Ραντόνιτσα
Η Ραντόνιτσα (ρωσικά: Радоница, "Ημέρα της χαράς"), επίσης γνωστή και ως Ραντούνιτσα στη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία είναι ένας εορτασμός εις μνήμην των νεκρών που λαμβάνει χώρα κατά τη δεύτερη Τρίτη μετά το Πάσχα ή, σε ορισμένα μέρη (στη νοτιοδυτική Ρωσία), τη δεύτερη Δευτέρα μετά το Πάσχα.[1]
Ιστορία και σημασία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Οι Σλάβοι, όπως και πολλοί αρχαίοι λαοί, είχαν την παράδοση να επισκέπτονται τους τάφους των μελών της οικογένειας κατά την άνοιξη και να γιορτάζουν μαζί τους. Μετά την εισαγωγή του χριστιανισμού, αυτό το έθιμο μεταφέρθηκε στη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία ως η γιορτή της Ραντόνιτσα, το όνομα της οποίας προέρχεται από τη σλαβική λέξη radost, που σημαίνει χαρά. Στο Ρος του Κιέβου, το τοπικό όνομα είναι Κράσναγια Γκόρκα (Красная горка, όμορφος λόφος) και έχει την ίδια σημασία.
Μπορεί να φαίνεται παράξενο να ονομάζεται μια γιορτή για τους νεκρούς χαρούμενη, αλλά η χριστιανική πεποίθηση που κρύβεται πίσω από αυτή τη χαρά είναι η τίμηση της Ανάστασης του Χριστού και η χαρά και η ελπίδα που φέρνει σε όλους.
Λόγω της σημασίας των τελευταίων ημερών της Μεγάλης Εβδομάδας και λόγω της χαράς της Αναστάσεως, το Τυπικό της Εκκλησίας (ουστάβ) απαγορεύει, όπως και σε άλλες γιορτινές περιόδους, ειδικές τελετές για τους νεκρούς, π.χ. τα μνημόσυνα (εκτός από τις κηδείες, που, προφανώς, δεν μπορούν να αναβληθούν) από τη Μεγάλη Πέμπτη έως την Κυριακή του Θωμά (περίοδος έντεκα ημερών). Επομένως, η πρώτη ευκαιρία μετά το Πάσχα για να θυμηθούν οι πιστοί τους νεκρούς είναι η δεύτερη Δευτέρα του Πάσχα. Ωστόσο, επειδή στις ορθόδοξες χώρες ορισμένα μοναστήρια ακολουθούν το έθιμο της νηστείας τις Δευτέρες, η γιορτή μεταφέρεται συχνά την Τρίτη, έτσι ώστε όλοι να μπορούν να πάρουν πασχαλινά αυγά.
Αρχαία παράδοση
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η πρακτική του χαιρετισμού των νεκρών με την Ανάσταση έχει τις ρίζες της στην αρχαία εκκλησία. Η Σ.Β. Μπουλγκάκοφ καταγράφει τα εξής:
Η τίμηση των νεκρών μετά το Πάσχα συνηθιζόταν και κατά την αρχαιότητα. Ο Άγιος Αμβρόσος των Μεδιολάνων (340 - 397) λέει σε ένα από τα κηρύγματα του: «Είναι αλήθεια ότι είναι σωστό, αδελφοί, μετά τον εορτασμό του Πάσχα, το οποίο έχουμε γιορτάσει, να μοιραζόμαστε τη χαρά μας με τους αγίους μάρτυρες ως συμμετέχοντες στα δεινά του Κυρίου, για να μεταφέρουν τη δόξα της ανάστασης του Κυρίου". Αν και αυτά τα λόγια του Αγίου Αμβροσίου σχετίζονται με μάρτυρες, μπορεί να παραπέμπουν και στο έθιμό μας να τιμούμε τους νεκρούς μετά το Πάσχα τη Δευτέρα ή την Τρίτη της Εβδομάδας του Θωμά, επειδή η αρχή των εορτασμών στη μνήμη των νεκρών καθιερώνεται στην Εκκλησία της Καινής Διαθήκης ως ευσεβές έθιμο στη μνήμη των μαρτύρων. [2]
Ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος (349 - 407) μαρτυρεί επίσης ότι στην εποχή του γιόρταζαν χαρούμενα τη μνήμη των νεκρών την Τρίτη της Εβδομάδας του Θωμά.
Τελετουργικό
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Σε αντίθεση με τα διάφορα Ψυχοσάββατα καθ' όλη τη διάρκεια του έτους, δεν γίνονται αλλαγές στην ακολουθία του εσπερινού, του όρθρου ή στη Θεία Λειτουργία, ώστε να αντικατοπτρίζεται το γεγονός ότι πρόκειται για ημέρα των νεκρών.
Αυτήν την ημέρα, μετά τη Θεία Λειτουργία, ο ιερέας διενεργεί παννυχίδα στην εκκλησία, μετά την οποία ευλογεί τα πασχαλινά φαγητά που έφεραν μαζί τους οι πιστοί. Ο ιερέας, με θυμίαμα και λαμπάδες, θα ξεκινήσει στη συνέχεια λιτανεία με τον σταυρό, ακολουθούμενος από τους πιστούς, για να επισκεφθούν τους τάφους των πιστών είτε σε εκκλησίες είτε σε νεκροταφεία. Στους τάφους, ψάλλεται το Χριστός Ανέστη μαζί με τις συνηθισμένες ευχές για τους νεκρούς.
Στη συνέχεια, καταναλώνονται πασχαλινά φαγητά με χαρά από τους φίλους και τους συγγενείς των θανόντων. Είναι σύνηθες να τοποθετείται ένα πασχαλινό αυγό, σύμβολο του Χριστού που βγαίνει από τον τάφο, στους τάφους των νεκρών, χαιρετώντας τους με τον παραδοσιακό πασχαλινό χαιρετισμό: Χριστός Ανέστη! Αυτό το έθιμο υπενθυμίζει στους πιστούς την ανάσταση των νεκρών.
Έθιμα
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Μεταξύ των εθίμων που έχουν καθιερωθεί γύρω από τη Ραντόνιτσα, αξίζει να σημειωθούν τα ακόλουθα:
- Τα φαγητά που παραδοσιακά τρώγονται κατά τη Ραντόνιτσα είναι: κουτιά, βαμμένα αυγά, κουλίτες, τηγανίτες, δραχενί, πριάνικα μελιού και μπισκότα.
- Η Ραντόνιτσα εγκαινιάζει την περίοδο των γάμων. Δεδομένου ότι οι γάμοι απαγορεύονται κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Σαρακοστής (γιατί η περίοδος αυτή πρέπει να αφιερώνεται στη μετάνοια και στην προσευχή και όχι στη χαρά), καθώς και κατά τη διάρκεια της Διακαινησίμου (επειδή εκείνη την περίοδο δεν γιορτάζεται τίποτα άλλο εκτός από την Ανάσταση), με τη Ραντόνιτσα ξεκινά και πάλι η εποχή των γάμων.
- Οι άνδρες και οι γυναίκες παραδοσιακά κάνουν δώρα στα πεθερικά τους κατά τη Ραντόνιτσα, έτσι ώστε η χαρά να μπορεί να μπει σε κάθε σπίτι.