-Duetilbenzeno	135-01-3	C10H14	134,22116	-31,1	183,5	49,4	0,865	1.4973
1,3-Duetilbenzeno	141-93-5	C10H14	134,22116	-83,9	181,7	50,6	0,864	1.4957
1,4-Duetilbenzeno	105-05-5	C10H14	134,22116	-42,9	183,1	56,7	0,862	1.4972
2-Butilbenzeno	135-98-8	C10H14	134,22116	-75	173,3	52	0,863	1.489
3-Butilbenzeno	98-06-6	C10H14	134,22116	-58	167,8	34,4	0,867	1.4927
Butilbenzeno	104-51-8	C10H14	134,22116	-88	183	59	0,867	1.4890
Izobutilbenzeno	538-93-2	C10H14	134,22116	-51	175,4	49,9	0,853	1.4860
2-Amilbenzeno	2719-52-0	C11H16	148,24804	-75	205,3	65,6	0,859	1.4853
3,5-Duetiletolueno	2050-24-0	C11H16	148,24804	-74,1	202,8	69,8	0,865	1.4970
3-Amilbenzeno	1196-58-3	C11H16	148,24804	-47,8	187,5	60,6	0,863	1.4880
Izoamilbenzeno	2049-94-7	C11H16	148,24804	-75	197	65	0,854	1.4890
Pentilbenzeno	538-68-1	C11H16	148,24804	-75	205,3	65,6	0,863	1.4878
t-Amilbenzeno	2049-95-8	C11H16	148,24804	-32,1	190,1	59,3	0,861	1.483
1,3,5-Trietinilbenzeno	7567-63-7	C12H6	150,17964	106	272,3	107,6	1,05	1.5887
1,3,5-Trivinilbenzeno	3048-52-0	C12H12	156,22728	-16,9	276,7	117,5	0,933	1.6235
1,3-Dualilbenzeno	52448-03-0	C12H14	158,24316	-45,8	257,9	105,1	0,873	1.5920
1,2,3-Trietilbenzeno	42205-08-3	C12H18	162,27492	-36,1	212,7	75,5	0,863	1.4960
1,2-Duizopropilbenzeno	577-55-9	C12H18	162,27492	-57	204	77	0,870	1.4880
1,2-Dupropilbenzeno	31621-49-5	C12H18	162,27492	-61	219,5	80,9	0,862	1.4934
1,3,5-Trietilbenzeno	102-25-0	C12H18	162,27492	-66,5	215	81,1	0,862	1.4969
1,3-Dupropilbenzeno	17171-72-1	C12H18	162,27492	-61	223,8	83,5	0,875	1.4942
1,4-Dupropilbenzeno	4815-57-0	C12H18	162,27492	-29,8	225,1	84,3	0,862	1.4925
Heksametilbenzeno	87-85-4	C12H18	162,27492	165	256,6	104,3	1,063	1.5020
1-Fenilheksano	1077-16-3	C12H18	162,27492	-61	226	83,5	0,861	1.486
2-Fenilheksano	6031-02-3	C12H18	162,27492	-61	208	74,2	0,858	1.4920
3-Fenilheksano	4468-42-2	C12H18	162,27492	-55,4	213,1	74,2	0,858	1.486
1,3-Duizopropilbenzeno	99-62-7	C12H18	162,27492	-63	203,2	76,7	0,856	1.4880
1,4-Duizopropilbenzeno	100-18-5	C12H18	162,27492	-17	210,5	76,7	0,857	1.4880
2-Heptilbenzeno	2132-84-5	C13H20	176,3018	...	233,3	87,2	0,857	1.485
Heptilbenzeno	1078-71-3	C13H20	176,3018	-48	245,7	95	0,860	1.4880
Dufenilmetano	101-81-5	C13H12	168,23828	32,7	264,3	24,5	0,996	1,5720
1,3-Dubutilbenzeno	17171-74-3	C14H22	190,32868	-14,5	262,4	109,2	0,875	1.4890
1,3-Duizobutilbenzeno	4110949	C14H22	190,32868	-21	252,2	103,1	0,846	...
2-Oktilbenzeno	777-22-0	C14H22	190,32868	-38,9	252,6	99,6	0,857	1.4837
Oktilbenzeno	2189-60-8	C14H22	190,32868	36	261-263	107	0,858	1.483
3-Feniloktano	18335-15-4	C14H22	190,32868	-36,7	252,6	99,6	0,853	1.4850
4-Feniloktano	18335-17-6	C14H22	190,32868	-35,3	249,8	98,5	0,857	1.4870
1,3,5-Tris-1-propinilbenzeno	1100393-59-6	C15H12	192,26028	107	359,1	163,3	1,02	1.5835
1,3,5-Trialilbenzeno	21869040	C15H18	198,30792	95	336,5	156,7	0,918	1.6132
1,3,5-Triizopropilbenzeno	717-74-8	C15H24	204,35556	-7,16	238,6	86,7	0,845	1.4866
1,3,5-Tripropilbenzeno	15181-14-3	C15H24	204,35556	-26,7	261	85	0,853	1.4885
1-Nonilbenzeno	1081-77-2	C15H24	204,35556	-24,1	282,4	117	0,858	1.4860
2-Nonilbenzeno	...	C15H24	204,35556	-23,9	281,7	116,2	0,853	1.4870
3-Nonilbenzeno	...	C15H24	204,35556	-23,7	279,6	115,8	0,867	1.4870
4-Nonilbenzeno	...	C15H24	204,35556	-23,5	276,8	114,6	0,851	1.4870
1,2-Dupentilbenzeno	635-89-2	C16H26	218,38244	-15	294,6	130,3	0,867	1.4880
Dekilbenzeno	104-72-3	C16H26	218,38244	-14	299,5	126,8	0,858	1.4850
2-Fenildekano	4537-13-7	C16H26	218,38244	-15	289,1	123,2	0,856	1.4837
3-Fenildekano	4621-36-7	C16H26	218,38244	-14,7	291,3	122,7	0,857	1.4832
4-Fenildekano	4537-12-6	C16H26	218,38244	15,3	290,7	123,8	0,853	1.4835
Undekilbenzeno	6742-54-7	C17H28	232,40932	-5	315,8	137,6	0,855	1.4500
2-Fenilundekano	4536-88-3	C17H28	232,40932	-6	306,5	134,3	0,855	1.4823
3-Fenilundekano	4536-87-2	C17H28	232,40932	-5,72	302,3	131,6	0,838	1.4819
4-Fenilundekano	4536-86-1	C17H28	232,40932	-5,86	304,4	132,95	0,8465	1.4835
1,3-Dufenilbenzeno	92-06-8	C18H14	230,30916	86,8	365	175,7	1,25	...
1,4-Dufenilbenzeno	92-94-4	C18H14	230,30916	212,5	389	62,5	1,23	1.5500
1,3,5-Tributilbenzeno	841-07-6	C18H30	246,4362	2,95	329,6	149,5	0,833	1.4487
1,3,5-Triizobutilbenzeno	...	C18H30	246,4362	69,7	243,2	98,7	0,848	1.4789
1,3,5-Tri-t-butilbenzeno	1460-02-2	C18H30	246,4362	71,5	248	99,1	0,851	1.4948
Dodekilbenzeno	123-01-3	C18H30	246,4362	-3,5	331,4	144,8	0,849	1.4840
1,1,3-Trimetila-3-fenilindano	3910-35-8	C18H20	236,3568	52,5	308,5	156,5	0,976	1.5540
1,3-Duheksilbenzeno	65910-05-6	C19H32	260,46308	3,25	260,2	128,4	0,865	1.4835
Tridekilbenzeno	123-02-4	C19H32	260,46308	10	189	112	0,881	1.4820
1,3-Duheptilbenzeno	13215622	C20H34	274,48996	13	353,1	136,2	0,867	14827
Tetradekilbenzeno	1459-10-5	C20H34	274,48996	16	359,8	160,4	0,843	1.4820
1,3,5-Tripentilbenzeno	78870-40-3	C21H36	288,51684	20,7	371	175,6	0,837	1.4965
Pentadekilbenzeno	2131-18-2	C21H36	288,51684	22	372,8	167,4	0,856	1.4820
Heksadekilbenzeno	1459-09-2	C22H38	302,54372	27	385,2	174	0,855	...
Heptadekilbenzeno	14752-75-1	C23H40	316,5706	32	397	180,2	0,837	1.4810
1,3,5-Trifenilbenzeno	612-71-5	C24H18	306,40692	173	460	233,3	1,074	1.6190
Oktadekilbenzeno	4445-07-2	C24H42	330,59748	29	408,2	186,1	0,835	1.4810
Nonadekilbenzeno	29136-19-4	C25H44	344,62436	40	419,4	202	0,832	1.4570
1,3,5-Triheksilbenzeno	29536-28-5	C26H46	358,65124	34	440,2	210,2	0,8435	...
1,3,5-Triheptilbenzeno	29536-29-6	C27H48	372,67812	28	461	218,4	0,855	1.4835

Cikloalkanoj

Cicloalkano konsistas nur el hidrogeno kaj karbonatomoj aranĝitaj en strukturo enhavanta ununuran ringon (eventuale kun flankaj ĉenoj), kaj ĉiuj karbon-karbonaj ligoj estas ununuraj.

Fizika tabelo de la ciklaj alkanoj

Kemia Nomo	CAS-numero	Formulo	Molmaso (gramoj)	Fandopunkto °C	Bolpunkto °C	Ekflama temperaturo °C	Denseco g/ml	Refrakta indico
Ciklopropano	75-19-4	C3H6	58,08004	-128	-33	-100,5	0,619	1.4320
Ciklobutano	287-23-0	C4H8	56,10752	-90,6	12,5	-66,6	0,819	1.3752
Metilciklopropano	594-11-6	C4H8	56,10752	-177,3	0,5	-79,3	0,766	1.4200
Ciklopentano	287-92-3	C5H10	70,1344	-56,5	49,2	-372	0,751	1.4330
Cikloheksano	110-82-7	C6H14	86,17716	6,43	80,7	-18,3	0,779	1.4330
Vinilciklopentano	3742-34-5	C7H12	96,17228	-126,5	98,1	10	0,704	1.4360
Cikloheptano	291-64-5	C7H14	98,18816	-12	118,5	-6,1	0,811	1.4330
Metilcikloheksano	108-87-2	C7H14	98,18816	-126,3	101	-3,9	0,775	1.4231
Vinilcikloheksano	695-12-5	C8H14	110,19916	-69	128	21,1	0,805	1.4460
1,2-Dumetilcikloheksano	583-57-3	C8H16	112,21504	-74,7	125,9	15,6	0,778	1.4300
Ciklobutilbutano	13152-44-8	C8H16	112,21504	...	123	...	0,792	...
Ciklooktano	292-64-8	C8H16	112,21504	11,5	152	30	0,834	1.4843
Ciklopentilpropano	2040-96-2	C8H16	112,21504	-121,7	131,3	18	0,781	1.431
Etilcikloheksano	1678-91-7	C8H16	112,21504	-111	-168	35	0,788	1.4270
Izopropilcikloheksano	696-29-7	C8H18	114,23092	-89,4	151,9	35,6	0,802	1.4370
Propilcikloheksano	1678-92-8	C8H18	114,23092	-94,9	155,8	35	0,793	1.4320
Ciklopropilbenzeno	873-49-4	C9H10	118,1784	-31	175,3	39,5	1,006	1.5339
Ciklononano	293-55-0	C9H18	126,24192	11	169	42,8	0,853	1.4666
Ciklobutilbenzeno	4392-30-7	C10H12	132,20528	-17	198,8	65	0,978	1.5277
Vinilciklooktano	61142-41-4	C10H18	138,25292	-59,7	178,7	21	0,849	1.4970
Ciklodekano	293-96-9	C10H20	140,2688	10	201	65	0,871	1.433
Cikloheksilbenzeno	827-52-1	C12H16	160,25904	5	239°C-240	98,9	0,982	1.526
Ciklododekano	294-62-2	C12H24	168,32256	60	111	...	0,791	1.433
Cikloheptilbenzeno	4401-18-7	C13H18	174,28592	-5,65	263,1	106,4	0,925	1.5140
Ciklobutila nonano	126832-04-0	C13H26	182,34944	-47	239,6	90,4	0,813	1.4500
Heptilcikloheksano	5617-41-4	C13H26	182,34944	-30	245,4	93,2	0,817	1.444

Vidu ankaŭ

• Alkeno - kun duobla ligo inter karbonatomoj
• Alkino - kun triobla ligo inter karbonatomoj
• Alkilo - radikalo de alkano
• Funkcia grupo

Eksteraj ligiloj

• http://www.research.att.com/cgi-bin/access.cgi/as/njas/sequences/eisA.cgi?Anum=A000602
• http://ch10.tiho-hannover.de/chemie/Vorlesung/OV-Kap2.htm Arkivigite je 2006-03-01 per la retarkivo Wayback Machine
• http://www.chemieunterricht.de/dc2/facharbeit/alkane.html Arkivigite je 2006-02-21 per la retarkivo Wayback Machine