Μετάβαση στο περιεχόμενο

Τραπεζούντα

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
 Η ουδέτερη οπτική γωνία αυτού του λήμματος αμφισβητείται. Πιθανότατα παρουσιάζει κάποια γεγονότα ή απόψεις μονομερώς ή με δυσανάλογη ισορροπία σε σχέση με την αντίστοιχη βαρύτητά τους. Παρακαλούμε δείτε τη σχετική συζήτηση στη σελίδα συζήτησης του λήμματος.
Αυτό το λήμμα παρουσιάζει το θέμα από ελληνική οπτική γωνία ή δίνει δυσανάλογο βάρος στην ελληνική πτυχή ενός παγκόσμιου θέματος.
Προσπαθήστε να το ανασκευάσετε ή και να προσθέσετε πληροφορίες έτσι ώστε να καλύπτει πληρέστερα και περισσότερο ουδέτερα το θέμα.
Παρακαλούμε δείτε τη σχετική συζήτηση στη σελίδα συζήτησης του λήμματος.

Συντεταγμένες: 41°0′18″N 39°43′21″E / 41.00500°N 39.72250°E / 41.00500; 39.72250

Τραπεζούντα

Έμβλημα
Τοποθεσία στο χάρτη
Τοποθεσία στο χάρτη
Τραπεζούντα
41°0′18″N 39°43′21″E
ΧώραΤουρκία
Διοικητική υπαγωγήΕπαρχία Τραπεζούντας
Έκταση4.685 km²
Υψόμετρο0 μέτρο
Πληθυσμός824.352 (2023)[1]
Ταχ. κωδ.61000
Τηλ. κωδ.462
Ζώνη ώραςUTC+03:00
ΙστότοποςΕπίσημος ιστότοπος
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα (π • σ • ε )

Η Τραπεζούντα (τουρκικά: Trabzon‎‎, Τράμπζον, αρχ. ελλ: Τραπεζοῦς) είναι πόλη της Μικράς Ασίας (Πόντος) στις ακτές της Μαύρης Θάλασσας, στη σημερινή Τουρκία. Ιδρύθηκε το 756 π.Χ. από Ίωνες αποίκους κατά την Αρχαιότητα, ήταν πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας των Μεγάλων Κομνηνών, μεγάλο αστικό και πολιτιστικό κέντρο των Ελλήνων μέχρι το 1922 και τη Μικρασιατική Καταστροφή, οπότε και το ελληνικό στοιχείο αναγκάστηκε να καταφύγει στην Ελλάδα. Η πόλη έχει κτίσματα από διάφορες εποχές.

Bρίσκεται στον ιστορικό δρόμο του μεταξιού και έγινε ένα χωνευτήρι θρησκειών, γλωσσών και πολιτισμών για αιώνες καθώς και εμπορική πύλη προς την Περσία στα νοτιοανατολικά και τον Καύκασο στα βορειοανατολικά.[2] Οι Ενετοί και Γενουάτες έμποροι επισκέφτηκαν την Τραπεζούντα κατά τη μεσαιωνική περίοδο και πουλούσαν μετάξι, λινό και μάλλινο ύφασμα. Και οι δύο δημοκρατίες είχαν εμπορικές αποικίες εντός της πόλης – το Λεόνκαστρο και το πρώην «ενετικό κάστρο» – που έπαιξαν ρόλο στην Τραπεζούντα παρόμοιο με αυτόν που έπαιξε ο Γαλατά στην Κωνσταντινούπολη.[3] Αποτέλεσε τη βάση πολλών κρατών στη μακρά ιστορία της και ήταν η πρωτεύουσα της Αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας μεταξύ 1204 και 1461. Κατά την πρώιμη νεότερη περίοδο, η Τραπεζούντα, λόγω της σημασίας του λιμανιού της, έγινε και πάλι επίκεντρο του εμπορίου προς την Περσία και τον Καύκασο.

Ονομασία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το πρώτο καταγεγραμμένο όνομα της πόλης είναι το Ελληνικό Τραπεζοῦς (Trapezous), που αναφέρεται στον επιτραπέζιο κεντρικό λόφο ανάμεσα στα ρέματα Zağnos (İskeleboz) και Kuzgun στα οποία ιδρύθηκε. Στα λατινικά, η Τραπεζούντα ονομαζόταν Trapezus, που είναι λατινοποίηση της αρχαίας ελληνικής ονομασίας της. Τόσο στα ποντιακά όσο και στα νέα ελληνικά λέγεται Τραπεζούντα.

Ο Αρμένιος περιοδεύων ιερέας του 19ου αιώνα Byjiskian αποκαλούσε την πόλη με άλλα, ιθαγενή ονόματα, συμπεριλαμβανομένων των Hurşidabat και Ozinis.[4] Δυτικοί γεωγράφοι και συγγραφείς χρησιμοποίησαν πολλές ορθογραφικές παραλλαγές του ονόματος κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα. Αυτές οι εκδόσεις του ονόματος, που παρεμπιπτόντως έχουν χρησιμοποιηθεί και στην αγγλική λογοτεχνία, περιλαμβάνουν: Trebizonde ( Γαλλικά ), Trapezunt (Γερμανικά), Trebisonda (Ισπανικά), Trapesunta (Ιταλικά), Trapisonda, Tribisonde, Terabesoun, Trabesun, Τραμπουζάν, Trabizond και Tarabossan.

Στα ισπανικά το όνομα ήταν γνωστό από τα ιπποτικά ειδύλλια και τον Δον Κιχώτη.[5]

Ιστορικό

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Εποχή του Σιδήρου και Κλασική Αρχαιότητα

Thálatta! Thálatta! ("The Sea! The Sea!"). Η Τραπεζούντα ήταν η πρώτη ελληνική πόλη που έφτασαν οι Δέκα χιλιάδες όταν υποχώρησαν από την Περσία. 19ος αι. εικονογράφηση Herman Vogel.

Πριν την ίδρυση της Ελληνικής αποικείας κυριαρχούσαν στην περιοχή κάτοικοι από την Κολχίδα και οι Χάλυβες. Ο βαρβαρικός λαός των Χαγιάσα-Άζι που λεηλατούσε συνεχώς τον 14ο αιώνα π.Χ. τους Χετταίους κατοικούσε επίσης νότια από την Τραπεζούντα. Οι μετέπειτα κλασσικοί αρχαίους συγγραφείς αναφέρουν ότι κυριαρχούν Κολχικοί λαοί όπως οι Μάκρωνες, οι Μοσσύνοικοι και οι Χάλυβες. Ο κυρίαρχος λαός στις φυλές του Καυκάσου που βρισκόντουσαν στην Κολχίδα ήταν οι Λαζοί, σχετίζονταν με όλους τους υπόλοιπους λαούς της Γεωργίας.[6][7][8] Η πόλη ιδρύθηκε στην Κλασική αρχαιότητα (756 π.Χ.) ως "Τραπεζούς" με Μιλήσιους εμπόρους από τη Σινώπη.[9] Αποτελούσε έναν από τους περίπου 10 εμπορικούς σταθμούς των Ελλήνων στη Μαύρη Θάλασσα, άλλοι ήταν η Άβυδος, η Κύζικος στα Δαρδανέλια και η γειτονική Κερασούντα. Η Τραπεζούντα όπως οι υπόλοιπες αποικίες της Σινώπης στις ακτές του Πόντου δεν αποτελούσαν ανεξάρτητες πόλεις - κράτη αλλά εμπορικούς σταθμούς με λίγους κατοίκους. Οι αποικίες πλήρωναν φόρο υποτέλειας στη Σινώπη, η Τραπεζούντα ξεκίνησε αργότερα δικές της εμπορικές δραστηριότητες, όχι πιο νωρίς από τον 4ο αιώνα π.Χ. όπως φαίνεται από ένα νόμισμα που βρίσκεται στο Βρετανικό Μουσείο. Ο Κύρος Β΄ της Περσίας την προσάρτησε στην Αχαιμενιδική Αυτοκρατορία μαζί με τις υπόλοιπες πόλεις της Μαύρης Θάλασσας σε ανεξάρτητη πολιτική οντότητα ή Σατραπεία. Οι βασικοί εμπορικοί συνέταιροι των Τραπεζούντιων ήταν οι Μοσσύνοικοι.

Ο Ξενοφών την εποχή της επιστροφής του με τους Μύριους τη συνάντησε σαν πρώτη Ελληνική πόλη, τη βρήκε σε εμφύλιο πόλεμο με τους κυρίαρχους στην περιοχή Μοσσύνοικους, έλυσε τη διαφωνία υπέρ των συμφερόντων της Τραπεζούντας. Μέχρι την εποχή που την κατέκτησε ο Αλέξανδρος ο Μέγας βρισκόταν υπό την κυριαρχία των Αχαιμενιδών. Οι πόλεις είχαν αποκτήσει μια σχετική ανεξαρτησία, την εξουσία ασκούσαν οι ευγενείς οικογένειες της περιοχής που είχαν ασπαστεί τα Περσικά έθιμα και λάτρευαν τον Ελληνο-Περσικό θεό Μίθρα. Ο Φαρνάκης Α΄ του Πόντου πρόσθεσε τον 2ο αιώνα π.Χ. την πόλη και τα φυσικά της λιμάνια στο Βασίλειο του Πόντου, ο Μιθριδάτης ΣΤ΄ Ευπάτωρ την έκανε έδρα του Ποντιακού στόλου στις επιχειρήσεις του απέναντι στους Ρωμαίους. Μετά την ήττα του Μιθριδάτη από τη Ρωμαϊκή δημοκρατία (86 π.Χ.) η περιοχή παραδόθηκε στους Γαλάτες της Μικράς Ασίας, ο εγγονός του Μιθριδάτη ΣΤ΄ την ανακατέλαβε και εισήλθε στο νέο υποτελές στους Ρωμαίους Βασίλειο του Πόντου.

Ρωμαϊκή αυτοκρατορία

Το βασίλειο προσαρτήθηκε τελικά σε δύο αιώνες στην Επαρχία Γαλατίας, ο στόλος πέρασε σε νέους διοικητές. Η πόλη παρέμεινε με τους Ρωμαίους στο καθεστώς της "Ελεύθερης πόλης", ήταν αυτοδιοικούμενη και μπόρεσε να κόψει τα δικά της νομίσματα. Απέκτησε μεγάλη σημασία λόγω της θέσης της στον δρόμο για την Αρμενία και την κοιλάδα του Ευφράτη. Ο αυτοκράτορας Βεσπασιανός κατασκεύασε νέους δρόμους με προορισμό την Περσία και τη Μεσοποταμία. Τον επόμενo αιώνα ο αυτοκράτορας Αδριανός κατασκεύασε ένα ισχυρό και ενισχυμένο λιμάνι, επισκέφτηκε ο ίδιος την πόλη (129) για να επιβλέψει τις Λίμες που επισκευάζονταν στα ανατολικά του σύνορα.[10] Ο Σεπτίμιος Σευήρος τιμώρησε την Τραπεζούντα στο Έτος των Πέντε Αυτοκρατόρων για την υποστήριξη που παρείχε στον αντίπαλο του Πεσκένιο Νίγηρ.

Την πόλη λεηλάτησαν άγρια οι Γότθοι (257) παρά το γεγονός ότι την υπερασπίστηκε μια ισχυρή φρουρά "με 1000 άνδρες" και μια διπλή σειρά τειχών.[10] Η Τραπεζούντα κτίστηκε ξανά αλλά τη λεηλάτησε για δεύτερη φορά η Αυτοκρατορία των Σασσανιδών (258), από τότε δεν ανέκαμψε ποτέ παρά μονάχα τότε που έγινε αυτοκράτορας ο Διοκλητιανός. Ο Αμμιανός Μαρκελλίνος ανέφερε ότι σε μιά επίσκεψη του δεν είδε τίποτα περισσότερο από μια "σκοτεινή πόλη". Ο Χριστιανισμός έφτασε νωρίς στην Τραπεζούντα τον 3ο αιώνα μ.Χ. την εποχή της βασιλείας του Διοκλητιανού, τότε μαρτύρησαν οι Άγιοι Πέντε Μάρτυρες από την Καππαδοκία, ανάμεσα τους ο Άγιος Ευγένιος.[11] Ο Άγιος Ευγένιος κατέστρεψε το άγαλμα του Μίθρα που επέβλεπε το Μίθριον όρος και έγινε ο πολιούχος-Άγιος της Τραπεζούντας μετά τον θάνατο του. Οι πρώτοι χριστιανοί βρήκαν καταφύγιο στα Ποντιακά Όρη όπου ίδρυσαν τη Μονή Αγίου Ιωάννη Βαζελώνος (270) και την Παναγία Σουμελά (386). Την εποχή που έγινε η Πρώτη Σύνοδος της Νίκαιας η Τραπεζούντα είχε τον δικό της επίσκοπο.[12] Η επισκοπή της Τραπεζούντας υπήχθη στη Μητροπολιτική επισκοπή του Πότι, τον 9ο αιώνα μ.Χ. υπήχθη στην επισκοπή της Λαζικής.[12]

Γεωγραφία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Βρίσκεται στις ακτές ενός ανοιχτού όρμου, στις νοτιοανατολικές ακτές του Ευξείνου Πόντου, στους βόρειους πρόποδες των Ποντιακών Άλπεων, οι οποίες τη χώριζαν από το Κεντρικό Οροπέδιο της Ανατολίας.[εκκρεμεί παραπομπή]

Εκπαίδευση

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η πόλη σήμερα φιλοξενεί το Πανεπιστήμιο της Μαύρης Θάλασσας.

Ιστορικά στην πόλη λειτουργούσαν ελληνικά σχολεία και πολιτιστικοί σύλλογοι. Ιδιαίτερα το Φροντιστήριο Τραπεζούντας αποτελούσε από τα πιο σημαντικά εκπαιδευτικά ιδρύματα των Ελλήνων της Μαύρης Θάλασσας. Η Τραπεζούντα στην παρακμή της, τον 19ο αιώνα είχε μόνο 4200 οικογένειες. 2500 οικογένειες ήταν Ελληνικές, 500 Αρμενικές και 180 αρμενοκαθολικές, 20 διαμαρτυρόμενες, 1500 Περσικές, Ευρωπαικές και Οθωμανικές. Μαζί με τα προάστιά της είχε περίπου 31000 κατοίκους, δηλαδή 6500 οικογένειες[εκκρεμεί παραπομπή].

Είχε 4 αλληλοδιδακτικά σχολεία Δημόσια, δύο Παρθεναγωγεία, τη Ρωμαίων Σχολή (Φροντιστήριο) και άλλα ιδιωτικά Σχολεία.

Ο Ατατούρκ με μια αγροτική οικογένεια στην Τραπεζούντα

Αρχές του 20ού αιώνα υπήρχαν 700 μαθητές στα αλληλοδιδακτικά, 250 στο Παρθεναγωγείο, 220 στο Φροντιστήριο και 150 στα ιδιωτικά. Δηλαδή αρχές του 20ού αιώνα υπήρξαν 1250 σπουδαστές στην Τραπεζούντα. Η διοίκηση των σχολείων γινόταν από το ανώτατο Συμβούλιο. Το Συμβούλιο άλλαζε κάθε δύο χρόνια και είχε ένα πρόεδρο και Εφορεία με τρία μέλη.[εκκρεμεί παραπομπή] Ιδιαίτερη αξία για την Τραπεζούντα και ολόκληρο τον Πόντο έχει το όνομα του Φροντιστηρίου, Η Σχολή από την οποία έβγαιναν οι δάσκαλοι του Πόντου. Σήμερα επίσης επιτελεί το ίδιο έργο, εφόσον σε αυτό μορφώνονται μελλοντικοί Τούρκοι δάσκαλοι. Το Φροντιστήριο στεγάζεται σε ένα πολύ μεγάλο κτίριο με τρία πατώματα και έχει μεγάλη αυλή, βρίσκεται δε στην παραλιακή ζώνη. Πίσω από το Φροντιστήριο, σε μικρή σχετικά απόσταση βρίσκεται η πλατεία Μεϊντάν και ο Άγιος Ευγένιος που έχει μετατραπεί σε Τέμενος. Η ίδρυση του Φροντιστηρίου χάνεται στην εποχή της Τουρκοκρατίας. Βγήκε από το τα σκοτεινά εκείνα χρόνια για να γίνει ο φάρος του απομακρυσμένου Ελληνισμού. Γνωστό είναι ότι στην εποχή του Γεωργίου Υπομενά, είχε η Σχολή το ίδιο όνομα. Κατ' άλλους ιδρύθηκε η Σχολή το 1682 από τον Τραπεζούντιο δάσκαλο Σεβαστό Κυμινήτη. Η βιβλιοθήκη είχε βιβλία του Γεωργίου Υπομενά, Σκίβα, Σεβαστού ως επίσης χειρόγραφα εκκλησιαστικών κανόνων του Βαλσαμώνος. Η αξία των χειρογράφων ήταν πολλή μεγάλη λόγω της αρχαίας γραφής, Είχε ακόμα Ευαγγέλια, εκκλησιαστικά βιβλία και νεώτερα χειρόγραφα, του Σεβαστού Κυμινήτου, Ηλία Κανδύλη και άλλα. Όλες τις εποχές έβγαιναν από τη Σχολή νέοι που ευδοκιμούσαν στο εμπόριο, τα γράμματα και την εκκλησία.[εκκρεμεί παραπομπή]

Αθλητισμός

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Επίσης, εκτός από την ιστορία της, είναι γνωστή και για την ομάδα ποδοσφαίρου που έχει, την Τραμπζονσπόρ, η οποία αγωνίζεται στη Λίγκ 1 από το 1974 και έχει σημειώσει σημαντικές επιτυχίες, με τελευταία την κατάκτηση του κυπέλλου Τουρκίας τη σεζόν 2009-10.

Κλίμα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το κλίμα της Τραπεζούντας είναι εύκρατο, ωκεάνιο και αρκετά δροσερό. Η μέση ετήσια θερμοκρασία φθάνει τους 14 °C. Ο ψυχρότερος μήνας, που είναι ο Ιανουάριος, έχει μέση θερμοκρασία 7 °C, ενώ ο Ιούλιος, ο θερμότερος, έχει 22 °C. Θερμοκρασίες που σπάνια πέφτουν κάτω από –5 °C ή ξεπερνούν τους 30 °C. Το ετήσιο ύψος βροχής φθάνει τα 822 mm. Οι βροχοπτώσεις είναι κοινό φαινόμενο όλο τον χρόνο και είναι βαρύ από τον Δεκέμβριο έως και τον Μάρτιο, καταγράφεται επίσης περιστασιακή ελαφρά χιονόπτωση, αλλά γενικά η κάλυψη χιονιού είναι πρόσκαιρη.[13]

Γενικές Πληροφορίες

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το κέντρο της πόλης βρίσκεται σε μια ανυψωμένη τριγωνική περιοχή ανάμεσα σε δυο βαθιά φαράγγια, στη βάση της οποίας υπάρχουν κατάλοιπα αρχαίου ρωμαϊκού λιμένα, ενώ στο νότιο άκρο της ορθώνεται μια ερειπωμένη ακρόπολη. Το κέντρο περιβάλλεται ανατολικά και δυτικά από τείχη που χρονολογούνται από τη βυζαντινή περίοδο. Η εμπορική συνοικία είναι συγκεντρωμένη γύρω από ένα παζάρι και πάρκο, στο ανατολικό τμήμα της πόλης, κοντά στο Λεοντόκαστρο, το παλιό γενοβέζικο κάστρο, ανατολικά του οποίου βρίσκεται το λιμάνι.

Η σύγχρονη Τραπεζούντα διατηρεί σε μεγάλο βαθμό τον μεσαιωνικό χαρακτήρα της. Στα μνημεία της συγκαταλέγονται τα μεγαλύτερα τμήματα του τείχους της πόλης, τμήμα των ανακτόρων των Μεγάλων Κομνηνών και αρκετές βυζαντινές εκκλησιές που έχουν μετατραπεί σε τεμένη. Από τις εκκλησίες, καλύτερα διατηρημένη και είναι της Αγίας Σοφίας, σήμερα μουσείο, η οποία βρίσκεται σε ένα ύψωμα που δεσπόζει στη θάλασσα, δυτικά του κέντρου της πόλης. Πρόκειται για βασιλική με θόλο και υπέροχες τοιχογραφίες του 13ου αι., οι οποίες αποκαλύφθηκαν και καθαρίστηκαν κατά τα έτη 1957-1963. Ένα από τα ωραιότερα οθωμανικά μνημεία είναι το τέμενος και μαυσωλείο της Γκιουλμπαχάρ, συζύγου του σουλτάνου Βαγιαζήτ Β΄που βασίλευσε από 1481 ως το 1512. Ίσως αποικία της να ήταν και η Τραπεζούς στον Περσικό κόλπο. [εκκρεμεί παραπομπή]

Στα τέλη του 19ου αιώνα η Τραπεζούντα ήταν μεγάλος τόπος συνάντησης εμπορικών συναλλαγών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας γιατί ήταν σημείο αφετηρίας ποικίλων χερσαίων εμπορικών δρόμων. Επίσης, υπήρχαν διαφορετικών ειδών καταστήματα με μια πολυάριθμη ελληνική κοινότητα.[14]

Δείτε επίσης

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ www.nufusu.com/il/trabzon-nufusu.
  2. ↑ «Internet Archive Wayback Machine». Choice Reviews Online 48 (11): 48–6007-48-6007. 2011-07-01. doi:10.5860/choice.48-6007. ISSN 0009-4978. http://dx.doi.org/10.5860/choice.48-6007. 
  3. ↑ William Miller (2009). The Latin Orient. Bibliobazaar LLC. σελίδες 51–54. ISBN 978-1-110-86390-7. 
  4. ↑ Öztürk, Özhan (2011). Pontus: Antikçağ'dan günümüze Karadeniz'in etnik ve siyasi tarihi. Genesis yayın (1. baskı έκδοση). Kızılay, Ankara: Genesis Kitap. ISBN 978-605-5410-17-9. 
  5. ↑ Jiménez Ríos, Enrique (2008-12-30). «La actitud de la Real Academia Española para la inclusión de la etimología en el diccionario». Revista de Filología Española 88 (2): 297–324. doi:10.3989/rfe.2008.v88.i2.55. ISSN 1988-8538. http://dx.doi.org/10.3989/rfe.2008.v88.i2.55. 
  6. ↑ Sarkissian, A. O.; Burney, Charles; Lang, David Marshall (1973-02). «The Peoples of the Hills: Ancient Ararat and Caucasus». The American Historical Review 78 (1): 71. doi:10.2307/1853951. ISSN 0002-8762. http://dx.doi.org/10.2307/1853951. 
  7. ↑ Suny, Ronald Grigor (1994). The making of the Georgian nation. Eurasian studies history (2. ed έκδοση). Bloomington, Ind.: Indiana Univ. Pr. [u.a.] ISBN 978-0-253-20915-3. CS1 maint: Extra text (link)
  8. ↑ Head Office Building - January 1963-January 1965 - South east corner - 23 July 1963. Reserve Bank of Australia. 2023-03-24. http://dx.doi.org/10.47688/rba_archives_pn-011370. 
  9. ↑ Romeo Bosneagu (22 February 2022). The Black Sea from Paleogeography to Modern Navigation: Applied Maritime Geography and Oceanography
  10. ↑ 10,0 10,1 William Miller, Trebizond: The Last Greek Empire, 1926, (Chicago: Argonaut Publishers, 1968), σ. 9
  11. ↑ Miller, Trebizond, σ. 10
  12. ↑ 12,0 12,1 Hewsen, 46
  13. ↑ Μέσες θερμοκρασίες στην Τραπεζούντα
  14. ↑ Μαρκασιώτη, Νίκη. Εύξεινος Πόντος, Φωτογραφικό Λεύκωμα των Αδελφών Κακούλη. Αθήνα: Ιστορική και Εθνολογική Εταιρεία της Ελλάδος. σελ. 13. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]


Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Τραπεζούντα&oldid=10821682"