Saltu al enhavo

Tepelenë: Malsamoj inter versioj

El Vikipedio, la libera enciklopedio
[kontrolita revizio][kontrolita revizio]
Enhavo forigita Enhavo aldonita
e Glavkos movis paĝon Uzanto:Glavkos/Tepelenë al Tepelenë: Alinomigo de finita traduko kun la nova ilo "Enhava traduko"
korekto post maŝina tradukado
Linio 1: Linio 1:
[[Dosiero:07Tepelena_Ali_Pascha02.jpg|right|thumb|200x200px|Monumento de Ali Pasha.]]
[[Dosiero:07Tepelena_Ali_Pascha02.jpg|right|eta|Monumento de Ali Pasha]]
<!--[[Dosiero:Byron's_Stone_near_Tepelene.JPG|thumb|250x250px|Monumento al [[George Byron|Lord Byron]].]]-->
[[Dosiero:Byron's_Stone_near_Tepelene.JPG|eta|Monumento al [[George Byron|Lord Byron]]]]
Tepelenë ([[Difiniteco|difina]] albana formo: '''Tepelena''') estas urbo en [[Provinco Gjirokastër|Gjirokastër Gubernio]], en la suda [[Albana lingvo|Albanio.]] Ĝi estas troviĝita al la maldekstra flanko  de la Vjosë rivero, preskaŭ tri kilometroj laŭflue de ĝia unio kun la Drino.<ref>{{cite web|url=http://www.travelsradiate.com/europe/republic-of-albania/qarku-i-dibres/tepelene/781443|title=Tepelene|publisher=travelsradiate.com|accessdate=2011 Jan 24th|location=travelsradiate}}</ref>
'''Tepelenë''' ([[Difiniteco|difina]] albana formo: '''Tepelena''') estas urbo en la [[Provinco Gjirokastër]], en la suda [[Albanio]]. Ĝi troviĝas en la maldekstra flanko de la rivero [[Vjosë]], preskaŭ tri kilometroj laŭflue de ĝia kunfluo kun la [[Drino]].<ref>{{cite web|url=http://www.travelsradiate.com/europe/republic-of-albania/qarku-i-dibres/tepelene/781443|title=Tepelene|publisher=travelsradiate.com|accessdate=2011 Jan 24th|location=travelsradiate}}</ref>


Ĝis la aboliciio de Kvartaloj en 2000, Tepelenë estis la ĉefa kolonio de la [[Distrikto Tepelenë|Tepelenë Distrikto]].
Ĝis la aboliciio de Kvartaloj en 2000, Tepelenë estis la ĉefa kolonio de la [[distrikto Tepelenë]].


Ĝia loko estas strategie grava kaj tie estas ruinigita citadelon okupanta punkton 300 metroj supre la rivero. Ali Pasha naskiĝis ĉe la proksima vilaĝo de Beçisht. En 1847, la brita verkisto [[Edward Lear]] vizitis la urbon kaj notis la ruinigitajn konstruaĵojn.
Ĝia loko estas strategie grava. Estas tie ruinigita citadelo kiu troviĝas 300 metrojn super la rivero. [[Ali Pasha]] naskiĝis ĉe la proksima vilaĝo de [[Beçisht]]. En 1847, la brita verkisto [[Edward Lear]] vizitis la urbon kaj notis la ruinigitajn konstruaĵojn.


== Historio ==
== Historio ==
Ĉe la apuda Aoos Mallarĝigo ("''Aoi Stena''"), makedona armeo baris la vojon al [[Epiro (historia regiono)|Epirus]] kaj, en 196 BC, decida batalo, la Batalo de la Aoos okazis inter Roma armeo komandita de Konsulo Titus Quinctius Flamininus kaj la [[Antikva Makedonio|makedonoj]] komanditaj de Filipo V. Post unu  provo de batalhalto kaj nekonkludiga batalo, la Roma armeo estis gvidita de iu ŝafisto al punkto kie la makedonoj povus esti atakitaj kaj la Romaoj gajnis la batalon.
Ĉe la apuda Aoos Mallarĝigo ("''Aoi Stena''"), makedona armeo baris la vojon al [[Epiro (historia regiono)|Epirus]] kaj, en 196 antaŭ Kristo, decida batalo, la Batalo de la Aoos okazis inter Roma armeo komandita de Konsulo Titus Quinctius Flamininus kaj la [[Antikva Makedonio|makedonoj]] komanditaj de Filipo V. Post unu provo de batalhalto kaj nekonkludiga batalo, la Roma armeo estis gvidita de iu ŝafisto al punkto kie la makedonoj povus esti atakitaj kaj la Romaoj gajnis la batalon.


La [[Bizanca imperio|Byzancanoj]] konstruis defendan turon kiu estis sinsekve evoluigita dum la [[Otomana Imperio]] epoko en la 15a jarcento kaj de Ali Pasha en la frua 19a jarcento.
La [[Bizanca imperio|Bizancanoj]] konstruis defendan turon kiu estis sinsekve evoluigita dum la epoko de [[Otomana Imperio]] en la 15a jarcento kaj de Ali Pasha en la frua 19a jarcento.


La [[Junaj Turkoj|Junaj turkaj]] revoluciuloj renkontitaj en Tepelenë dum Februaro 1909, en provo persvadi albanajn naciistojn aliĝi ilin.<ref name="pearson">{{cite book | last= Pearson | first= Owen | title= Albania in the Twentieth Century, A History: Volume I: Albania and King Zog, 1908-39 | year= 2004 | pages= 5–8| publisher= I. B. Tauris | url= http://books.google.de/books?id=3_Sh3y9IMZAC&pg=PA5&lpg=PA5&dq=young+turks+meeting+in+tepelene&source=bl&ots=btLoCyypw7&sig=NVRHe_-iQp-FvvuoggdtN_20-R4&hl=en&sa=X&ei=SOAXUJ70IszP4QS8yYEw&redir_esc=y#v=onepage&q=young%20turks%20meeting%20in%20tepelene&f=false| accessdate= 31 July 2012 | ISBN= 1845110137 }}</ref>
La [[Junaj Turkoj|Junaj turkaj]] revoluciuloj renkontiĝis en Tepelenë dum Februaro 1909, en provo persvadi albanajn naciistojn aliĝi ilin.<ref name="pearson">{{cite book | last= Pearson | first= Owen | title= Albania in the Twentieth Century, A History: Volume I: Albania and King Zog, 1908-39 | year= 2004 | pages= 5–8| publisher= I. B. Tauris | url= http://books.google.de/books?id=3_Sh3y9IMZAC&pg=PA5&lpg=PA5&dq=young+turks+meeting+in+tepelene&source=bl&ots=btLoCyypw7&sig=NVRHe_-iQp-FvvuoggdtN_20-R4&hl=en&sa=X&ei=SOAXUJ70IszP4QS8yYEw&redir_esc=y#v=onepage&q=young%20turks%20meeting%20in%20tepelene&f=false| accessdate= 31 July 2012 | ISBN= 1845110137 }}</ref>


En 1920, tertremo detruis la urbon kiu estis tute rebuilt poste: loka tradicio diras ke se Tepelenë preterpasas 100 konstruaĵojn tiam ĝi estos detruita. En la sama jaro, 400 italaj soldatoj estis kapitulacitaj al la albanoj, dum la Batalo de Vlora.
En 1920, tertremo detruis la urbon kiu estis tute rekonstruita poste: loka tradicio diras ke se en Tepelenë estas pli ol 100 konstruaĵojn, ĝi estos detruita. En la sama jaro, 400 italaj soldatoj estis kapitulacitaj al la albanoj, dum la [[batalo de Vlora]].


En la  7a Aprilo 1939 italaj fortoj alteriĝita en Albanio kaj ekregis la landon kaj Tepelenë.<ref>Piero Crociani, "Gli albanesi nelle forze armate italiane, Roma 2001".</ref> Post kiam la nesukcesa itala ofensivo sur Grekio en oktobro 1940. En ĉi tiu tempo, la albanaj trupoj dizertis la fronton de la ordo de ilia komandanto, Kolonelo Prenk Pervizi. Kolonelo protestita kaj diris la italan komandon ke la albanoj ne estis kanona paŝtaĵo.<ref>Pjeter Hidri, "The General Prenk Pervizi, Toena, Tirana, 2002.</ref> Kolonelo Pervizi kun aliaj oficiroj kaj albanaj trupoj estis translokigita kaj izolita en la montoj de norda Albanio. Italoj suferis grandan malvenkon ke debitarono la "perfidaĵo" de la albanaj trupoj. Ĉi tiu fakto estis la unua signo de ribelo kontraŭ la itala okupo.
En la 7a de Aprilo 1939 italaj fortoj alteriĝij en Albanio kaj ekregis la landon kaj Tepelenë.<ref>Piero Crociani, "Gli albanesi nelle forze armate italiane, Roma 2001".</ref> Post kiam la nesukcesa itala ofensivo al Grekio en Oktobro 1940. En ĉi tiu tempo, la albanaj trupoj dizertis la fronton de la ordo de ilia komandanto, Kolonelo Prenk Pervizi. Kolonelo protestis kaj diris al la itala komandon ke la albanoj ne estis kanona paŝtaĵo.<ref>Pjeter Hidri, "The General Prenk Pervizi, Toena, Tirana, 2002.</ref> Kolonelo Pervizi kun aliaj oficiroj kaj albanaj trupoj estis translokigita kaj izolita en la montoj de norda Albanio. Italoj suferis grandan malvenkon ke debitarono la "perfidaĵo" de la albanaj trupoj. Ĉi tiu fakto estis la unua signo de ribelo kontraŭ la itala okupo.


Grekaj  fortoj  kontraŭatakis kaj antaŭenigis  al Tepelenë en ĝenerala ofensivo sur [[Vlorë|Vlorë.]] Malgraŭ pluraj atakoj kaj helpo de la brita [[Royal Air Force|Reĝa Aera Forto]], la italoj sukcesis teni la urbon kaj dum la lastaj tagoj de Aprilo 1941, sekvantaj la germanan invadon en Jugoslavio, la greka armeo estis devigita retiri.<ref name="pearson">{{cite book | last= Pearson | first= Owen | title= Albania in Occupation and War: From Fascism to Communism 1940-1945 | year= 2006 | pages= 102–143 | publisher= | url= http://books.google.com/books?id=P3knunC7z_oC&pg=PA122&lpg=PA122&dq=tepelene+greek+occupation&source=bl&ots=kuojTH_xfR&sig=UYVa8kK6hyEfmxivET7NdaACGnM&hl=en&ei=gD6jS8rQB4yI0wStkPD8CQ&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=3&ved=0CAwQ6AEwAg#v=onepage&q=tepelene%20greek%20occupation&f=false | accessdate= 19 March 2010 | ISBN= 1-84511-104-4 }}</ref>
Grekaj  fortoj  kontraŭatakis kaj antaŭenigis  al Tepelenë en ĝenerala ofensivo sur [[Vlorë]]. Malgraŭ pluraj atakoj kaj helpo de la brita [[Royal Air Force]], la italoj sukcesis teni la urbon kaj dum la lastaj tagoj de Aprilo 1941, sekvante la germanan invadon en Jugoslavio, la greka armeo estis devigita retiriĝi.<ref name="pearson">{{cite book | last= Pearson | first= Owen | title= Albania in Occupation and War: From Fascism to Communism 1940-1945 | year= 2006 | pages= 102–143 | publisher= | url= http://books.google.com/books?id=P3knunC7z_oC&pg=PA122&lpg=PA122&dq=tepelene+greek+occupation&source=bl&ots=kuojTH_xfR&sig=UYVa8kK6hyEfmxivET7NdaACGnM&hl=en&ei=gD6jS8rQB4yI0wStkPD8CQ&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=3&ved=0CAwQ6AEwAg#v=onepage&q=tepelene%20greek%20occupation&f=false | accessdate= 19 March 2010 | ISBN= 1-84511-104-4 }}</ref>


La loka itala armea tendaro estis transformita de la poŝt-milita Komunista reĝimo al malvola labora tendaro. Ĝi havis malbonan reputacion por brutaleco kaj malsano kaj estis menciita  kiel la "albana Belsen". Ĉi tie estis detenitaj familioj, maljunuloj, virinoj kaj infanoj. La plej gravaj familioj de "Albanio, kiu la Komunista reĝimo deziris detrui kaj ekstermi. Multaj mortis kaj iliaj tomboj estis malaperitaj.<ref>Lek Pervizi, "Ankimi i Zanave, (poetry), Arberia, Tirana, 2002.</ref> La lando estis plugita kaj semita de sekalo. Tiel tie ne restis neniun signon de la tomboj. La  diktatoro mem estis malkorkita Enver Hoxha, kiu donis la ordon fari malaperi la tombojn, kiam li lernis ke la tomboj apartenas al  la kondamnitaj kiuj  estis ŝlosiĝitaj en tiu tendaro. La tendaro estis fermita dum 1954. En ĉi tiu tendaro, multaj infanoj kaj malnovaj homoj mortis, de ĥolero, de aflikto kaj senigo. [[Ĥolero|Ĥolera]] epidemio mortigis plejparto de la prizonuloj.<ref>Gjuliana Malaj, "Une Beba, qe u futa ne camp kater muajshe e dola 42 vjeçe, Panorama, Tirana, 25 october 2012.</ref>
La loka itala armea tendaro estis transformita de la post-milita Komunisma reĝimo al deviga laborkampo. Ĝi havis malbonan reputacion por brutaleco kaj malsano kaj estis menciita  kiel la "albana Belsen". Ĉi tie estis detenitaj familioj, maljunuloj, virinoj kaj infanoj. La plej gravaj familioj de Albanio, kiu la Komunista reĝimo deziris detrui kaj ekstermi. Multaj mortis kaj iliaj tomboj malaperigitaj.<ref>Lek Pervizi, "Ankimi i Zanave, (poetry), Arberia, Tirana, 2002.</ref> La lando estis plugita kaj semita de sekalo. Tiel tie restis neniu signo de la tomboj. La diktatoro mem, Enver Hoxha, donis la ordon malaperigi la tombojn, kiam li lernis ke la tomboj apartenas al  la kondamnitaj kiuj estis ŝlositaj en tiu tendaro. La tendaro estis fermita dum 1954. En ĉi tiu tendaro, multaj infanoj kaj maljunaj homoj mortis, de ĥolero, de aflikto kaj senigo. [[Ĥolero|Ĥolera]] epidemio mortigis plejparton de la prizonuloj.<ref>Gjuliana Malaj, "Une Beba, qe u futa ne camp kater muajshe e dola 42 vjeçe, Panorama, Tirana, 25 october 2012.</ref>


En la 1997 agitado en Albanio, Tepelenë fariĝis fokusa punkto por la insurekcio kontraŭ la registaro de [[Sali Berisha]]. Popola komitato prenis la povo de la urbo en marto 1997 kaj ellasis  kontraŭstaran politikiston  Fatos Nano, el la loka malliberejo. La movado disvastiĝis tuj al [[Gjirokastër]] kie armiloj estis distribuitaj el Tepelenë.
Dum agitado en Albanio en 1997, Tepelenë fariĝis centrejo por la insurekcio kontraŭ la registaro de [[Sali Berisha]]. Popola komitato prenis la povon de la urbo en Marto 1997 kaj liberigis kontraŭstaran politikiston [[Fatos Nano]], el la loka malliberejo. La movado disvastiĝis tuj al [[Gjirokastër]] kie armiloj estis distribuitaj el Tepelenë.


La loka minerala akva fabrikejo estas grava kaj sukcesa loka entrepreno.
La loka minerala akva fabrikejo estas grava kaj sukcesa loka entrepreno.


La [[Futbalo|futbala]] klubo estas SK Tepelena.
La [[Futbalo|futbala]] klubo estas [[SK Tepelena]].


== Rimarkindaj homoj ==
== Rimarkindaj homoj ==
* Ali Pasha
* [[Ali Pasha]]
* Foto Strakosha, albana futbala ludisto <br>
* [[Foto Strakosha]], albana piedpilka ludisto
* Muhedin Targaj, albana futbala ludisto 
* [[Muhedin Targaj]], albana piedpilka ludisto 
* Isuf Kalo, rimarkinda kuracisto, persona doktoro de [[Enver Hoĝa|Enver Hoxha]]
* [[Isuf Kalo]], rimarkinda kuracisto, persona doktoro de [[Enver Hoĝa]]
* Gramoz Ruçi, kapo de la Parlamenta Socialisma Grupo
* [[Gramoz Ruçi]], ĉefo de la Parlamenta Socialisma Grupo
* Valentina Leskaj, eksa Ministro de Laboro kaj Socia Bonfaro
* [[Valentina Leskaj]], eksa Ministro de Laboro kaj Socia Bonfarto
* Hamza Zeka, Privata negocisto
* [[Hamza Zeka]], privata negocisto
* Tafil Buzi, gvidanto de la albanaj Ribeloj de 1833-39.
* [[Tafil Buzi]], gvidanto de la [[albanaj Ribeloj de 1833-39]]


== Vidu ankaŭ ==
== Vidu ankaŭ ==
* [[Distrikto Tepelenë|Tepelenë Distrikto]]
* [[Distrikto Tepelenë]]


== Referencoj ==
== Referencoj ==
{{Referencoj}}
* ''Blua Gvidilo al Albanio kaj Kosovo'', James Pettifer, A&C Black, London, 2001
* ''Blua Gvidilo al Albanio kaj Kosovo'', James Pettifer, A&C Black, London, 2001
* Albanio en la Dudeka Jarcento, Historio: Volumo I: Albanio kaj King Zog, 1908-39 , Owen Pearson,I. B. Tauris,2004
* Albanio en la Dudeka Jarcento, Historio: Volumo I: Albanio kaj King Zog, 1908-39 , Owen Pearson,I. B. Tauris,2004

Kiel registrite je 15:23, 21 jan. 2015

Monumento de Ali Pasha
Monumento al Lord Byron

Tepelenë (difina albana formo: Tepelena) estas urbo en la Provinco Gjirokastër, en la suda Albanio. Ĝi troviĝas en la maldekstra flanko de la rivero Vjosë, preskaŭ tri kilometroj laŭflue de ĝia kunfluo kun la Drino.[1]

Ĝis la aboliciio de Kvartaloj en 2000, Tepelenë estis la ĉefa kolonio de la distrikto Tepelenë.

Ĝia loko estas strategie grava. Estas tie ruinigita citadelo kiu troviĝas 300 metrojn super la rivero. Ali Pasha naskiĝis ĉe la proksima vilaĝo de Beçisht. En 1847, la brita verkisto Edward Lear vizitis la urbon kaj notis la ruinigitajn konstruaĵojn.

Historio

Ĉe la apuda Aoos Mallarĝigo ("Aoi Stena"), makedona armeo baris la vojon al Epirus kaj, en 196 antaŭ Kristo, decida batalo, la Batalo de la Aoos okazis inter Roma armeo komandita de Konsulo Titus Quinctius Flamininus kaj la makedonoj komanditaj de Filipo V. Post unu provo de batalhalto kaj nekonkludiga batalo, la Roma armeo estis gvidita de iu ŝafisto al punkto kie la makedonoj povus esti atakitaj kaj la Romaoj gajnis la batalon.

La Bizancanoj konstruis defendan turon kiu estis sinsekve evoluigita dum la epoko de Otomana Imperio en la 15a jarcento kaj de Ali Pasha en la frua 19a jarcento.

La Junaj turkaj revoluciuloj renkontiĝis en Tepelenë dum Februaro 1909, en provo persvadi albanajn naciistojn aliĝi ilin.[2]

En 1920, tertremo detruis la urbon kiu estis tute rekonstruita poste: loka tradicio diras ke se en Tepelenë estas pli ol 100 konstruaĵojn, ĝi estos detruita. En la sama jaro, 400 italaj soldatoj estis kapitulacitaj al la albanoj, dum la batalo de Vlora.

En la 7a de Aprilo 1939 italaj fortoj alteriĝij en Albanio kaj ekregis la landon kaj Tepelenë.[3] Post kiam la nesukcesa itala ofensivo al Grekio en Oktobro 1940. En ĉi tiu tempo, la albanaj trupoj dizertis la fronton de la ordo de ilia komandanto, Kolonelo Prenk Pervizi. Kolonelo protestis kaj diris al la itala komandon ke la albanoj ne estis kanona paŝtaĵo.[4] Kolonelo Pervizi kun aliaj oficiroj kaj albanaj trupoj estis translokigita kaj izolita en la montoj de norda Albanio. Italoj suferis grandan malvenkon ke debitarono la "perfidaĵo" de la albanaj trupoj. Ĉi tiu fakto estis la unua signo de ribelo kontraŭ la itala okupo.

Grekaj  fortoj  kontraŭatakis kaj antaŭenigis  al Tepelenë en ĝenerala ofensivo sur Vlorë. Malgraŭ pluraj atakoj kaj helpo de la brita Royal Air Force, la italoj sukcesis teni la urbon kaj dum la lastaj tagoj de Aprilo 1941, sekvante la germanan invadon en Jugoslavio, la greka armeo estis devigita retiriĝi.[2]

La loka itala armea tendaro estis transformita de la post-milita Komunisma reĝimo al deviga laborkampo. Ĝi havis malbonan reputacion por brutaleco kaj malsano kaj estis menciita  kiel la "albana Belsen". Ĉi tie estis detenitaj familioj, maljunuloj, virinoj kaj infanoj. La plej gravaj familioj de Albanio, kiu la Komunista reĝimo deziris detrui kaj ekstermi. Multaj mortis kaj iliaj tomboj malaperigitaj.[5] La lando estis plugita kaj semita de sekalo. Tiel tie restis neniu signo de la tomboj. La diktatoro mem, Enver Hoxha, donis la ordon malaperigi la tombojn, kiam li lernis ke la tomboj apartenas al  la kondamnitaj kiuj estis ŝlositaj en tiu tendaro. La tendaro estis fermita dum 1954. En ĉi tiu tendaro, multaj infanoj kaj maljunaj homoj mortis, de ĥolero, de aflikto kaj senigo. Ĥolera epidemio mortigis plejparton de la prizonuloj.[6]

Dum agitado en Albanio en 1997, Tepelenë fariĝis centrejo por la insurekcio kontraŭ la registaro de Sali Berisha. Popola komitato prenis la povon de la urbo en Marto 1997 kaj liberigis kontraŭstaran politikiston Fatos Nano, el la loka malliberejo. La movado disvastiĝis tuj al Gjirokastër kie armiloj estis distribuitaj el Tepelenë.

La loka minerala akva fabrikejo estas grava kaj sukcesa loka entrepreno.

La futbala klubo estas SK Tepelena.

Rimarkindaj homoj

Vidu ankaŭ

Referencoj

  1. Tepelene. travelsradiate.com. Alirita 2011 Jan 24th.
  2. 2,0 2,1 Pearson, Owen. (2004) Albania in the Twentieth Century, A History: Volume I: Albania and King Zog, 1908-39. I. B. Tauris, p. 5–8. Citaĵa eraro Ne valida etikedo <ref>; la nomo "pearson" estas difinita plurfoje kun malsamaj enhavoj; $2
  3. Piero Crociani, "Gli albanesi nelle forze armate italiane, Roma 2001".
  4. Pjeter Hidri, "The General Prenk Pervizi, Toena, Tirana, 2002.
  5. Lek Pervizi, "Ankimi i Zanave, (poetry), Arberia, Tirana, 2002.
  6. Gjuliana Malaj, "Une Beba, qe u futa ne camp kater muajshe e dola 42 vjeçe, Panorama, Tirana, 25 october 2012.
  • Blua Gvidilo al Albanio kaj Kosovo, James Pettifer, A&C Black, London, 2001
  • Albanio en la Dudeka Jarcento, Historio: Volumo I: Albanio kaj King Zog, 1908-39 , Owen Pearson,I. B. Tauris,2004