Περουτζίνο

Περουτζίνο
Αυτοπροσωπογραφία, Palazzo dei Priori, Περούτζια
Όνομα στη μητρική γλώσσα	Pietro Perugino (Ιταλικά)
Γέννηση	περ. 1448 Città della Pieve (κοντά στην Περούτζια), Ιταλία
Θάνατος	1523 Fontignano (κοντά στην Περούτζια), Ιταλία
Αιτία θανάτου	Μαύρη πανώλη
Συνθήκες θανάτου	φυσικά αίτια
Εθνικότητα	Ιταλός
Ιδιότητα	ζωγράφος
Κίνημα	Umbrian school και Αναγέννηση
Είδος τέχνης	ζωγράφος
Καλλιτεχνικά ρεύματα	Ιταλική Αναγέννηση
Σημαντικά έργα	Ο Χριστός παραδίδοντας τα Κλειδιά στον Πέτρο, Σταύρωση, Ταξίδι του Μωυσή στην Αίγυπτο, Βάπτιση του Ιησού, Η Παναγία εμφανίζεται στον Άγιο Βερνάρδο, Πιετά, Απόλλων και Μαρσύας, Ο Αρχάγγελος Ραφαήλ με τον Τωβία κ.α.
Σχετικά πολυμέσα

Ο Πιέτρο ντι Κριστόφορο Βανούτσι (ιταλ.:Pietro di Cristoforo Vannucci, π. 1448 - Φεβρουάριος 1523), περισσότερο γνωστός ως Περουτζίνο (il Perugino), ήταν διακεκριμένος Ιταλός ζωγράφος της Αναγέννησης. Υπήρξε δάσκαλος του Ραφαήλ και θεωρείται πως το έργο του σηματοδότησε τη μετάβαση από τα πρώιμα στα ύστερα αναγεννησιακά πρότυπα. Ως ευρύτερα αποδεκτό έτος γέννησής του θεωρείται το 1450. Σύμφωνα με τον ζωγράφο και ποιητή Τζοβάννι Σάντι, που ήταν ο πατέρας του Ραφαήλ, είχε την ίδια ηλικία με τον Λεονάρντο ντα Βίντσι, γεννημένο το 1452. Σχετικά με την εκπαίδευσή του, διαθέτουμε ελάχιστες πληροφορίες. Κατά τον Τζόρτζιο Βαζάρι, μαθήτευσε αρχικά στο εργαστήριο ενός ζωγράφου στην πόλη της Περούτζια, πιθανώς του Φιορέντσο ντι Λορέντσο (π. 1440-1525) ή του Μπενεντέττο Μπονφίλι (1420-96). Το 1472 βρέθηκε στη Φλωρεντία, καθώς σύμφωνα με έγγραφα της εποχής, την ίδια χρονιά έγινε δεκτός στη φλωρεντινή συντεχνία των καλλιτεχνών του Αγίου Λουκά.

Στην πόλη της Φλωρεντίας, μαθήτευσε στο εργαστήριο του Αντρέα ντελ Βερρόκκιο, όπου εργαζόταν επίσης, ως βοηθός, ο Λεονάρντο ντα Βίντσι. Θεωρείται πιθανό πως ο Περουτζίνο υπήρξε ακόμα μαθητής του Πιέρο ντέλλα Φραντσέσκα (π. 1420-92) στο Αρέτσο, όπου ενδέχεται να ήρθε σε επαφή και με τον διακεκριμένο ζωγράφο της εποχής Λούκα Σινιορέλλι, ωστόσο δεν είναι βέβαιο αν αυτό συνέβη πριν ή μετά την εκπαίδευσή του στη Φλωρεντία. Ο Περουτζίνο πέθανε το Φεβρουάριο ή Μάρτιο του 1523 από πανούκλα, στην πόλη Φοντινιάνο, κοντά στην Περούτζια.

Έργο

Τα πρώτα έργα του Περουτζίνο μαρτυρούν την επιρροή τόσο του Βερρόκκιο όσο και του Πιέρο ντέλλα Φραντσέσκα. Στο σύνολο των διαθέσιμων εγγράφων που σχετίζονται με τη ζωή και το έργο του, οι αναφορές στις πρώιμες δημιουργίες του είναι περιορισμένες, ωστόσο οι περισσότερες από αυτές που σώζονται μέχρι σήμερα, ανήκουν στα νεανικά του έργα. Ένας από τους πρώτους πίνακες που φιλοτέχνησε αναπαριστά το θέμα της Προσκύνησης των Μάγων (π. 1475, Περούτζια, Εθνική Πινακοθήκη της Ούμπρια). Ένα ακόμα έργο που επιβεβαιωμένα ανήκει στον Περουτζίνο αποτελεί η νωπογραφία του Αγίου Σεβαστιανού που φιλοτεχνήθηκε για την εκκλησία του Cerqueto, κοντά στην Περούτζια, περίπου το 1478, έργο του οποίου διαθέτουμε σήμερα μόνο ορισμένα τμήματα.

Την περίοδο 1478-79, φιλοτέχνησε μία νωπογραφία με παραγγελιοδότη τον πάπα Σίξτο Δ΄ στη Ρώμη. Το έργο δεν έχει σωθεί, ωστόσο από έγγραφα της εποχής συμπεραίνουμε πως απεικόνιζε την Παναγία μαζί με το Θείο Βρέφος. Ο πάπας τού ανέθεσε επίσης τη διακόσμηση ενός τμήματος της Καπέλα Σιξτίνα. Για το σκοπό αυτό, ο Περουτζίνο ολοκλήρωσε αρκετές νωπογραφίες από τις οποίες σημαντικότερη είναι εκείνη που φέρει τον τίτλο Ο Χριστός παραδίδει τα Κλειδιά στον Πέτρο. Φιλοτέχνησε επίσης σκηνές για τη διακόσμηση του ιερού, έργα που όμως καταστράφηκαν αργότερα από τον Μιχαήλ Άγγελο προκειμένου να χρησιμοποιηθεί ο χώρος που καταλάμβαναν για τη νωπογραφία της Δευτέρας Παρουσίας του ίδιου. Ο Περουτζίνο υπήρξε πιθανώς αποκλειστικά υπεύθυνος για τη διακόσμηση της Καπέλα Σιξτίνα, πριν την ανάμιξη περισσότερων καλλιτεχνών σε μεταγενέστερο στάδιο των εργασιών, όπως του Σάντρο Μποτιτσέλι και του Γκιρλαντάιο. Στη Ρώμη, ο Περουτζίνο φιλοτέχνησε επίσης νωπογραφίες για την εκκλησία του Αγίου Μάρκου, οι οποίες όμως δεν σώζονται.

Το μεγαλύτερο μέρος των έργων που ολοκλήρωσε στη δεκαετία του 1480 έχει καταστραφεί, ενώ λίγες πληροφορίες μπορούν να εξαχθούν σχετικά με αυτά. Σύμφωνα με επίσημα έγγραφα, επιβεβαιώνεται πως εργάστηκε στη Φλωρεντία την περίοδο 1486-7. Μετά το 1487, είναι πιθανό πως συνεργάστηκε με τους Μποτιτσέλι, Φιλιππίνο Λίπι και Ντομένικο Γκιρλαντάιο για τη διακόσμηση της βίλας του Λαυρέντιου του Μεγαλοπρεπούς, φιλοτεχνώντας κυρίως έργα με θέματα εμπνευσμένα από τη μυθολογία. Η δεκαετία του 1490 υπήρξε η πλέον παραγωγική για τον Περουτζίνο, κατά τη διάρκεια της οποίας εργάστηκε κυρίως στη Φλωρεντία. Ανάμεσα στα έργα που ανέλαβε να φιλοτεχνήσει ξεχωρίζουν το Όραμα του Αγίου Βερνάρδου (π. 1493, Μόναχο, Παλαιά Πινακοθήκη), μία αναπαράσταση της Παναγίας με το Θείο Βρέφος και Αγγέλους (π. 1493, Βιέννη, Μουσείο Ιστορίας της Τέχνης), καθώς και η νωπογραφία με θέμα τη Σταύρωση για το παρεκκλήσι της μονής Σάντα Μαρία Μανταλένα ντέι Πάτσι, στη Φλωρεντία.

Μέχρι το 1500, η φήμη του είχε φτάσει στο υψηλότερο σημείο της, ωστόσο τα επόμενα χρόνια επισκιάστηκε από άλλους καλλιτέχνες. Αν και συνέχισε να διατηρεί το εργαστήριο που λειτουργούσε στη Φλωρεντία, μετέφερε το μεγαλύτερο μέρος της δραστηριότητάς του στην Περούτζια, δουλεύοντας κυρίως στην Ούμπρια και αναλαμβάνοντας παραγγελίες από τη Ρώμη και άλλες μικρότερες ιταλικές πόλεις. Τα έργα που φιλοτέχνησε αυτή την περίοδο αποτυπώνουν το γεγονός πως η ποιότητά τους είχε αρχίσει να φθίνει, τόσο σε σύγκριση με τις δημιουργίες άλλων σύγχρονων καλλιτεχνών, όπως του Λεονάρντο ή του Μιχαήλ Αγγέλου, όσο και σε σχέση με τις προγενέστερες δημιουργίες του ίδιου. Παρ' όλα αυτά, ο Περουτζίνο συνέχισε να αναλαμβάνει παραγγελίες από ισχυρούς προστάτες. To 1508, ανέλαβε μαζί με άλλους καλλιτέχνες, τη διακόσμηση τής οροφής τής αίθουσας Stanza dell’Incendio του Βατικανού, παραγγελία του πάπα Ιουλίου Β΄. Μετά το 1510, εργάστηκε κυρίως στην Περούτζια και γενικά στην Ούμπρια. Στις σημαντικότερες παραγγελίες που ανέλαβε στα τελευταία χρόνια της ζωής του, ανήκουν οι νωπογραφίες που φιλοτέχνησε για την εκκλησία του Σαν Σεβέρο της Περούτζια, ολοκληρώνοντας το έργο που είχε ξεκινήσει ο Ραφαήλ αλλά δεν κατάφερε να ολοκληρώσει εξαιτίας του θανάτου του, το 1520.

Ο Περουτζίνο εργάστηκε ως αυτόνομος ζωγράφος, αρνούμενος στη διάρκεια της σταδιοδρομίας του να αποτελέσει καλλιτέχνη κάποιας βασιλικής αυλής. Ο Βαζάρι τόνισε τον επιχειρηματικό χαρακτήρα του, αποδίδοντάς τον στα φτωχικά παιδικά του παιδικά χρόνια, αν και ο ισχυρισμός αυτός είναι αβάσιμος καθώς ο πατέρας του Περουτζίνο ήταν ευυπόληπτος κτηματίας. Διατηρώντας για ένα διάστημα δύο εργαστήρια, το πρώτο στη Φλωρεντία και το δεύτερο στην Περούτζια, κατάφερε να αποκτήσει σημαντική φήμη και οικονομική άνεση, έχοντας πολυάριθμους βοηθούς προκειμένου να αντεπεξέλθει στην πληθώρα των παραγγελιών που αναλάμβανε. Σε αντίθεση με τον Μιχαήλ Άγγελο ή τον Βαζάρι, δεν ασπαζόταν το πλατωνικό ιδεώδες σχετικά με τον ρόλο του καλλιτέχνη, τον οποίο ο ίδιος δεν αντιλαμβανόταν ως έναν διανοούμενο της εποχής αλλά πρωτίστως ως έναν επαγγελματία που όφειλε να φέρει εις πέρας, με επιτυχία, τις παραγγελίες που του ανέθεταν. Πιθανώς εξαιτίας του όγκου των έργων που αναλάμβανε, ο Περουτζίνο επέλεγε να επαναλαμβάνεται στα έργα του, γεγονός για το οποίο κατακρίθηκε. Επιχειρώντας μία συνολική αποτίμηση του καλλιτεχνικού του έργου, ο Βαζάρι κατέταξε τον Περουτζίνο μεταξύ των σημαντικότερων καλλιτεχνών του 15ου αιώνα, αν και το έργο του σύντομα επισκιάστηκε από εκείνο του μαθητή του, Ραφαήλ. Ως ζωγράφος, είχε απήχηση τόσο στην Ιταλία, όσο και σε άλλες χώρες όπως η Γαλλία και η Ισπανία.

Επιλογή έργων

• 
  Η Βάπτιση, νωπογραφία, 1482, Ρώμη, Καπέλα Σιξτίνα
• 
  Ο Χριστός παραδίδει τις κλείδες του Ουρανού στον Άγιο Πέτρο, νωπογραφία,1482, Ρώμη, Καπέλα Σιξτίνα
• 
  Το ταξίδι του Μωυσή για την περιτομή του δεύτερου γιου του, νωπογραφία, 1482, Ρώμη, Καπέλα Σιξτίνα
• 
  Απόλλων και Δάφνις, 1483, Παρίσι, Μουσείο του Λούβρου
• 
  Pietà, 1483 - 1493, Φλωρεντία, Ουφίτσι
• 
  Σταύρωση, 1495 νωπογραφία, Φλωρεντία, Santa Maria Maddalena dei Pazzi
• 
  Πολύπτυχο του Αγίου Πέτρου : Η Ανάληψη του Χριστού με την Παναγία εν μέσω των Αποστόλων, 1496-1500, Λυών, Musée des beaux-arts
• 
  Η Δύναμη και η Σωφροσύνη με έξι αρχαίους ήρωες, 1497-1500, νωπογραφία, Περούτζα, Collegio del Cambio, Sala delle Udienze
• 
  Πολύπτυχο της Certosa di Pavia, 1499, Λονδίνο, Εθνική Πινακοθήκη
• 
  Pala di Vallombrosa, 1500, Φλωρεντία, Galleria dell'Accademia
• 
  Ο γάμος της Παρθένου, 1501-1504, Καέν, Musée des beaux-arts
• 
  Η προσκύνηση των Μάγων, νωπογραφία, 1504, Città della Pieve, Oratorio di Santa Maria dei Bianchi
• 
  Το μαρτύριο του Αγίου Σεβαστιανού, 1505, Πανικάλε, San Sebastinano
• 
  Πολύπτυχο του Ευαγγελισμού, 1504-1507, Φλωρεντία, Galleria dell'Accademia
• 
  La Pietà di Spello, 1521, νωπογραφία, Spello (Περούτζα), Santa Maria Maggiore

Βιβλιογραφία

• Giorgio Vasari, Le vite de' più eccellenti pittori, scultori, e architettori, 1550 (Τζόρτζιο Βαζάρι, Οι βίοι των εξοχοτέρων ζωγράφων, γλυπτών και αρχιτεκτόνων - αποσπασματική ελληνική μετάφραση από τον Στέλιο Λυδάκη, "Κανάκης", 1995)
• Perugino. (2006). Encyclopædia Britannica.
• Sylvia Ferino Pagden: 'Perugino [Vannucci, Pietro di Cristoforo]', The Grove Dictionary of Art Online, Oxford University Press, 11 Δεκεμβρίου 2006.
• Louis Gillet, 'Perugino', The Catholic Encyclopedia, Volume XI, 1911

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Έργα του Περουτζίνο
• Perugino, the divine painter, International Herald Tribune, δημοσίευση 15 Μαΐου 2004, ανακτήθηκε 11 Δεκεμβρίου 2006.