Μετάβαση στο περιεχόμενο

Υπερεκμετάλλευση

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Τα αποθέματα του μπακαλιάρου του Ατλαντικού είχαν υποστεί σοβαρή υπεραλίευση κατά τις δεκαετίες του 1970 και του 1980, οδηγώντας στην απότομη κατάρευσή τους το 1992. Οι διεθνείς συμφωνημένες ποσοστώσεις στις αρχές της δεκαετίας του 1970 και η συμφωνία για τις αποκλειστικές αλιευτικές ζώνες το 1977 απέτυχαν να αντιστρέψουν την πτώση.[1]

Η υπερεκμετάλλευση ονομάζεται η συλλογή ενός ανανεώσιμου πόρου έως το σημείο της αδυναμίας αναπλήρωσής του.[2] Ο όρος αναφέρεται στους φυσικούς πόρους, όπως άγρια φαρμακευτικά φυτά, βοσκότοποι, θηράματα, σπάνια είδη ψαριών, δάση, και υπόγεια ύδατα.

Στην οικολογία, η υπερεκμετάλλευση περιγράφεται ως μία από τις πέντε κύριες δραστηριότητες που απειλούν την παγκόσμια βιοποικιλότητα.[3] Οι οικολόγοι χρησιμοποιούν τον όρο για να περιγράψουν τους πληθυσμούς που συλλέγονται με μη βιώσιμο ρυθμό, δεδομένων των φυσικών τους ποσοστών θνησιμότητας και ικανοτήτων για αναπαραγωγή. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε εξαφάνιση σε επίπεδο πληθυσμού και ακόμη και εξαφάνιση ολόκληρων ειδών. Στη βιολογία, ο όρος χρησιμοποιείται συνήθως στο πλαίσιο της ανθρώπινης οικονομικής δραστηριότητας που συνεπάγεται την απόσυρση βιολογικών πόρων ή οργανισμών, σε μεγαλύτερους αριθμούς από αυτούς που οι πληθυσμοί τους μπορούν να αντέξουν. Ο όρος έχει διαφορετική χρήση στην περίπτωση της αλιείας, της υδρολογίας και της διαχείρησης των φυσικών πόρων.

Η υπερεκμετάλλευση μπορεί να οδηγήσει στην καταστροφή των πόρων, συμπεριλαμβανομένων των εξαφανισμένων.[4] Ωστόσο, είναι επίσης δυνατό να είναι βιώσιμη η υπερεκμετάλλευση. Αντί του όρου υπερεκμετάλλευση, στην αλιεία μπορεί να χρησιμοποιηθεί ο όρος υπεραλίευση, στη διαχείρηση των ζώων η υπερβόσκηση, και στη διαχείριση των υδάτινων πόρων η υπεράντληση.

Ιστορική αναδρομή

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Εξαφανισμένο είδος πουλιού μάμο (Χαβάη).
Εξαφανισμένο είδος πουλιού ντόντο (Μαυρίκιος).
Όταν τα γιγαντιαία πτηνά μόα κυνηγήθηκαν μέχρι εξαφανίσεως,[5] ο γιγάντιος αετός του Χάαστ που τα κυνηγούσε επίσης εξαφανίστηκε (Νέα Ζηλανδία).[6]

Η ανησυχία για την υπερεκμετάλλευση είναι σχετικά πρόσφατη, αν και η ίδια η υπερεκμετάλλευση δεν αποτελεί νέο φαινόμενο. Έχει παρατηρηθεί εδώ και χιλιετίες. Για παράδειγμα, οι τελετουργικοί μανδύες που φορούσαν οι βασιλείς της Χαβάης ήταν κατασκευασμένοι από το πουλί μάμο. 'Ενας μόνο μανδύας χρησιμοποιούσε τα φτερά 70.000 πουλιών αυτού του εξαφανισμένου είδους. Το ντόντο, πουλί του Μαυρικίου, είναι ένα άλλο πολύ γνωστό παράδειγμα της υπερεκμετάλλευσης. Όπως και με πολλά νησιωτικά είδη, ήταν αφελές με ορισμένα αρπακτικά, επιτρέποντας στους ανθρώπους να το πλησιάσουν και να το σκοτώσουν με ευκολία.[7]

Από τα πρώτα χρόνια, το κυνήγι υπήρξε μια σημαντική ανθρώπινη δραστηριότητα ως μέσο επιβίωσης. Υπάρχει ολόκληρο ιστορικό υπερεκμετάλλευσης με τη μορφή του κυνηγιού. Η υπόθεση της σφαγής (γεγονότα τεταρτογενούς εξαφάνισης) εξηγεί γιατί οι εξαφανίσεις γιγαντιαίων θηλαστικών σημειώθηκαν σε σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα. Προκύπτει ότι προέρχεται από την ανθρώπινη μετανάστευση. Η πιο πειστική εξήγηση αυτής της θεωρίας είναι ότι το 80% των μεγάλων θηλαστικών της Βόρειας Αμερικής εξαφανίστηκαν εντός 1000 ετών από την άφιξη των ανθρώπων στις ηπείρους του δυτικού ημισφαιρίου. Η ταχύτερη καταγεγραμμένη εξαφάνιση των μεγάλων θηλαστικών σημειώθηκε στη Νέα Ζηλανδία, όπου μέχρι το 1500 μ.Χ., μόλις 200 χρόνια μετά την εγκατάσταση των ανθρώπων στο νησί, δέκα είδη των γιγαντιαίων πτηνών μόα κυνηγήθηκαν μέχρι εξαφάνισης από τους Μαορί. Ένα δεύτερο κύμα εξαφανίσεων συνέβη αργότερα με την ευρωπαϊκή εγκατάσταση.[5]

Πιο πρόσφατα, η υπερεκμετάλλευση είχε ως αποτέλεσμα τη σταδιακή εμφάνιση των εννοιών της βιωσιμότητας και της βιώσιμης ανάπτυξης, οι οποίες βασίστηκαν σε άλλες έννοιες, όπως η βιώσιμη απόδοση,[8] η οικολογική ανάπτυξη,[9] και η βαθιά οικολογία.[10]

Τραγωδία των Κοινών

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στην οικονομική επιστήμη, η τραγωδία των Κοινών είναι μια κατάσταση στην οποία μεμονωμένοι χρήστες, οι οποίοι έχουν ανοιχτή πρόσβαση σε έναν πόρο που δεν επηρεάζεται από κοινές κοινωνικές δομές ή τυπικούς κανόνες που διέπουν την πρόσβαση και τη χρήση, ενεργούν ανεξάρτητα σύμφωνα με το δικό τους συμφέρον και, αντίθετα με το κοινό καλό όλων των χρηστών, προκαλούν εξάντληση του πόρου μέσω της ασυντόνιστης δράσης τους.[11] Η ιδέα ξεκίνησε από μια έκθεση που γράφτηκε το 1833 από τον Βρετανό οικονομολόγο William Forster Lloyd, ο οποίος χρησιμοποίησε ένα υποθετικό παράδειγμα των επιπτώσεων της μη ρυθμιζόμενης βοσκής στην κοινόχρηστη γη (αγγλ. common land) στη Μεγάλη Βρετανία και στην Ιρλανδία.[12] Η ιδέα έγινε ευρέως γνωστή ως η "τραγωδία των Κοινών" έναν αιώνα αργότερα από ένα άρθρο που γράφτηκε από τον Garrett Hardin το 1968.[13]

Παρόλο που τα συστήματα πόρων ανοιχτής πρόσβασης μπορούν να καταρρεύσουν λόγω υπερβολικής χρήσης (όπως στην υπεραλίευση), υπάρχουν πολλά παραδείγματα όπου μέλη μιας κοινότητας με ρυθμιζόμενη πρόσβαση σε έναν κοινό πόρο συνεργάζονται για την εκμετάλλευση αυτών των πόρων με σύνεση χωρίς κατάρρευση,[14] ή ακόμα και μέσω της δημιουργίας της "τέλειας παραγγελίας".[15] Η Elinor Ostrom έλαβε το βραβείο Νόμπελ Οικονομικών Επιστημών το 2009 για την επίδειξη ακριβώς αυτής της έννοιας στο βιβλίο της "Governing the Commons",[16] το οποίο περιελάμβανε παραδείγματα για το πώς οι τοπικές κοινότητες μπόρεσαν να το κάνουν στην πράξη χωρίς κυβερνητικούς κανονισμούς ή ιδιωτικοποίηση.[17]

Σε ένα σύγχρονο οικονομικό πλαίσιο, ως "κοινόχρηστος" νοείται οποιοσδήποτε πόρος ανοιχτής πρόσβασης και χωρίς έλεγχο, όπως η ατμόσφαιρα, οι ωκεανοί, τα ποτάμια, και τα αποθέματα ψαριών των ωκεανών.[18] Σε νομικό πλαίσιο, είναι ένας τύπος ιδιοκτησίας που δεν είναι ούτε ιδιωτικός ούτε δημόσιος, αλλά μάλλον κοινόχρηστος από τα μέλη μιας κοινότητας, τα οποία έχουν την πρόσβαση και τη χρήση μέσω κοινωνικών δομών, παραδόσεων ή τυπικών κανόνων.[19]

Στην περιβαλλοντική επιστήμη, η "τραγωδία των Κοινών" αναφέρεται συχνά σε σχέση με την αειφόρο ανάπτυξη,[20] συνδέοντας την οικονομική ανάπτυξη με την προστασία του περιβάλλοντος, καθώς και με τη συζήτηση για την υπερθέρμανση του πλανήτη.[21] Έχει επίσης χρησιμοποιηθεί για την ανάλυση συμπεριφοράς στους τομείς της οικονομίας, της εξελικτικής ψυχολογίας, της ανθρωπολογίας, της θεωρίας παιγνίων, της πολιτικής, της φορολογίας και της κοινωνιολογίας.[22]

Αλιεία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Αναλογία των παγκόσμιων αποθεμάτων ψαριών που δεν έχουν υποστεί υπεραλίευση.[23]

Στην ​​αλιεία, η υπεραλίευση συμβαίνει όταν ένα αλιευτικό απόθεμα αλιεύεται "σε μεγαλύτερη ποσότητα από αυτή που, κατά μέσο όρο, θα υποστήριζε τη μακροπρόθεσμη μέγιστη βιώσιμη απόδοση της αλιείας".[24]

Όταν στην αλιεία αρχίζουν να συλλέγονται ψάρια από ένα προηγουμένως ανεκμετάλλευτο απόθεμα, η βιομάζα του ιχθυαποθεμάτων θα μειωθεί, καθώς τα ψάρια αφαιρούνται μέσω της συγκομιδής. Στην αειφορία, ο ρυθμός με τον οποίο η βιομάζα των ψαριών αναπληρώνεται μέσω της αναπαραγωγής πρέπει να ισορροπεί με τον ρυθμό συλλογής των ψαριών. Εάν αυξηθεί ο ρυθμός συγκομιδής, τότε η βιομάζα των αποθεμάτων θα μειωθεί. Σ' ένα ορισμένο σημείο, θα επιτευχθεί η μέγιστη δυνατή απόδοση της συγκομιδής και οι περαιτέρω προσπάθειες αύξησης του ρυθμού θα οδηγήσουν στην κατάρρευση της αλιείας. Το σημείο αυτό ονομάζεται η μέγιστη βιώσιμη απόδοση και στην πράξη, συμβαίνει όταν αλιεύεται περίπου το 30% της βιομάζας που υπήρχε πριν από την έναρξη της συγκομιδής.[25]

Μπορεί η αλιεία να πραγματοποιηθεί, για παράδειγμα, με ρυθμό μεγαλύτερο του 15% της βιομάζας αναπλήρωσης πριν από τη συγκομιδή και, στη συνέχεια, να προσαρμοστεί ο ρυθμός συγκομιδής, ώστε η βιομάζα να παραμείνει σε αυτό το επίπεδο. Σε αυτήν την περίπτωση, η αλιεία είναι βιώσιμη, αλλά τώρα έχει υπεισέλθει η υπεραλίευση, επειδή το απόθεμα έχει μειωθεί στο σημείο όπου η βιώσιμη απόδοση είναι μικρότερη από ό,τι θα μπορούσε να είναι.

Ο ερυθρός τόνος του Ατλαντικού είναι υπεραλιευμένος. Το βιώσιμο όριό του είναι 7.500 τόνοι ετησίως, αλλά η αλιευτική βιομηχανία συνεχίζει τη συγκομιδή 60.000 τόνων σε ετήσια βάση.

Τα αποθέματα ψαριών λέγεται ότι "καταρρέουν" εάν η βιομάζα τους μειωθεί κατά περισσότερο από 95% της μέγιστης ιστορικής βιομάζας τους. Τα αποθέματα μπακαλιάρου του Ατλαντικού υπέστησαν σοβαρή υπεραλίευση τις δεκαετίες του 1970 και του 1980, με αποτέλεσμα την απότομη κατάρρευσή τους το 1992. Παρόλο που η αλιεία έχει σταματήσει, τα αποθέματα μπακαλιάρου απέτυχαν να ανακάμψουν. Η απουσία του μπακαλιάρου ως κορυφαίου αρπακτικού σε πολλές περιοχές έχει προκαλέσει ανισορροπία στις τροφικές αλυσίδες.[1]

Περίπου το 25% της παγκόσμιας αλιείας έχει υποστεί υπεραλίευση στο σημείο όπου η τρέχουσα βιομάζα τους είναι μικρότερη από το επίπεδο που μεγιστοποιεί τη βιώσιμη απόδοση τους.[23] Αυτά τα μειωμένα είδη αλιείας μπορούν συχνά να ανακάμψουν εάν μειωθεί η πίεση αλιείας έως ότου η βιομάζα των αποθεμάτων επιστρέψει στη βέλτιστη βιομάζα. Σε αυτό το σημείο, η συγκομιδή μπορεί να συνεχιστεί κοντά στη μέγιστη βιώσιμη απόδοση.[26]

Η τραγωδία των Κοινών μπορεί να αποφευχθεί στην αλιεία εάν η αλιευτική προσπάθεια και οι πρακτικές ρυθμίζονται κατάλληλα. Μια αποτελεσματική προσέγγιση μπορεί να είναι η ανάθεση κάποιου μέτρου ιδιοκτησίας με τη μορφή ατομικών μεταβιβάσιμων ποσοστώσεων (ITQ) σε αλιείς. Το 2008, μια μελέτη μεγάλης κλίμακας για την αλιεία όπου μελετήθηκαν αλιείς που χρησιμοποιούσαν τις ITQ, και εκείνοι που δεν το έκαναν, παρείχε ισχυρές ενδείξεις ότι οι ITQ συμβάλλουν στην πρόληψη της κατάρρευσης και στην αποκατάσταση της αλιείας που φαίνεται να βρίσκεται σε παρακμή.[27][28]

Υδάτινοι πόροι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Συνολικοί ανανεώσιμοι πόροι γλυκού νερού στον κόσμο, σε mm / έτος (1 mm ισοδυναμεί με 1 l νερού ανά m²). Μακροπρόθεσμος μέσος όρος για τα έτη 1961-1990. Ο υπολογισμός έγινε με βάση το παγκόσμιο μοντέλο γλυκού νερού WaterGAP.[29]
Η υπεράντληση των υπόγειων υδάτων από έναν υδροφορέα οδηγεί στη μέγιστη καμπύλη νερού.[30]

Οι υδάτινοι πόροι, όπως οι λίμνες και οι υδροφορείς, είναι συνήθως ανανεώσιμοι πόροι που επαναγεμίζουν με φυσικό τρόπο (ο όρος ορυκτό νερό χρησιμοποιείται μερικές φορές για να περιγράψει τους υδροφορείς που δεν επαναγεμίζουν). Η υπεράντληση συμβαίνει εάν ένας υδάτινος πόρος, όπως ο υδροφορέας Ογκάλλαλα στις ΗΠΑ, υπεραντλείται ή εξάγεται με ρυθμό που υπερβαίνει το ρυθμό επαναγεμίσματος, δηλαδή με ρυθμό που υπερβαίνει τη μέγιστη βιώσιμη απόδοση. Το επαναγέμισμα προέρχεται συνήθως από ρυάκια της περιοχής, ποτάμια και λίμνες. Ένας τέτοιος υδροφορέας λέγεται ότι είναι υπεραντλημένος. Τα δάση ενισχύουν τo επαναγέμισμα των υδροφορέων σε ορισμένες περιοχές, αν και γενικά τα δάση αποτελούν σημαντική πηγή μείωσης των υδροφορέων.[31][32] Οι υπεραντλημένοι υδροφορείς μπορούν να μολυνθούν με μολυσματικές ουσίες όπως τα νιτρικά άλατα, ή να υποστούν μόνιμη βλάβη λόγω καθίζησης ή λόγω αλατούχου διείσδυσης από τον ωκεανό.

Το μεγάλο μέρος του υπόγειου νερού στον κόσμο και στις λίμνες έχει πεπερασμένους πόρους σε αναλογία με το πετρέλαιο.[33][34] Οι συζητήσεις συνήθως επικεντρώνονται στις γεωργικές χρήσεις και στην αστική χρήση του νερού, αλλά η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από πυρηνική ενέργεια ή η εξόρυξη άνθρακα και άμμου πίσσας εξαντλεί επίσης τους υδάτινους πόρους. Μια τροποποιημένη καμπύλη Χάμπερτ αναφέρεται σε κάθε πόρο που μπορεί να συλλεχθεί γρηγορότερα από ό, τι μπορεί να αντικατασταθεί. Αν και η αρχική ανάλυση του Χάμπερτ δεν εφαρμόστηκε στους ανανεώσιμους πόρους, η υπερεκμετάλλευσή τους μπορεί να οδηγήσει στην κορυφή Χάμπερτ. Έτσι προέκυψε η έννοια της μέγιστης καμπύλης νερού.[30]

Δασικοί πόροι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Αποδάσωση και καύση δέντρων που παρατηρείται κατά μήκος του αυτοκινητόδρομου BR 230 στο δήμο Apuí, της πολιτείας Amazonas (Βραζιλία).

Τα δάση οδηγούνται σε υπερεκμετάλλευση όταν η αποδάσωση καταγράφεται με ρυθμό ταχύτερο από ό,τι πραγματοποιείται η αναδάσωση. Η αναδάσωση ανταγωνίζεται άλλες χρήσεις γης όπως η παραγωγή τροφίμων, η βοσκή και ο χώρος διαβίωσης για περαιτέρω οικονομική ανάπτυξη. Ιστορικά, η χρήση των δασικών προϊόντων, συμπεριλαμβανομένης της ξυλείας και του καυσίμου, έχει διαδραματίσει βασικό ρόλο στις ανθρώπινες κοινωνίες, συγκρίσιμη με τους ρόλους του νερού και της καλλιεργήσιμης γης. Σήμερα, οι αναπτυγμένες χώρες συνεχίζουν να χρησιμοποιούν ξυλεία για την κατασκευή σπιτιών και ξυλοπολτό για χαρτί. Στις αναπτυσσόμενες χώρες σχεδόν τρία δισεκατομμύρια άνθρωποι βασίζονται στο ξύλο για θέρμανση και μαγείρεμα. Τα βραχυπρόθεσμα οικονομικά οφέλη που προκύπτουν από τη μετατροπή του δάσους σε καλλιεργήσιμη έκταση ή την υπερεκμετάλλευση των προϊόντων ξυλείας, συνήθως οδηγούν σε απώλεια μακροπρόθεσμου εισοδήματος και μείωση της βιοποικιλότητας. Η Δυτική Αφρική, η Μαδαγασκάρη, η Νοτιοανατολική Ασία και πολλές άλλες περιοχές έχουν οδηγηθεί σε χαμηλότερα εισοδήματα λόγω της υπερεκμετάλλευσης και της συνεπαγόμενης μείωσης της συγκομιδής ξυλείας.[35]

Βιοποικιλότητα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ποικιλία κοραλλιών στο Flynn Reaf, Κουίνσλαντ, Αυστραλία. Η πλούσια ποικιλομορφία της θαλάσσιας ζωής που κατοικεί στους κοραλλιογενείς υφάλους οδηγεί στην υπερεκμετάλλευση. Οι απειλές περιλαμβάνουν την εξόρυξη κοραλλιών, την αλιεία με κυανίδια και εκρηκτικά και γενικά την υπεραλίευση.

Η υπερεκμετάλλευση είναι μία από τις κύριες απειλές για την παγκόσμια βιοποικιλότητα.[3] Άλλες απειλές περιλαμβάνουν τη ρύπανση, τα εισαγόμενα και τα χωροκατακτητικά είδη, τον κατακερματισμό και την καταστραφή των ενδιαιτημάτων, την ανεξέλεγκτη υβριδοποίηση,[36] την κλιματική αλλαγή,[37] την οξίνιση των ωκεανών,[38] και τον ανθρώπινο υπερπληθυσμό.[39]

Ένα από τα βασικά ζητήματα υγείας που σχετίζονται με τη βιοποικιλότητα είναι η ανακάλυψη φαρμάκων και η διαθεσιμότητα των φαρμακευτικών πόρων. Ένα σημαντικό ποσοστό των φαρμακευτικών σκευασμάτων είναι φυσικά προϊόντα που προέρχονται, άμεσα ή έμμεσα, από βιολογικές πηγές. Και γι' αυτό τον λόγο, τα θαλάσσια οικοσυστήματα παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον.[40] Ωστόσο, η μη ρυθμιζόμενη και ακατάλληλη βιοπροστασία θα μπορούσε να οδηγήσει σε υπερεκμετάλλευση, υποβάθμιση του οικοσυστήματος και απώλεια της βιοποικιλότητας.[41][42]

Είδη υπό εξαφάνιση

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Απειλούμενο είδος Iguana Iguana στη Νήσο Μαργαρίτα, Καραϊβική.
O χάρτης αποτυπώνει τον αριθμό των ειδών με ανάλυση κυψελών πλέγματος 1 km. Τα είδη έχουν ομαδοποιηθεί ανά κατηγορία, οικογένεια και τρεις κατηγορίες απειλών: άκρως απειλούμενα, απειλούμενα και ευάλωτα. Στον συγκεκριμένο χάρτη απεικονίζονται τα άκρως απειλούμενα θηλαστικά και είναι μέρος της συλλογής Gridded Species Distribution, Πανεπιστημίου Κολούμπια.

Η υπερεκμετάλλευση απειλεί το ένα τρίτο των σπονδυλωτών που βρίσκονται υπό εξαφάνιση. Με εξαίρεση τα βρώσιμα ψάρια, το παράνομο εμπόριο άγριας ζωής εκτιμάται σε 10 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως. Οι βιομηχανίες που είναι υπεύθυνες για την υπερεκμετάλλευση απειλούμενων ειδών περιλαμβάνουν εκτός των άλλων το εμπόριο θηραμάτων άγριας ζωής, το εμπόριο της παραδοσιακής κινεζικής ιατρικής και το εμπόριο γούνας. Η σύμβαση για το διεθνές εμπόριο ειδών άγριας πανίδας και χλωρίδας που απειλούνται με εξαφάνιση ή CITES ιδρύθηκε με σκοπό τον έλεγχο και τη ρύθμιση του εμπορίου ζώων υπό εξαφάνιση. Προς το παρόν προστατεύει, σε διαφορετικό βαθμό, περίπου 33.000 είδη ζώων και φυτών. Εκτιμάται ότι το ένα τέταρτο των απειλούμενων σπονδυλωτών στις ΗΠΑ και τα μισά από τα απειλούμενα θηλαστικά κινδυνεύουν από την υπερεκμετάλλευση.[3]

Όλοι οι ζώντες οργανισμοί χρειάζονται πόρους για να επιβιώσουν. Η υπερεκμετάλλευση αυτών των πόρων για παρατεταμένες περιόδους μπορεί να καταστρέψει τα φυσικά αποθέματα σε σημείο που δεν είναι σε θέση να ανακάμψουν σε σύντομο χρονικό διάστημα. Οι ανθρώπινοι πληθυσμοί, στο παρελθόν, ήταν μικροί και οι μέθοδοι συλλογής περιορίζονταν σε μικρές ποσότητες. Με μια εκθετική αύξηση του ανθρώπινου πληθυσμού, όμως, λόγω της επέκτασης των αγορών και της αυξανόμενης ζήτησης, σε συνδυασμό με τη βελτιωμένη πρόσβαση και τεχνικές σύλληψης, προκαλείται υπερεκμετάλλευση πολλών ειδών πέρα από τα βιώσιμα επίπεδα. Στην πράξη, εάν συνεχιστεί, μειώνει πολύτιμους πόρους σε τόσο χαμηλά επίπεδα που η εκμετάλλευσή τους δεν είναι πλέον βιώσιμη και μπορεί να οδηγήσει στην εξαφάνιση των ειδών, με δραματικές και απρόβλεπτες επιπτώσεις στο οικοσύστημα.[43]

Σήμερα, η υπερεκμετάλλευση και η κατάχρηση των φυσικών πόρων αποτελεί απειλή για τον πλούτο των ειδών. Αυτό είναι πιο διαδεδομένο όταν κοιτάζουμε την οικολογία των νησιών και τα είδη που τα κατοικούν, καθώς τα νησιά μπορούν να θεωρηθούν ως ένας μικρόκοσμος. Οι ενδημικοί πληθυσμοί των νησιών είναι πιο επιρρεπείς σε εξαφάνιση από την υπερεκμετάλλευση, καθώς υπάρχουν συχνά σε μικρούς αριθμούς με μειωμένα ποσοστά αναπαραγωγής.[44] Ένα παράδειγμα είναι τα νησιωτικά σαλιγκάρια, όπως το Achatinella της Χαβάης και το Partula της Γαλλικής Πολυνησίας. 15 είδη σαλιγκαριών Achatinella έχουν καταγραφεί ως εξαφανισμένα και 24 άκρως απειλούμενα, ενώ 60 είδη Ρartula θεωρούνται εξαφανισμένα, και 14 άκρως απειλούμενα. Ο βασικός λόγος είναι η υπερεκμετάλλευση και ο πολύ χαμηλός ρυθμός αναπαραγωγής τους.[45]

Ένα άλλο παράδειγμα αποτελεί ο κοινός σκαντζόχοιρος, ο οποίος όταν εισήχθη στη νήσο Uist της Σκωτίας, επεκτάθηκε σε μεγάλο βαθμό και χρειάστηκε να καταναλώσει αυγά των πτηνών που αναπαράγονται στις ακτές, με δραστικές συνέπειες για την αναπαραγωγή τους. Έτσι, επηρεάστηκαν δώδεκα είδη πτηνών, με ορισμένα από αυτά να έχουν μειωθεί κατά 39%.[46]

Όταν υπάρχει ανθρώπινη μετανάστευση, εμφύλια διαμάχη ή πόλεμος, συνήθως δεν υπάρχει έλεγχος. Για παράδειγμα στο Κονγκό και στη Ρουάντα, λόγω της εμφύλιας διαμάχης, υπάρχει κατάρρευση των δικτύων διανομής τροφής, κάτι που αφήνει τους πόρους του φυσικού περιβάλλοντος ευάλωτους. Τα ζώα σκοτώνονται ακόμη και για εξάσκηση, ως στόχοι, ή απλά από αντίδραση στην κυβέρνηση.[47] Οι πληθυσμοί μεγάλων πρωτευόντων, όπως οι γορίλες και οι χιμπατζήδες, τα οπληφόρα και άλλα θηλαστικά, έχουν μειωθεί περισσότερο από 80%, και ορισμένα είδη μπορεί να έχουν εξαλειφθεί πλήρως. Αυτή η παρακμή ονομάστηκε η κρίση των θηραμάτων άγριας ζωής.[48]

Συνολικά, 50 είδη πτηνών που έχουν εξαφανιστεί από το 1500 μ.Χ. (περίπου το 40% του συνόλου) είναι λόγω της υπερεκμετάλλευσης.[49]

Φαινόμενο ντόμινο

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η υπερεκμετάλλευση των θαλάσσιων ενυδρίδων είχε ως αποτέλεσμα το φαινόμενο ντόμινο, το οποίο κατέστρεψε το οικοσύστημα του δάσους από φύκια.

Η υπερεκμετάλλευση των ειδών μπορεί να οδηγήσει σε φαινόμενο ντόμινο. Αυτό μπορεί να γίνει όταν, μέσω της υπερεκμετάλλευσης, ένας βιότοπος χάσει έναν θηρευτή. Λόγω της απώλειας του κορυφαίου αρπακτικού, μπορεί να συμβεί δραματική αύξηση των θηραμάτων του. Τα ανεξέλεγκτα θηράματα στη συνέχεια προκαλούν υπερεκμετάλλευση των δικών τους πόρων μέχρι να μειωθεί ο αριθμός των πληθυσμών, πιθανώς έως το σημείο της εξαφάνισης.

Ένα κλασικό παράδειγμα φαινόμενου ντόμινο καταγράφηκε με τις ενυδρίδες. Πριν από τον 17ο αιώνα μέχρι και το 1911, οι ενυδρίδες αποτελούσαν θύματα επιθετικής υπερεκμετάλλευσης για τις εξαιρετικά ζεστές και ακριβές γούνες τους. Αυτό προκάλεσε φαινόμενο ντόμινο στο οικοσύστημα του δάσους από φύκια κατά μήκος της ακτής του Ειρηνικού της Βόρειας Αμερικής.[50] Κι αυτό, διότι μία από τις κύριες πηγές τροφίμων των ενυδρίδων ήταν ο αχινός. Όταν οι κυνηγοί προκάλεσαν τη μείωση των πληθυσμών των ενυδρίδων, αυξήθηκε ο πληθυσμός των αχινών. Οι αχινοί στη συνέχεια χρησιμοποίησαν μαζικά ως κύρια πηγή τροφής τους τα φύκια, δημιουργώντας περιοχές του βυθού άδειες από φύκια αλλά γεμάτες με αχινούς. Χωρίς φαγητό, οι αχινοί εξαφανίστηκαν τοπικά. Επιπλέον, επειδή το δάσος από φύκια αποτελούσε σημείο διαβίωσης πολλών άλλων ειδών, προκλήθηκαν δευτερογενείς εξαφανίσεις.[51]

Το 1911, όταν μόνο μια μικρή ομάδα 32 θαλάσσιων ενυδρίδων επέζησε σε έναν απομακρυσμένο όρμο, υπογράφηκε μια διεθνής συνθήκη για την αποτροπή περαιτέρω εκμετάλλευσης των ενυδρίδων. Υπό βαριά προστασία, οι ενυδρίδες πολλαπλασιάστηκαν στις προηγούμενες περιοχές, και το οικοσύστημα επανέκαμψε με αργό τρόπο. Πιο πρόσφατα, λόγω της μείωσης του αριθμού των αποθεμάτων ψαριών, και πάλι λόγω της υπερεκμετάλλευσης, οι όρκες έχουν έλλειψη τροφής και έχει παρατηρηθεί ότι τρέφονται με ενυδρίδες, μειώνοντας και πάλι τον αριθμό τους.[52]

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ 1,0 1,1 Frank, Kenneth T.; Petrie, Brian; Choi, Jae S.; Leggett, William C. (2005-06-10). «Trophic Cascades in a Formerly Cod-Dominated Ecosystem» (στα αγγλικά). Science 308 (5728): 1621–1623. doi:10.1126/science.1113075. ISSN 0036-8075. PMID 15947186. https://science.sciencemag.org/content/308/5728/1621. 
  2. ↑ «overexploitation». Oxford Reference (στα Αγγλικά). doi:10.1093/oi/authority.20110803100257806. Ανακτήθηκε στις 12 Ιουνίου 2021. 
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 Wilcove, David S.; Rothstein, David; Dubow, Jason; Phillips, Ali; Losos, Elizabeth (1998-08-01). «Quantifying Threats to Imperiled Species in the United States: Assessing the relative importance of habitat destruction, alien species, pollution, overexploitation, and disease». BioScience 48 (8): 607–615. doi:10.2307/1313420. ISSN 0006-3568. https://doi.org/10.2307/1313420. 
  4. ↑ Sarukhán, José & Dirzo, Rodolfo. (2013). "Biodiversity-Rich Countries". In Encyclopedia of Biodiversity (Second Edition), 497-508.
  5. ↑ 5,0 5,1 Holdaway, R. N.; Jacomb, C. (2000-03-24). «Rapid Extinction of the Moas (Aves: Dinornithiformes): Model, Test, and Implications» (στα αγγλικά). Science 287 (5461): 2250–2254. doi:10.1126/science.287.5461.2250. ISSN 0036-8075. PMID 10731144. https://science.sciencemag.org/content/287/5461/2250. 
  6. ↑ «Extinct Birds of New Zealand». www.books-by-isbn.com. Ανακτήθηκε στις 13 Ιουνίου 2021. 
  7. ↑ «Bringing the dodo back to life» (στα αγγλικά). 2002-09-14. http://news.bbc.co.uk/2/hi/programmes/from_our_own_correspondent/2255991.stm. Ανακτήθηκε στις 2021-06-13. 
  8. ↑ Larkin, P. A. (1977). «An Epitaph for the Concept of Maximum Sustained Yield» (στα αγγλικά). Transactions of the American Fisheries Society 106 (1): 1–11. doi:10.1577/1548-8659(1977)106<1:AEFTCO>2.0.CO;2. ISSN 1548-8659. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2021-06-24. https://web.archive.org/web/20210624194920/https://afspubs.onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1577/1548-8659(1977)106%3C1:AEFTCO%3E2.0.CO;2. Ανακτήθηκε στις 2021-06-13. 
  9. ↑ Lubchenco, Jane; Olson, Annette M.; Brubaker, Linda B.; Carpenter, Stephen R.; Holland, Marjorie M.; Hubbell, Stephen P.; Levin, Simon A.; MacMahon, James A. και άλλοι. (1991). «The Sustainable Biosphere Initiative: An Ecological Research Agenda: A Report from the Ecological Society of America» (στα αγγλικά). Ecology 72 (2): 371–412. doi:10.2307/2937183. ISSN 1939-9170. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2020-06-02. https://web.archive.org/web/20200602203751/https://esajournals.onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.2307/2937183. Ανακτήθηκε στις 2021-06-13. 
  10. ↑ Naess, A. (1986). "Intrinsic value: Will the defenders of nature please rise?". In Soulé, M. E. (ed.). Conservation Biology: The Science of Scarcity and Diversity. Sunderland, MA: Sinauer Associates. pp. 153–181. ISBN 978-0-87893-794-3.
  11. ↑ Purvis, Victor (1970-03-14). «Self-interest and the Common Good» (στα αγγλικά). Br Med J 1 (5697): 692–692. doi:10.1136/bmj.1.5697.692-c. ISSN 0007-1447. https://www.bmj.com/content/1/5697/692.4. 
  12. ↑ Lloyd, William Forster. Two Lectures on the Checks to Population. 
  13. ↑ Hardin, Garrett (1968-12-13). «The Tragedy of the Commons» (στα αγγλικά). Science 162 (3859): 1243–1248. doi:10.1126/science.162.3859.1243. ISSN 0036-8075. PMID 5699198. https://science.sciencemag.org/content/162/3859/1243. 
  14. ↑ Cox, Susan Jane Buck (1985). "No Tragedy on the Commons". Environmental Ethics. 7 (1): 49–61.
  15. ↑ Lansing, Stephen, J. (2006). Perfect Order: Recognizing Complexity in Bali. Princeton, NJ: Princeton University Press.
  16. ↑ Aligica, Paul Dragos (2010). «Elinor Ostrom – Nobel Prize in Economics 2009» (στα αγγλικά). Economic Affairs 30 (1): 95–96. doi:10.1111/j.1468-0270.2009.01982.x. ISSN 1468-0270. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/j.1468-0270.2009.01982.x. 
  17. ↑ «The Sveriges Riksbank Prize in Economic Sciences in Memory of Alfred Nobel 2009». NobelPrize.org (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 13 Ιουνίου 2021. 
  18. ↑ Kaczynski, W. (1979-09). «Economic Aspects of the Open Ocean Fishery Resources Development». OCEANS '79: 392–397. doi:10.1109/OCEANS.1979.1151251. https://ieeexplore.ieee.org/document/1151251. 
  19. ↑ Rowe, Jonathan (2008). "The parallel Economy of the Commons". State of the World 2008: Innovation for a Sustainable Development. London, UK: Earthscan: 140.
  20. ↑ Burger, Joanna; Gochfeld, Michael (1998-12-01). «The Tragedy of the Commons 30 Years Later». Environment: Science and Policy for Sustainable Development 40 (10): 4–13. doi:10.1080/00139159809605104. ISSN 0013-9157. https://doi.org/10.1080/00139159809605104. 
  21. ↑ Verstegen, S. W.; Hanekamp, Dr J. C. (2005-12-01). «The sustainability debate: Idealism versus conformism—the controversy over economic growth». Globalizations 2 (3): 349–362. doi:10.1080/14747730500367843. ISSN 1474-7731. https://doi.org/10.1080/14747730500367843. 
  22. ↑ Qing, Liao (1981-12-01). «Many Parents have also been Badly Hurt». Chinese Sociology & Anthropology 14 (2): 50–51. doi:10.2753/CSA0009-4625140250. ISSN 0009-4625. https://doi.org/10.2753/CSA0009-4625140250. 
  23. ↑ 23,0 23,1 Grafton, R. Q.; Kompas, T.; Hilborn, R. W. (2007-12-07). «Economics of Overexploitation Revisited» (στα αγγλικά). Science 318 (5856): 1601–1601. doi:10.1126/science.1146017. ISSN 0036-8075. PMID 18063793. https://science.sciencemag.org/content/318/5856/1601. 
  24. ↑ «NOAA fisheries glossary». repository.library.noaa.gov. Ανακτήθηκε στις 13 Ιουνίου 2021. 
  25. ↑ Caughley, Graeme· Sinclair, Anthony R. E. (15 Αυγούστου 1994). Wildlife Ecology and Management. Wiley. ISBN 978-0-86542-144-8. 
  26. ↑ Rosenberg, Andrew A. (2003). «Managing to the margins: the overexploitation of fisheries» (στα αγγλικά). Frontiers in Ecology and the Environment 1 (2): 102–106. doi:10.1890/1540-9295(2003)001[0102:MTTMTO]2.0.CO;2. ISSN 1540-9309. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2021-06-13. https://web.archive.org/web/20210613110852/https://esajournals.onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1890/1540-9295(2003)001%5B0102:MTTMTO%5D2.0.CO;2. Ανακτήθηκε στις 2021-06-13. 
  27. ↑ Mackenzie, Debora. «'Shares' in fish stocks halt commercial free-for-all». New Scientist (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 13 Ιουνίου 2021. 
  28. ↑ «A rising tide». The Economist. 2008-09-18. ISSN 0013-0613. https://www.economist.com/science-and-technology/2008/09/18/a-rising-tide. Ανακτήθηκε στις 2021-06-13. 
  29. ↑ Döll, P., Fiedler, K. (2008). "Global-scale modeling of groundwater recharge". Hydrology and Earth System Sciences Discussions, 12: 863-885.
  30. ↑ 30,0 30,1 «Wayback Machine» (PDF). web.archive.org. 20 Μαρτίου 2009. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Μαρτίου 2009. Ανακτήθηκε στις 13 Ιουνίου 2021. CS1 maint: Unfit url (link)
  31. ↑ «Underlying Causes of Deforestation: UN Report». web.archive.org. 11 Απριλίου 2001. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 11 Απριλίου 2001. Ανακτήθηκε στις 13 Ιουνίου 2021. CS1 maint: Unfit url (link)
  32. ↑ «Forests of eucalyptus shadowed by questions | www.azstarnet.com ®». web.archive.org. 6 Δεκεμβρίου 2008. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Δεκεμβρίου 2008. Ανακτήθηκε στις 13 Ιουνίου 2021. CS1 maint: Unfit url (link)
  33. ↑ «World' s largest acquifer going dry». web.archive.org. 13 Σεπτεμβρίου 2006. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 Δεκεμβρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 13 Ιουνίου 2021. CS1 maint: Unfit url (link)
  34. ↑ «April 7, 2005: Disappearing Lakes, Shrinking Seas - DATA». web.archive.org. 3 Σεπτεμβρίου 2006. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 Σεπτεμβρίου 2006. Ανακτήθηκε στις 13 Ιουνίου 2021. CS1 maint: Unfit url (link)
  35. ↑ «Loss of Renewable Resources and Wildlife Conflict Resulting from Deforestation». Mongabay.com (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 13 Ιουνίου 2021. 
  36. ↑ Rhymer, Judith M.; Simberloff, Daniel (1996-11-01). «Extinction by hybridization and introgression». Annual Review of Ecology and Systematics 27 (1): 83–109. doi:10.1146/annurev.ecolsys.27.1.83. ISSN 0066-4162. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2019-06-08. https://web.archive.org/web/20190608065551/https://www.annualreviews.org/doi/10.1146/annurev.ecolsys.27.1.83. Ανακτήθηκε στις 2021-06-13. 
  37. ↑ Ragupathy Κannan, and Douglas James (2009). «Effects of climate change on global biodiversity: a review of key literature» (PDF). Tropical Ecology. σελίδες 50(1): 31–39. 
  38. ↑ Mora, Camilo; Wei, Chih-Lin; Rollo, Audrey; Amaro, Teresa; Baco, Amy R.; Billett, David; Bopp, Laurent; Chen, Qi και άλλοι. (15 Οκτ 2013). «Biotic and Human Vulnerability to Projected Changes in Ocean Biogeochemistry over the 21st Century» (στα αγγλικά). PLOS Biology 11 (10): e1001682. doi:10.1371/journal.pbio.1001682. ISSN 1545-7885. PMID 24143135. PMC PMC3797030. https://journals.plos.org/plosbiology/article?id=10.1371/journal.pbio.1001682. 
  39. ↑ Dumont, E. (2012-06-25). «Estimated impact of global population growth on future wilderness extent» (στα English). Earth System Dynamics Discussions 3 (1): 433–452. doi:10.5194/esdd-3-433-2012. ISSN 2190-4979. https://esd.copernicus.org/preprints/esd-2012-19/. 
  40. ↑ Roopesh, J.; et al. (2008). "Marine organisms: Potential Source for Drug Discovery". Current Science. 94 (3): 292.
  41. ↑ Dhillion, Shivcharn S.; Svarstad, Hanne; Amundsen, Cathrine; Bugge, Hans Chr (2002/09). «Bioprospecting: Effects on Environment and Development». AMBIO: A Journal of the Human Environment 31 (6): 491–493. doi:10.1579/0044-7447-31.6.491. ISSN 0044-7447. https://bioone.org/journals/ambio-a-journal-of-the-human-environment/volume-31/issue-6/0044-7447-31.6.491/Bioprospecting-Effects-on-Environment-and-Development/10.1579/0044-7447-31.6.491.full. 
  42. ↑ Cole, Andrew (2005-06-09). «Looking for new compounds in sea is endangering ecosystem» (στα αγγλικά). BMJ 330 (7504): 1350. doi:10.1136/bmj.330.7504.1350-d. ISSN 0959-8138. PMID 15947392. https://www.bmj.com/content/330/7504/1350.5. 
  43. ↑ Frankham, R.; Ballou, J. D.; Briscoe, D. A. (2002). Introduction to Conservation Genetics. New York: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-63014-6.
  44. ↑ «The impact of predation by introduced mammals on endemic shorebirds in New Zealand: a conservation perspective» (στα αγγλικά). Biological Conservation 99 (1): 47–64. 2001-05-01. doi:10.1016/S0006-3207(00)00187-7. ISSN 0006-3207. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0006320700001877. 
  45. ↑ WCMC. (1992). McComb, J., Groombridge, B., Byford, E., Allan, C., Howland, J., Magin, C., Smith, H., Greenwood, V. and Simpson, L. (1992). World Conservation Monitoring Centre. Chapman and Hall.
  46. ↑ «Long-term population changes among breeding shorebirds in the Outer Hebrides, Scotland, in relation to introduced hedgehogs (Erinaceus europaeus)» (στα αγγλικά). Biological Conservation 117 (2): 151–166. 2004-05-01. doi:10.1016/S0006-3207(03)00289-1. ISSN 0006-3207. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0006320703002891. 
  47. ↑ «Farewell to Africa (2017) – Princefilm» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 13 Ιουνίου 2021. 
  48. ↑ Wilkie, David S.; Carpenter, Julia F. (1999-07-01). «Bushmeat hunting in the Congo Basin: an assessment of impacts and options for mitigation» (στα αγγλικά). Biodiversity & Conservation 8 (7): 927–955. doi:10.1023/A:1008877309871. ISSN 1572-9710. https://doi.org/10.1023/A:1008877309871. 
  49. ↑ «The IUCN Red List of Threatened Species». IUCN Red List of Threatened Species. Ανακτήθηκε στις 13 Ιουνίου 2021. 
  50. ↑ Estes, James A.; Duggins, David O.; Rathbun, Galen B. (1989). «The Ecology of Extinctions in Kelp Forest Communities» (στα αγγλικά). Conservation Biology 3 (3): 252–264. doi:10.1111/j.1523-1739.1989.tb00085.x. ISSN 1523-1739. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2021-06-13. https://web.archive.org/web/20210613213131/https://conbio.onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/j.1523-1739.1989.tb00085.x. Ανακτήθηκε στις 2021-06-13. 
  51. ↑ Dayton, Paul K.; Tegner, Mia J.; Edwards, Peter B.; Riser, Kristin L. (1998). «Sliding Baselines, Ghosts, and Reduced Expectations in Kelp Forest Communities» (στα αγγλικά). Ecological Applications 8 (2): 309–322. doi:10.1890/1051-0761(1998)008[0309:SBGARE]2.0.CO;2. ISSN 1939-5582. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2021-05-25. https://web.archive.org/web/20210525175844/https://esajournals.onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1890/1051-0761(1998)008%5B0309%3ASBGARE%5D2.0.CO%3B2. Ανακτήθηκε στις 2021-06-13. 
  52. ↑ Krebs, C. J. (2001). Ecology (5th ed.). San Francisco: Benjamin Cummings. ISBN 978-0-321-04289-7.
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Υπερεκμετάλλευση&oldid=10219339"