Books by SOFIA/ΣΟΦΙΑ KARYMPALI/KYRIAZI-ΚΑΡΥΜΠΑΛΗ/ΚΥΡΙΑΖΗ
Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι να εξετασθεί η διαλεκτική σχέση μεταξύ της Διδακτικής της Ιστο... more Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι να εξετασθεί η διαλεκτική σχέση μεταξύ της Διδακτικής της Ιστορίας και της Λογοτεχνίας, σε συσχετισμό με τις βασικές αεχές της διεπιστημονικότητας και τους σκοπούς της διδασκαλίας του μαθήματος της Ιστορίας στην εκπαίδευση. Επιχειρείται να καταδειχθεί η σημασία της αξιοποίησης των ιστορικών πηγών και ιδιαίτερα της Λογοτεχνίας ως έμμεσης ιστορικής πηγής στη Διδακτική της Ιστορίας και ειδικότερα στη διδασκαλία της ελληνικής επανάστασης του 1821.
Αφορμή για την επιλογή του θέματος αυτού για την όλη ερευνητική προσπάθεια απετέλεσαν οι προβληματισμοί που αφορούν τη Διδακτική της Ιστορίας και τα αποτελέσματά της στη σχολική διαδικασία. Οδηγηθήκαμε στην απόπειρα διερεύνησης των γνωστικών και παιδαγωγικών αποτελεσμάτων από τη συνεργασία Ιστορίας και Λογοτεχνίας στη διδακτική πράξη, γιατί κοινή διαπίστωση των ειδικών σε θέματα διδακτικής της Ιστορίας είναι, ότι ο αφηγηματικός τρόπος, με τον οποίο προσεγγίζεται μέχρι σήμερα η σχετική διδακτέα ύλη, καθιστά το μάθημα της ιστορίας δύσκολο, ανιαρό, άχρωμο και ανούσιο για τους μαθητές, ρηχή και επιφανειακή τη γνώση των ιστορικών γεγονότων και φυσικά τα επιδιωκόμενα θεωρητικώς διδακτικά αποτελέσματα ανέφικτα.
Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι να εξετασθεί η διαλεκτική σχέση μεταξύ της Διδακτικής της Ιστο... more Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι να εξετασθεί η διαλεκτική σχέση μεταξύ της Διδακτικής της Ιστορίας και της Λογοτεχνίας, σε συσχετισμό με τις βασικές αρχές της διεπιστημονικότητας και τους σκοπούς της διδασκαλίας του μαθήματος της Ιστορίας στην εκπαίδευση. Επιχειρείται να καταδειχθεί η σημασία της αξιοποίησης των ιστορικών πηγών και ιδιαίτερα της Λογοτεχνίας ως έμμεσης ιστορικής πηγής στη Διδακτική της Ιστορίας και ειδικότερα στη διδασκαλία της ελληνικής επανάστασης του 1821.
Αφορμή για την επιλογή του θέματος αυτού και για την όλη ερευνητική προσπάθεια απετέλεσαν οι προβληματισμοί που αφορούν τη Διδακτική της Ιστορίας και τα αποτελέσματά της στη σχολική διαδικασία. Οδηγηθήκαμε στην απόπειρα διερεύνησης των γνωστικών και παιδαγωγικών αποτελεσμάτων από τη συνεργασία Ιστορίας και Λογοτεχνίας στη διδακτική πράξη, γιατί κοινή διαπίστωση των ειδικών σε θέματα διδακτικής της Ιστορίας είναι, ότι ο αφηγηματικός τρόπος, με τον οποίο προσεγγίζεται μέχρι σήμερα η σχετική διδακτέα ύλη, καθιστά το μάθημα της ιστορίας δύσκολο, ανιαρό, άχρωμο και ανούσιο για τους μαθητές, ρηχή και επιφανειακή τη γνώση των ιστορικών γεγονότων και φυσικά τα επιδιωκόμενα θεωρητικώς διδακτικά αποτελέσματα ανέφικτα.
Η τέχνη της Αναγέννησης είναι ανθρωποκεντρική, καθώς είναι επηρεασμένη από τον
Ουμανισμό που καθι... more Η τέχνη της Αναγέννησης είναι ανθρωποκεντρική, καθώς είναι επηρεασμένη από τον
Ουμανισμό που καθιστά ως κέντρο του ενδιαφέροντος τον άνθρωπο. Κατά τον 15
ο
και κυρίως κατά
τον 16
ο
αιώνα η τέχνη απομακρύνθηκε από τη μεσαιωνική παράδοση. Υιοθετείται η μαθηματική
αντίληψη στην αναγεννησιακή ζωγραφική με την εισαγωγή της τρίτης διάστασης, της λεγόμενης
‘’προοπτικής’’, που καθορίζει το βάθος του ορίζοντα και απαιτεί από τον καλλιτέχνη γνώση
γεωμετρίας. Δημιουργείται ένας ζωτικός χώρος που παρέχει στον θεατή την αίσθηση του βάθους,
αφού οριοθετούνται οι συντεταγμένες του χώρου και του χρόνου. Καταργείται έτσι οριστικά η
επιπεδότητα της προγενέστερης μεσαιωνικής τέχνης.
Στη ζωγραφική ο πίνακας πλέον πρέπει να αποτελεί τη συνέχεια του πραγματικού κόσμου,
γι’ αυτό και λαμβάνονται υπόψη οι φυσικές συνθήκες του εξωτερικού τοπίου
1
. Ένας πίνακας
αναγεννησιακός πρέπει να έχει μια υπόθεση, να στηρίζεται σε ένα θεωρητικό υπόβαθρο, να έχει τη
λεγόμενη ‘’storia’’, δηλαδή να αναπαριστά ή να αναπλάθει μία ιστορία, έναν μύθο, ένα θρύλο, μία
θρησκευτική σκηνή. Η υπόθεση συχνά εμπλέκει πολλές ανθρώπινες μορφές, γι’ αυτό και υπάρχουν
πίνακες πολυπρόσωποι. Οι μορφές είναι φυσιοκρατικές, πλασμένες με σωματικότητα και όγκο. Η
κάθε μορφή έχει το δικό της ζωτικό χώρο και όλες κινούνται ελεύθερα μέσα στην αέρινη προοπτική
της ατμόσφαιρας, σε ένα χώρο που φαντάζει απόλυτα υπαρκτός. Το τοπίο συμπληρώνει τις μορφές
με την υποβλητικότητά του. Η αναζήτηση της τέλειας αρμονίας και αναλογίας οδηγεί στην
εξιδανίκευση. Η φωτοσκίαση ( εναλλαγή φωτός και σκιάς ) βοηθάει να αποδοθεί ο όγκος και η
πλαστικότητα της μορφής. Η σύνθεση, δηλαδή ο τρόπος που διατάσσονται τα πρόσωπα και τα
αντικείμενα πάνω στον πίνακα, παίζει καθοριστικό ρόλο. Μέχρι το 1530 περίπου είναι αυστηρή η
σύνθεση των μορφών. Οι ζωγράφοι προτιμούν μια ήρεμη τοποθέτηση των μορφών σε παράλληλα
επίπεδα, οριζόντια και κάθετα με τη βασική μορφή στο κέντρο του πίνακα και τις υπόλοιπες μορφές
1
Σχετικά με την Ιταλική Αναγεννησιακή Τέχνη και τις διάφορες οπτικές της βλ. Toman Rolf, Η Τέχνη της Ιταλικής
Αναγέννησης, μτφρ. Αγγ. Χατζηγιάννη. Ελευθερουδάκης, Αθήνα 2008∙ Gombrich Ernst., Το Χρονικό της Τέχνης, μτφρ.
Λίνα Κάσδαγλη. ΜΙΕΤ, Αθήνα 1995∙ Λαμπράκη – Πλάκα Μαρ., Ιταλική Αναγέννηση: τέχνη και κοινωνία – τέχνη και
αρχαιότητα. Καστανιώτης, Αθήνα 2005
x
να διατάσσονται ένθεν και ένθεν του κεντρικού προσώπου. Αυτή η τεχνική κυριαρχεί στη
ζωγραφική ως τα μέσα περίπου του 16
ου
αιώνα.
Η ελληνική επανάσταση του 1821 είναι ένα ιδιαίτερο γεγονός που συντελείται
μέσα στην Ευρωπαϊκή ήπ... more Η ελληνική επανάσταση του 1821 είναι ένα ιδιαίτερο γεγονός που συντελείται
μέσα στην Ευρωπαϊκή ήπειρο σε μία περίοδο μεγάλων εξεγέρσεων και εθνικών,
φιλελεύθερων και επαναστατικών κινημάτων.
Ξεσπά σε μια περίοδο που το πνεύμα της αγάπης για την ελευθερία και την
ισότητα, το οποίο πυροδότησε στους ευρωπαϊκούς λαούς η Γαλλική επανάσταση,
καταδικάζεται από τους ηγέτες των ευρωπαϊκών Δυνάμεων στο Συνέδριο της Βιέννης
(1815) με την ίδρυση της Ιερής Συμμαχίας και την αποκατάσταση του πολιτεύματος
της μοναρχίας (παλινόρθωση) σε πολλά ευρωπαϊκά κράτη.1
Παρά την επιστροφή στην απολυταρχία, οι οικονομικές και κοινωνικές εξελίξεις
είχαν πια δημιουργήσει νέες συνθήκες στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες. Η
αστική τάξη αξίωνε ελευθερία στις οικονομικές δραστηριότητές της, και για να την
εξασφαλίσει, χρειαζόταν πολιτικές μεταρρυθμίσεις και συμμετοχή των εκπροσώπων
της στη διακυβέρνηση. Πολλοί ευρωπαϊκοί λαοί – όπως και οι Έλληνες – επίσης
βρίσκονταν κάτω από ξένη κυριαρχία και απαιτούσαν την ανεξαρτησία τους. Οι
παραπάνω λόγοι συντέλεσαν, ώστε ο 19ος αιώνας να σφραγιστεί από αλλεπάλληλα
επαναστατικά κινήματα, φιλελεύθερα και εθνικά. Τα περισσότερα από αυτά τα
κινήματα στην Ευρώπη γενικότερα, αλλά και ειδικότερα στο χώρο της Βαλκανικής,
έχουν κοινωνικό, πολιτικό και ιδεολογικό προσανατολισμό και πολύ λιγότερα – όπως
η Ελληνική Επανάσταση – έχουν χαρακτήρα εθνικοαπελευθερωτικό με κύριο στόχο
την αποτίναξη του βάρβαρου και άπιστου δυνάστη και τη διεκδίκηση της Λευτεριάς
και της Ανεξαρτησίας.
Papers by SOFIA/ΣΟΦΙΑ KARYMPALI/KYRIAZI-ΚΑΡΥΜΠΑΛΗ/ΚΥΡΙΑΖΗ
ΑΡΧΟΝΤΑΡΙΚΙ, 2021
Ἡ Ἑλληνική Ἐπανάσταση τοῦ 1821, ἡ ὁποία ξεκίνησε μετά ἀπό μακρά
ἰδεολογική προπαρασκευή κατά τά π... more Ἡ Ἑλληνική Ἐπανάσταση τοῦ 1821, ἡ ὁποία ξεκίνησε μετά ἀπό μακρά
ἰδεολογική προπαρασκευή κατά τά προεπαναστατικά χρόνια, ἔχει ἀπασχολήσει πολλαπλῶς τήν σύγχρονη ἱστοριογραφία, ὡστόσο λόγῳ τῆς πολυπλοκότητάς της ὑπάρχει πάντοτε εὐρύ πεδίο ἀνοικτό γιά περαιτέρω ἔρευνα καί μελέτη. Μέ ἀφορμή τήν ἐπέτειο τῶν διακοσίων χρόνων ἀπό τήν Ἐπανάσταση, εἶναι εὐκαιρία νά ξαναστρέψουμε τόν στοχασμό μας στά γεγονότα τῆς σημαντικῆς καί κρίσιμης
ἐκείνης ἱστορικῆς περιόδου, διερευνώντας τίς ἰδιαίτερες συνθῆκες τῆς ἐποχῆς, τίς ἱστορικές συγκυρίες καί τά κίνητρα δράσης τῶν πρωταγωνιστῶν της – οἰκονομικά, ἐθνικά, κοινωνικά καί πολιτικά – πού ἔπαιξαν καθοριστικό ρόλο στήν ἀποτίναξη τοῦ ὀθωμανικοῦ ζυγοῦ καί στήν συγκρότηση τοῦ ἐλεύθερου ἑλληνικοῦ κράτους.
Ἰωσήφ Ρωγῶν, ὁ ματωμένος ἐπίσκοπος
Στήν πολιορκία τοῦ Μεσολογγίου
Δρ. Εἰρήνη Ἀρτέμη ,
Στὸν ἀ... more Ἰωσήφ Ρωγῶν, ὁ ματωμένος ἐπίσκοπος
Στήν πολιορκία τοῦ Μεσολογγίου
Δρ. Εἰρήνη Ἀρτέμη ,
Στὸν ἀγῶνα γιὰ τὴν ἐλευθερία τοῦ 1821 δὲν περίσσευε κανείς. Ὅλοι οἱ Ἕλληνες ζοῦσαν μὲ ἕνα ὄνειρο, νὰ κάνουν τὰ πάντα γιὰ νὰ ἐλευθερωθεῖ ἡ Ἑλλάδα. Βασικό ρόλο τόσο στὴν προετοιμασία τοῦ ἀγῶνα ὅσο καὶ σὲ ὅλη τὴ διάρκεια του εἶχε ἡ Ἐκκλησία. Μία ἀπὸ τὶς σπουδαῖες ἐκκλησιαστικές προσωπικότητες ποὺ συνέβαλλαν ποικιλοτρόπως στὸν ἀγῶνα ὑπῆρξε ὁ Ἰωσήφ, Ἐπίσκοπος Ρωγῶν. Γεννήθηκε τὸ 1776 στὰ Ἀμπελάκια τῆς Θεσσαλίας. Δέν γνωρίζουμε πολλά γιὰ τήν οἰκογένειά του οὔτε ποιό ἦταν τὸ ἐπίθετό καί τό ὄνομά του πρὶν ἐνταχθεῖ στὸν κλῆρο. Ἀπό πολύ νεαρὰ ἠλικία ἀποφάσισε νά ἱερωθεῖ καὶ νὰ ἀκολουθήσει τό Χριστό. Ἡ σύλληψη καὶ ὁ θάνατος τοῦ Ρῆγα Φεραίου τὸν συγκλόνισαν βαθιά. Αὐτὴ λειτούργησε καταλυτικά γιὰ νὰ κατανοήσει ὅτι ἔπρεπε νά λάβει ἐνεργότερο ρόλο γιὰ τὴν ἐλευθερία τοῦ γένους. Χρησιμοποιούσε τον άμβωνα και ως ορμητήριο του υπόδουλου Γένους, απ’ όπου θα ξεκινούσε ο ζωογόνος άνεμος του μεγάλου Αγώνα. Πολέμησε σε διάφορα μέρη της ελληνικής επανάστασης και στο τέλος βρέθηκε στην πολιορκία του Μεσολογγίου και στην ηρωική έξοδο των Μεσολογγιτών έχασε τη ζωή του. Ο θάνατος και η δράση του άφησε ανεξίτηλη τη σφραγίδα του στον αγώνα της Επανάστασης, δείχνοντας για άλλη μία φορά ότι σε αυτόν τον τόπο, το ελληνικό έθνος και η Εκκλησία βαδίζουν μαζί σε όλες τις πτυχές της ελληνικής ιστορίας. Φυσικά στην πορεία αυτή υπάρχουν άλλοτε συγκρούσεις και άλλοτε συνεργασία. Άλλωστε, ο ρόλος της θρησκείας και κατά συνέπεια της Εκκλησίας για τη συντήρηση της ιδιοπροσωπίας των υπόδουλων Ελλήνων υπήρξε αποφασιστικός: στις συνθήκες της μακραίωνης σκλαβιάς της Τουρκοκρατίας, ο ελληνισμός επιβίωσε διά της Ορθοδοξίας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα υπήρξε ο Ιωσήφ, επίσκοπος Ρωγών.
Medicine and Philosophy, in classical antiquity mainly, coexisted and joined hands as activities ... more Medicine and Philosophy, in classical antiquity mainly, coexisted and joined hands as activities of the human intellect, with one exerting fruitful influence on the other in the course of time. The influence of philosophy on ancient medicine is generally accepted, as the theories of pre-Socratic philosophers from the 6th century BC for the interpretation of the world and human nature were the main inspiration for the formulation of the first medical texts. Natural philosophers from Ionia, such as Thales of Miletus, Anaximander, Anaximenes and Heraclitus, through their theories, laid the foundations towards future medical advances. Hippocrates of Kos, with his medical treatises in " Corpus Hippocraticum " was greatly influenced by the philosophical thought. Hippocrates is considered the " father of medicine " because he broadened the medical knowledge of his time and laid the foundations of medicine as science, releasing it from magic and superstitions. Plato and Aristotle refer to Hippocrates in their works and speak with respect about him acknowledging his enormous contribution to the healing of serious diseases. In the ancient world, Asclepius, who was considered a great healer of many serious diseases, was worshiped as the patron god of medicine. In his honor temples were erected and next to them great therapeutic centers, the well known " Asclepieia " , scattered in many cities of Ancient Greece and Asia Minor. In the 5th, 4th and 3rd century BC there are great medical schools that operate, founded by famous medico-philosophers of the time, such as the
Thesis Chapters by SOFIA/ΣΟΦΙΑ KARYMPALI/KYRIAZI-ΚΑΡΥΜΠΑΛΗ/ΚΥΡΙΑΖΗ
εκδόσεις ΑΡΧΟΝΤΑΡΙΚΙ, 2018
Uploads
Books by SOFIA/ΣΟΦΙΑ KARYMPALI/KYRIAZI-ΚΑΡΥΜΠΑΛΗ/ΚΥΡΙΑΖΗ
Αφορμή για την επιλογή του θέματος αυτού για την όλη ερευνητική προσπάθεια απετέλεσαν οι προβληματισμοί που αφορούν τη Διδακτική της Ιστορίας και τα αποτελέσματά της στη σχολική διαδικασία. Οδηγηθήκαμε στην απόπειρα διερεύνησης των γνωστικών και παιδαγωγικών αποτελεσμάτων από τη συνεργασία Ιστορίας και Λογοτεχνίας στη διδακτική πράξη, γιατί κοινή διαπίστωση των ειδικών σε θέματα διδακτικής της Ιστορίας είναι, ότι ο αφηγηματικός τρόπος, με τον οποίο προσεγγίζεται μέχρι σήμερα η σχετική διδακτέα ύλη, καθιστά το μάθημα της ιστορίας δύσκολο, ανιαρό, άχρωμο και ανούσιο για τους μαθητές, ρηχή και επιφανειακή τη γνώση των ιστορικών γεγονότων και φυσικά τα επιδιωκόμενα θεωρητικώς διδακτικά αποτελέσματα ανέφικτα.
Αφορμή για την επιλογή του θέματος αυτού και για την όλη ερευνητική προσπάθεια απετέλεσαν οι προβληματισμοί που αφορούν τη Διδακτική της Ιστορίας και τα αποτελέσματά της στη σχολική διαδικασία. Οδηγηθήκαμε στην απόπειρα διερεύνησης των γνωστικών και παιδαγωγικών αποτελεσμάτων από τη συνεργασία Ιστορίας και Λογοτεχνίας στη διδακτική πράξη, γιατί κοινή διαπίστωση των ειδικών σε θέματα διδακτικής της Ιστορίας είναι, ότι ο αφηγηματικός τρόπος, με τον οποίο προσεγγίζεται μέχρι σήμερα η σχετική διδακτέα ύλη, καθιστά το μάθημα της ιστορίας δύσκολο, ανιαρό, άχρωμο και ανούσιο για τους μαθητές, ρηχή και επιφανειακή τη γνώση των ιστορικών γεγονότων και φυσικά τα επιδιωκόμενα θεωρητικώς διδακτικά αποτελέσματα ανέφικτα.
Ουμανισμό που καθιστά ως κέντρο του ενδιαφέροντος τον άνθρωπο. Κατά τον 15
ο
και κυρίως κατά
τον 16
ο
αιώνα η τέχνη απομακρύνθηκε από τη μεσαιωνική παράδοση. Υιοθετείται η μαθηματική
αντίληψη στην αναγεννησιακή ζωγραφική με την εισαγωγή της τρίτης διάστασης, της λεγόμενης
‘’προοπτικής’’, που καθορίζει το βάθος του ορίζοντα και απαιτεί από τον καλλιτέχνη γνώση
γεωμετρίας. Δημιουργείται ένας ζωτικός χώρος που παρέχει στον θεατή την αίσθηση του βάθους,
αφού οριοθετούνται οι συντεταγμένες του χώρου και του χρόνου. Καταργείται έτσι οριστικά η
επιπεδότητα της προγενέστερης μεσαιωνικής τέχνης.
Στη ζωγραφική ο πίνακας πλέον πρέπει να αποτελεί τη συνέχεια του πραγματικού κόσμου,
γι’ αυτό και λαμβάνονται υπόψη οι φυσικές συνθήκες του εξωτερικού τοπίου
1
. Ένας πίνακας
αναγεννησιακός πρέπει να έχει μια υπόθεση, να στηρίζεται σε ένα θεωρητικό υπόβαθρο, να έχει τη
λεγόμενη ‘’storia’’, δηλαδή να αναπαριστά ή να αναπλάθει μία ιστορία, έναν μύθο, ένα θρύλο, μία
θρησκευτική σκηνή. Η υπόθεση συχνά εμπλέκει πολλές ανθρώπινες μορφές, γι’ αυτό και υπάρχουν
πίνακες πολυπρόσωποι. Οι μορφές είναι φυσιοκρατικές, πλασμένες με σωματικότητα και όγκο. Η
κάθε μορφή έχει το δικό της ζωτικό χώρο και όλες κινούνται ελεύθερα μέσα στην αέρινη προοπτική
της ατμόσφαιρας, σε ένα χώρο που φαντάζει απόλυτα υπαρκτός. Το τοπίο συμπληρώνει τις μορφές
με την υποβλητικότητά του. Η αναζήτηση της τέλειας αρμονίας και αναλογίας οδηγεί στην
εξιδανίκευση. Η φωτοσκίαση ( εναλλαγή φωτός και σκιάς ) βοηθάει να αποδοθεί ο όγκος και η
πλαστικότητα της μορφής. Η σύνθεση, δηλαδή ο τρόπος που διατάσσονται τα πρόσωπα και τα
αντικείμενα πάνω στον πίνακα, παίζει καθοριστικό ρόλο. Μέχρι το 1530 περίπου είναι αυστηρή η
σύνθεση των μορφών. Οι ζωγράφοι προτιμούν μια ήρεμη τοποθέτηση των μορφών σε παράλληλα
επίπεδα, οριζόντια και κάθετα με τη βασική μορφή στο κέντρο του πίνακα και τις υπόλοιπες μορφές
1
Σχετικά με την Ιταλική Αναγεννησιακή Τέχνη και τις διάφορες οπτικές της βλ. Toman Rolf, Η Τέχνη της Ιταλικής
Αναγέννησης, μτφρ. Αγγ. Χατζηγιάννη. Ελευθερουδάκης, Αθήνα 2008∙ Gombrich Ernst., Το Χρονικό της Τέχνης, μτφρ.
Λίνα Κάσδαγλη. ΜΙΕΤ, Αθήνα 1995∙ Λαμπράκη – Πλάκα Μαρ., Ιταλική Αναγέννηση: τέχνη και κοινωνία – τέχνη και
αρχαιότητα. Καστανιώτης, Αθήνα 2005
x
να διατάσσονται ένθεν και ένθεν του κεντρικού προσώπου. Αυτή η τεχνική κυριαρχεί στη
ζωγραφική ως τα μέσα περίπου του 16
ου
αιώνα.
μέσα στην Ευρωπαϊκή ήπειρο σε μία περίοδο μεγάλων εξεγέρσεων και εθνικών,
φιλελεύθερων και επαναστατικών κινημάτων.
Ξεσπά σε μια περίοδο που το πνεύμα της αγάπης για την ελευθερία και την
ισότητα, το οποίο πυροδότησε στους ευρωπαϊκούς λαούς η Γαλλική επανάσταση,
καταδικάζεται από τους ηγέτες των ευρωπαϊκών Δυνάμεων στο Συνέδριο της Βιέννης
(1815) με την ίδρυση της Ιερής Συμμαχίας και την αποκατάσταση του πολιτεύματος
της μοναρχίας (παλινόρθωση) σε πολλά ευρωπαϊκά κράτη.1
Παρά την επιστροφή στην απολυταρχία, οι οικονομικές και κοινωνικές εξελίξεις
είχαν πια δημιουργήσει νέες συνθήκες στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες. Η
αστική τάξη αξίωνε ελευθερία στις οικονομικές δραστηριότητές της, και για να την
εξασφαλίσει, χρειαζόταν πολιτικές μεταρρυθμίσεις και συμμετοχή των εκπροσώπων
της στη διακυβέρνηση. Πολλοί ευρωπαϊκοί λαοί – όπως και οι Έλληνες – επίσης
βρίσκονταν κάτω από ξένη κυριαρχία και απαιτούσαν την ανεξαρτησία τους. Οι
παραπάνω λόγοι συντέλεσαν, ώστε ο 19ος αιώνας να σφραγιστεί από αλλεπάλληλα
επαναστατικά κινήματα, φιλελεύθερα και εθνικά. Τα περισσότερα από αυτά τα
κινήματα στην Ευρώπη γενικότερα, αλλά και ειδικότερα στο χώρο της Βαλκανικής,
έχουν κοινωνικό, πολιτικό και ιδεολογικό προσανατολισμό και πολύ λιγότερα – όπως
η Ελληνική Επανάσταση – έχουν χαρακτήρα εθνικοαπελευθερωτικό με κύριο στόχο
την αποτίναξη του βάρβαρου και άπιστου δυνάστη και τη διεκδίκηση της Λευτεριάς
και της Ανεξαρτησίας.
Papers by SOFIA/ΣΟΦΙΑ KARYMPALI/KYRIAZI-ΚΑΡΥΜΠΑΛΗ/ΚΥΡΙΑΖΗ
ἰδεολογική προπαρασκευή κατά τά προεπαναστατικά χρόνια, ἔχει ἀπασχολήσει πολλαπλῶς τήν σύγχρονη ἱστοριογραφία, ὡστόσο λόγῳ τῆς πολυπλοκότητάς της ὑπάρχει πάντοτε εὐρύ πεδίο ἀνοικτό γιά περαιτέρω ἔρευνα καί μελέτη. Μέ ἀφορμή τήν ἐπέτειο τῶν διακοσίων χρόνων ἀπό τήν Ἐπανάσταση, εἶναι εὐκαιρία νά ξαναστρέψουμε τόν στοχασμό μας στά γεγονότα τῆς σημαντικῆς καί κρίσιμης
ἐκείνης ἱστορικῆς περιόδου, διερευνώντας τίς ἰδιαίτερες συνθῆκες τῆς ἐποχῆς, τίς ἱστορικές συγκυρίες καί τά κίνητρα δράσης τῶν πρωταγωνιστῶν της – οἰκονομικά, ἐθνικά, κοινωνικά καί πολιτικά – πού ἔπαιξαν καθοριστικό ρόλο στήν ἀποτίναξη τοῦ ὀθωμανικοῦ ζυγοῦ καί στήν συγκρότηση τοῦ ἐλεύθερου ἑλληνικοῦ κράτους.
Στήν πολιορκία τοῦ Μεσολογγίου
Δρ. Εἰρήνη Ἀρτέμη ,
Στὸν ἀγῶνα γιὰ τὴν ἐλευθερία τοῦ 1821 δὲν περίσσευε κανείς. Ὅλοι οἱ Ἕλληνες ζοῦσαν μὲ ἕνα ὄνειρο, νὰ κάνουν τὰ πάντα γιὰ νὰ ἐλευθερωθεῖ ἡ Ἑλλάδα. Βασικό ρόλο τόσο στὴν προετοιμασία τοῦ ἀγῶνα ὅσο καὶ σὲ ὅλη τὴ διάρκεια του εἶχε ἡ Ἐκκλησία. Μία ἀπὸ τὶς σπουδαῖες ἐκκλησιαστικές προσωπικότητες ποὺ συνέβαλλαν ποικιλοτρόπως στὸν ἀγῶνα ὑπῆρξε ὁ Ἰωσήφ, Ἐπίσκοπος Ρωγῶν. Γεννήθηκε τὸ 1776 στὰ Ἀμπελάκια τῆς Θεσσαλίας. Δέν γνωρίζουμε πολλά γιὰ τήν οἰκογένειά του οὔτε ποιό ἦταν τὸ ἐπίθετό καί τό ὄνομά του πρὶν ἐνταχθεῖ στὸν κλῆρο. Ἀπό πολύ νεαρὰ ἠλικία ἀποφάσισε νά ἱερωθεῖ καὶ νὰ ἀκολουθήσει τό Χριστό. Ἡ σύλληψη καὶ ὁ θάνατος τοῦ Ρῆγα Φεραίου τὸν συγκλόνισαν βαθιά. Αὐτὴ λειτούργησε καταλυτικά γιὰ νὰ κατανοήσει ὅτι ἔπρεπε νά λάβει ἐνεργότερο ρόλο γιὰ τὴν ἐλευθερία τοῦ γένους. Χρησιμοποιούσε τον άμβωνα και ως ορμητήριο του υπόδουλου Γένους, απ’ όπου θα ξεκινούσε ο ζωογόνος άνεμος του μεγάλου Αγώνα. Πολέμησε σε διάφορα μέρη της ελληνικής επανάστασης και στο τέλος βρέθηκε στην πολιορκία του Μεσολογγίου και στην ηρωική έξοδο των Μεσολογγιτών έχασε τη ζωή του. Ο θάνατος και η δράση του άφησε ανεξίτηλη τη σφραγίδα του στον αγώνα της Επανάστασης, δείχνοντας για άλλη μία φορά ότι σε αυτόν τον τόπο, το ελληνικό έθνος και η Εκκλησία βαδίζουν μαζί σε όλες τις πτυχές της ελληνικής ιστορίας. Φυσικά στην πορεία αυτή υπάρχουν άλλοτε συγκρούσεις και άλλοτε συνεργασία. Άλλωστε, ο ρόλος της θρησκείας και κατά συνέπεια της Εκκλησίας για τη συντήρηση της ιδιοπροσωπίας των υπόδουλων Ελλήνων υπήρξε αποφασιστικός: στις συνθήκες της μακραίωνης σκλαβιάς της Τουρκοκρατίας, ο ελληνισμός επιβίωσε διά της Ορθοδοξίας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα υπήρξε ο Ιωσήφ, επίσκοπος Ρωγών.
Thesis Chapters by SOFIA/ΣΟΦΙΑ KARYMPALI/KYRIAZI-ΚΑΡΥΜΠΑΛΗ/ΚΥΡΙΑΖΗ
Αφορμή για την επιλογή του θέματος αυτού για την όλη ερευνητική προσπάθεια απετέλεσαν οι προβληματισμοί που αφορούν τη Διδακτική της Ιστορίας και τα αποτελέσματά της στη σχολική διαδικασία. Οδηγηθήκαμε στην απόπειρα διερεύνησης των γνωστικών και παιδαγωγικών αποτελεσμάτων από τη συνεργασία Ιστορίας και Λογοτεχνίας στη διδακτική πράξη, γιατί κοινή διαπίστωση των ειδικών σε θέματα διδακτικής της Ιστορίας είναι, ότι ο αφηγηματικός τρόπος, με τον οποίο προσεγγίζεται μέχρι σήμερα η σχετική διδακτέα ύλη, καθιστά το μάθημα της ιστορίας δύσκολο, ανιαρό, άχρωμο και ανούσιο για τους μαθητές, ρηχή και επιφανειακή τη γνώση των ιστορικών γεγονότων και φυσικά τα επιδιωκόμενα θεωρητικώς διδακτικά αποτελέσματα ανέφικτα.
Αφορμή για την επιλογή του θέματος αυτού και για την όλη ερευνητική προσπάθεια απετέλεσαν οι προβληματισμοί που αφορούν τη Διδακτική της Ιστορίας και τα αποτελέσματά της στη σχολική διαδικασία. Οδηγηθήκαμε στην απόπειρα διερεύνησης των γνωστικών και παιδαγωγικών αποτελεσμάτων από τη συνεργασία Ιστορίας και Λογοτεχνίας στη διδακτική πράξη, γιατί κοινή διαπίστωση των ειδικών σε θέματα διδακτικής της Ιστορίας είναι, ότι ο αφηγηματικός τρόπος, με τον οποίο προσεγγίζεται μέχρι σήμερα η σχετική διδακτέα ύλη, καθιστά το μάθημα της ιστορίας δύσκολο, ανιαρό, άχρωμο και ανούσιο για τους μαθητές, ρηχή και επιφανειακή τη γνώση των ιστορικών γεγονότων και φυσικά τα επιδιωκόμενα θεωρητικώς διδακτικά αποτελέσματα ανέφικτα.
Ουμανισμό που καθιστά ως κέντρο του ενδιαφέροντος τον άνθρωπο. Κατά τον 15
ο
και κυρίως κατά
τον 16
ο
αιώνα η τέχνη απομακρύνθηκε από τη μεσαιωνική παράδοση. Υιοθετείται η μαθηματική
αντίληψη στην αναγεννησιακή ζωγραφική με την εισαγωγή της τρίτης διάστασης, της λεγόμενης
‘’προοπτικής’’, που καθορίζει το βάθος του ορίζοντα και απαιτεί από τον καλλιτέχνη γνώση
γεωμετρίας. Δημιουργείται ένας ζωτικός χώρος που παρέχει στον θεατή την αίσθηση του βάθους,
αφού οριοθετούνται οι συντεταγμένες του χώρου και του χρόνου. Καταργείται έτσι οριστικά η
επιπεδότητα της προγενέστερης μεσαιωνικής τέχνης.
Στη ζωγραφική ο πίνακας πλέον πρέπει να αποτελεί τη συνέχεια του πραγματικού κόσμου,
γι’ αυτό και λαμβάνονται υπόψη οι φυσικές συνθήκες του εξωτερικού τοπίου
1
. Ένας πίνακας
αναγεννησιακός πρέπει να έχει μια υπόθεση, να στηρίζεται σε ένα θεωρητικό υπόβαθρο, να έχει τη
λεγόμενη ‘’storia’’, δηλαδή να αναπαριστά ή να αναπλάθει μία ιστορία, έναν μύθο, ένα θρύλο, μία
θρησκευτική σκηνή. Η υπόθεση συχνά εμπλέκει πολλές ανθρώπινες μορφές, γι’ αυτό και υπάρχουν
πίνακες πολυπρόσωποι. Οι μορφές είναι φυσιοκρατικές, πλασμένες με σωματικότητα και όγκο. Η
κάθε μορφή έχει το δικό της ζωτικό χώρο και όλες κινούνται ελεύθερα μέσα στην αέρινη προοπτική
της ατμόσφαιρας, σε ένα χώρο που φαντάζει απόλυτα υπαρκτός. Το τοπίο συμπληρώνει τις μορφές
με την υποβλητικότητά του. Η αναζήτηση της τέλειας αρμονίας και αναλογίας οδηγεί στην
εξιδανίκευση. Η φωτοσκίαση ( εναλλαγή φωτός και σκιάς ) βοηθάει να αποδοθεί ο όγκος και η
πλαστικότητα της μορφής. Η σύνθεση, δηλαδή ο τρόπος που διατάσσονται τα πρόσωπα και τα
αντικείμενα πάνω στον πίνακα, παίζει καθοριστικό ρόλο. Μέχρι το 1530 περίπου είναι αυστηρή η
σύνθεση των μορφών. Οι ζωγράφοι προτιμούν μια ήρεμη τοποθέτηση των μορφών σε παράλληλα
επίπεδα, οριζόντια και κάθετα με τη βασική μορφή στο κέντρο του πίνακα και τις υπόλοιπες μορφές
1
Σχετικά με την Ιταλική Αναγεννησιακή Τέχνη και τις διάφορες οπτικές της βλ. Toman Rolf, Η Τέχνη της Ιταλικής
Αναγέννησης, μτφρ. Αγγ. Χατζηγιάννη. Ελευθερουδάκης, Αθήνα 2008∙ Gombrich Ernst., Το Χρονικό της Τέχνης, μτφρ.
Λίνα Κάσδαγλη. ΜΙΕΤ, Αθήνα 1995∙ Λαμπράκη – Πλάκα Μαρ., Ιταλική Αναγέννηση: τέχνη και κοινωνία – τέχνη και
αρχαιότητα. Καστανιώτης, Αθήνα 2005
x
να διατάσσονται ένθεν και ένθεν του κεντρικού προσώπου. Αυτή η τεχνική κυριαρχεί στη
ζωγραφική ως τα μέσα περίπου του 16
ου
αιώνα.
μέσα στην Ευρωπαϊκή ήπειρο σε μία περίοδο μεγάλων εξεγέρσεων και εθνικών,
φιλελεύθερων και επαναστατικών κινημάτων.
Ξεσπά σε μια περίοδο που το πνεύμα της αγάπης για την ελευθερία και την
ισότητα, το οποίο πυροδότησε στους ευρωπαϊκούς λαούς η Γαλλική επανάσταση,
καταδικάζεται από τους ηγέτες των ευρωπαϊκών Δυνάμεων στο Συνέδριο της Βιέννης
(1815) με την ίδρυση της Ιερής Συμμαχίας και την αποκατάσταση του πολιτεύματος
της μοναρχίας (παλινόρθωση) σε πολλά ευρωπαϊκά κράτη.1
Παρά την επιστροφή στην απολυταρχία, οι οικονομικές και κοινωνικές εξελίξεις
είχαν πια δημιουργήσει νέες συνθήκες στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες. Η
αστική τάξη αξίωνε ελευθερία στις οικονομικές δραστηριότητές της, και για να την
εξασφαλίσει, χρειαζόταν πολιτικές μεταρρυθμίσεις και συμμετοχή των εκπροσώπων
της στη διακυβέρνηση. Πολλοί ευρωπαϊκοί λαοί – όπως και οι Έλληνες – επίσης
βρίσκονταν κάτω από ξένη κυριαρχία και απαιτούσαν την ανεξαρτησία τους. Οι
παραπάνω λόγοι συντέλεσαν, ώστε ο 19ος αιώνας να σφραγιστεί από αλλεπάλληλα
επαναστατικά κινήματα, φιλελεύθερα και εθνικά. Τα περισσότερα από αυτά τα
κινήματα στην Ευρώπη γενικότερα, αλλά και ειδικότερα στο χώρο της Βαλκανικής,
έχουν κοινωνικό, πολιτικό και ιδεολογικό προσανατολισμό και πολύ λιγότερα – όπως
η Ελληνική Επανάσταση – έχουν χαρακτήρα εθνικοαπελευθερωτικό με κύριο στόχο
την αποτίναξη του βάρβαρου και άπιστου δυνάστη και τη διεκδίκηση της Λευτεριάς
και της Ανεξαρτησίας.
ἰδεολογική προπαρασκευή κατά τά προεπαναστατικά χρόνια, ἔχει ἀπασχολήσει πολλαπλῶς τήν σύγχρονη ἱστοριογραφία, ὡστόσο λόγῳ τῆς πολυπλοκότητάς της ὑπάρχει πάντοτε εὐρύ πεδίο ἀνοικτό γιά περαιτέρω ἔρευνα καί μελέτη. Μέ ἀφορμή τήν ἐπέτειο τῶν διακοσίων χρόνων ἀπό τήν Ἐπανάσταση, εἶναι εὐκαιρία νά ξαναστρέψουμε τόν στοχασμό μας στά γεγονότα τῆς σημαντικῆς καί κρίσιμης
ἐκείνης ἱστορικῆς περιόδου, διερευνώντας τίς ἰδιαίτερες συνθῆκες τῆς ἐποχῆς, τίς ἱστορικές συγκυρίες καί τά κίνητρα δράσης τῶν πρωταγωνιστῶν της – οἰκονομικά, ἐθνικά, κοινωνικά καί πολιτικά – πού ἔπαιξαν καθοριστικό ρόλο στήν ἀποτίναξη τοῦ ὀθωμανικοῦ ζυγοῦ καί στήν συγκρότηση τοῦ ἐλεύθερου ἑλληνικοῦ κράτους.
Στήν πολιορκία τοῦ Μεσολογγίου
Δρ. Εἰρήνη Ἀρτέμη ,
Στὸν ἀγῶνα γιὰ τὴν ἐλευθερία τοῦ 1821 δὲν περίσσευε κανείς. Ὅλοι οἱ Ἕλληνες ζοῦσαν μὲ ἕνα ὄνειρο, νὰ κάνουν τὰ πάντα γιὰ νὰ ἐλευθερωθεῖ ἡ Ἑλλάδα. Βασικό ρόλο τόσο στὴν προετοιμασία τοῦ ἀγῶνα ὅσο καὶ σὲ ὅλη τὴ διάρκεια του εἶχε ἡ Ἐκκλησία. Μία ἀπὸ τὶς σπουδαῖες ἐκκλησιαστικές προσωπικότητες ποὺ συνέβαλλαν ποικιλοτρόπως στὸν ἀγῶνα ὑπῆρξε ὁ Ἰωσήφ, Ἐπίσκοπος Ρωγῶν. Γεννήθηκε τὸ 1776 στὰ Ἀμπελάκια τῆς Θεσσαλίας. Δέν γνωρίζουμε πολλά γιὰ τήν οἰκογένειά του οὔτε ποιό ἦταν τὸ ἐπίθετό καί τό ὄνομά του πρὶν ἐνταχθεῖ στὸν κλῆρο. Ἀπό πολύ νεαρὰ ἠλικία ἀποφάσισε νά ἱερωθεῖ καὶ νὰ ἀκολουθήσει τό Χριστό. Ἡ σύλληψη καὶ ὁ θάνατος τοῦ Ρῆγα Φεραίου τὸν συγκλόνισαν βαθιά. Αὐτὴ λειτούργησε καταλυτικά γιὰ νὰ κατανοήσει ὅτι ἔπρεπε νά λάβει ἐνεργότερο ρόλο γιὰ τὴν ἐλευθερία τοῦ γένους. Χρησιμοποιούσε τον άμβωνα και ως ορμητήριο του υπόδουλου Γένους, απ’ όπου θα ξεκινούσε ο ζωογόνος άνεμος του μεγάλου Αγώνα. Πολέμησε σε διάφορα μέρη της ελληνικής επανάστασης και στο τέλος βρέθηκε στην πολιορκία του Μεσολογγίου και στην ηρωική έξοδο των Μεσολογγιτών έχασε τη ζωή του. Ο θάνατος και η δράση του άφησε ανεξίτηλη τη σφραγίδα του στον αγώνα της Επανάστασης, δείχνοντας για άλλη μία φορά ότι σε αυτόν τον τόπο, το ελληνικό έθνος και η Εκκλησία βαδίζουν μαζί σε όλες τις πτυχές της ελληνικής ιστορίας. Φυσικά στην πορεία αυτή υπάρχουν άλλοτε συγκρούσεις και άλλοτε συνεργασία. Άλλωστε, ο ρόλος της θρησκείας και κατά συνέπεια της Εκκλησίας για τη συντήρηση της ιδιοπροσωπίας των υπόδουλων Ελλήνων υπήρξε αποφασιστικός: στις συνθήκες της μακραίωνης σκλαβιάς της Τουρκοκρατίας, ο ελληνισμός επιβίωσε διά της Ορθοδοξίας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα υπήρξε ο Ιωσήφ, επίσκοπος Ρωγών.