|
Хальмг келн (Тодо бичиг: ᠬᠠᠯᠢᠮᠠᠭ ᡘᡄᠯᠨ), болдыман. Эн келәр кезәнк Дөрвн Хальмг олн әмтын дуһарла, ода цагат Хальмг Таңһчед, Китдин Улус Орнд Шинҗәнд, Көкнуурт, Алшаад, Көлнбүүрт, Монһлмудин Орнд Хальмгдә әмтын дуһарҗана.
1924 җилин хөөн Хальмг Таңһчид Тодо бичиг бичәр эдллә. Ода Тодо бичигәр һанцахан Шинҗәнин Хальмгдә әмтын бичиҗәд бәәнә. Дөрвн Хальмыгин улусин бичиг бәәсмин Тодо бичиги Зая-Пандитар үвлуд, 1648 җилд моңһл бичигә сүүрәс бүтәлв. Эндыр Орсин Ниицәнд Хальмг келн кирилл үзүгәр бичидман. Монһлмудин Орн Хальмг келн гөрделҗәнә. Ховд, Увс, Баян өлгә, Көвсегел әмгүдд албан бишәр күүндҗана.
Тодо бичиг (ᡐᡆᡑᡆ ᡋᡅᡔᡅᡎ тодо бичиг) — Дөрвн Хальмг улусин бичиг байсмин. Эн бичиг Зая-Пандитар үвлуд, 1648 җилд моңһл бичигә сүүрәс бүтәлв. Энүнә цаһан толһад 29 үзгүд байна: А, Э, И, О, У, Ө, Ү, Н, Ң, Х, Һ, Б, П, Ф, С, Ш, Т, Д, Л, М, Ц, Ч, З, Җ, Й, К, Г, Р, В, болын узүгүд төвдин болын Индия келәр бичих — галигуд гидиг үзүгүд нерәдсман.
Тодо-бичиг Хальмг Таңһчад 1924 җилә хөөн элзелелә. Ода тодо бичигиг Хальмг Таңһчин школад мектеп, ик сурһульд сурҗе сурна.
|
