Psio (litero): Malsamoj inter versioj

Greka alfabeto
Αα Alfo	Νν Nuo
Ββ Beto	Ξξ Ksio
Γγ Gamo	Οο Omikrono
Δδ Delto	Ππ Pio
Εε Epsilono	Ρρ Roto
Ζζ Zeto	Σσς Sigmo
Ηη Eto	Ττ Taŭo
Θθ Teto	Υυ Upsilono
Ιι Joto	Φφ Fio
Κκ Kapo	Χχ Ĥio
Λλ Lambdo	Ψψ Psio
Μμ Muo	Ωω Omego
Iamaj literoj1,2
Digamo	Sano
Stigmo	Kuoppo
Heto	Sampio
	Ŝo
	1Referencoj; 2Eksteraj ligiloj

Browse history interactively

[kontrolita revizio]

[atendante kontrolon]

← Iru al antaŭa ŝanĝo

Enhavo forigita Enhavo aldonita

VidaVikiteksto

Enteksta

Nuna versio ekde 16:02, 25 okt. 2023

Psio (majuskla Ψ, minuskla ψ) estas la 23-a litero de la greka alfabeto kaj en grekaj numeraloj ĝi havas valoron 700. En ambaŭ klasika greka lingvo kaj novgreka lingvo, la litero indikas la kombinaĵon /ps/. En la greka, ĉi tiu konsonanto povas okazi en la silaba komenca pozicio, kiel en la greka vorto "ψάρι" [psári = fiŝo]. Tamen, en iuj lingvoj ĉi tiu kombinaĵo estas ne ebla je la komenco de silabo. En latina lingvo, grekaj vortoj komencantaj je psio estas transskribataj per ps-, sed ŝajne reale estas prononcata simple kiel s-, kun malklara p.

La litero eble devenis de la praktiko skribi la sigmon super la pion, eble farante la kombinaĵon solan literon. Psio estis ankaŭ adoptita en la frua cirila alfabeto, vidu e psio (cirila alfabeto) (Ѱ, ѱ). Ĉi tio povas estas ankaŭ pro tio ke la litero, ambaŭ en minuskla kaj majuskla formoj, similas la tridento, simbolo de Pozidono, la greka dio de akvo kaj oceano.

La litero psio estas kutime uzata en fiziko por prezento de ondfunkcio en kvantummekaniko, aparte kun la ekvacio de Schrödinger kaj angulo-krampa skribmaniero: $\langle \phi |\psi \rangle$ . Ĝi estas ankaŭ uzata por prezenti la (ĝeneraligitajn) poziciajn statojn de kvantumbito en kvantuma komputilo.

Psio estas ankaŭ uzita kiel la simbolo por la plurgama funkcio, difinita kiel

\psi _{n}(x)={\frac {d^{(n)}}{dx^{(n)}}}{\frac {\Gamma '(x)}{\Gamma (x)}}

kie $\Gamma (x)$ estas la gama funkcio.

La literoj Ψ aŭ ψ povas ankaŭ esti simbolo por:

Psikologio, psikiatrio, kaj iam parapsikologio (aparte en fikcio).
En matematiko, la superora rilatumo, proksimume 1,4, kiu estas la solvaĵo al la kuba ekvacio x³=x²+1.
Akva potencialo en movado de akvo inter ĉeloj de planto.
Unu el la duedraj anguloj en la karakteroj de proteinoj.
Planedo Neptuno
Indianaa Universitato (kiel surmetitaj literoj I kaj U)
Farmakologio, ĝenerala farmacio
En studado de virusoj la ψ situo estas virusa enpakanta signalo.
La J/ψ mezono en partikla fiziko.

Psio (litero) en la Vikimedia Komunejo (Multrimedaj datumoj)
Kategorio Psio (litero) en la Vikimedia Komunejo (Multrimedaj datumoj)

@@ Linio 1: / Linio 1: @@
 {{Grekaj literoj|litero=Psi uc lc}}
-'''Psio''' (majuskla '''Ψ''', minuskla '''ψ''') estas la 23-a [[litero]] de la [[greka alfabeto]] kaj en [[grekaj numeraloj]] ĝi havas valoron [[sepcent|700]]. En ambaŭ [[klasika greka lingvo]] kaj [[novgreka lingvo]], la litero indikas la kombinaĵon /ps/. En la greka, ĉi tiu konsonanto povas okazi en la silaba komenca pozicio, kiel en la greka vorto "ψάρι" [psári = fiŝo]. Tamen, en iuj lingvoj ĉi tiu kombinaĵo estas ne ebla je la komenco de silabo. En [[latina lingvo]], grekaj vortoj komencanataj je psio estas transskribataj per ''ps-'', sed ŝajne reale estas prononcata simple kiel ''s-'', kun malklara ''p''.
+'''Psio''' (majuskla '''Ψ''', minuskla '''ψ''') estas la 23-a [[litero]] de la [[greka alfabeto]] kaj en [[grekaj numeraloj]] ĝi havas valoron [[sepcent|700]]. En ambaŭ [[klasika greka lingvo]] kaj [[novgreka lingvo]], la litero indikas la kombinaĵon /ps/. En la greka, ĉi tiu konsonanto povas okazi en la silaba komenca pozicio, kiel en la greka vorto "ψάρι" [psári = fiŝo]. Tamen, en iuj lingvoj ĉi tiu kombinaĵo estas ne ebla je la komenco de silabo. En [[latina lingvo]], grekaj vortoj komencantaj je psio estas transskribataj per ''ps-'', sed ŝajne reale estas prononcata simple kiel ''s-'', kun malklara ''p''.
 La litero eble devenis de la praktiko skribi la [[sigmo]]n super la [[pio (litero)|pion]], eble farante la kombinaĵon solan literon. Psio estis ankaŭ adoptita en la [[frua cirila alfabeto]], vidu e [[psio (cirila alfabeto)]] (Ѱ, ѱ). Ĉi tio povas estas ankaŭ pro tio ke la litero, ambaŭ en minuskla kaj majuskla formoj, similas la [[tridento]], simbolo de [[Pozidono]], la greka dio de akvo kaj oceano.
@@ Linio 20: / Linio 20: @@
 * En studado de [[viruso (biologio)|virusoj]] la ψ situo estas virusa enpakanta signalo.
 * La [[J/ψ]] [[mezono]] en [[partikla fiziko]].
+{{Projektoj}}
 [[Kategorio:Greka alfabeto]]