Ναυμαχία του Ταινάρου

Ναυμαχία του Ταινάρου
Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος
Χάρτης με τις κινήσεις του ιταλικού και του βρετανικού στόλου κατά τη διάρκεια της ναυμαχίας,
Χρονολογία	27-29 Μαρτίου 1941
Τόπος	Μεσόγειος Θάλασσα, ανοικτά του Ταινάρου (ή Ματαπάν). 35°21′00″N 22°00′00″E
Έκβαση	Νίκη των Συμμάχων.
Αντιμαχόμενοι
Ηνωμένο Βασίλειο ! Ηνωμένο Βασίλειο Αυστραλία ! Αυστραλία Ιταλία
Ηγετικά πρόσωπα
Ηνωμένο Βασίλειο ! Ηνωμένο Βασίλειο Άντριου Κάννινγκαμ (Andrew Cunningham) Ιταλία Άντζελο Ιακίνο (Angelo Iachino)
Δυνάμεις
1 αεροπλανοφόρο 3 θωρηκτά 7 ελαφρά καταδρομικά 17 αντιτορπιλικά 1 θωρηκτό 6 βαριά καταδρομικά 2 ελαφρά καταδρομικά 13 αντιτορπιλικά
Απολογισμός
3 νεκροί 4 ελαφρά καταδρομικά υπέστησαν ζημιές 1 αεροσκάφος καταρρίφθηκε 2300 νεκροί 1015 αιχμάλωτοι 3 βαριά καταδρομικά βυθίστηκαν 2 αντιτορπιλικά βυθίστηκαν 1 θωρηκτό υπέστη ζημιές 1 αντιτορπιλικό υπέστη ζημιές

Η Ναυμαχία του Ταίναρου έλαβε χώρα μεταξύ της 27ης και της 29ης Μαρτίου 1941. Ήταν μεγάλη ναυμαχία στην περιοχή του ακρωτηρίου Ταίναρου ανάμεσα στον βρετανικό και ιταλικό στόλο με επικεφαλής τον ναύαρχο Κάνιγκαμ και Γιακίνο αντιστοίχως.

Στην αναμέτρηση, όπου δεν εμφανίζονται ελληνικά πολεμικά πλοία εξαιτίας ασυνεννοησίας, οι Βρετανοί καταφέρνουν να πάρουν τελικά την νίκη αφού κατέστρεψαν τρία βαριά καταδρομικά και δύο αντιτορπιλικά του εχθρού, δίχως να έχουν απώλειες. Μετά την παρακολούθηση ιταλικών σημάτων από τους Άγγλους στο Μπλέτσλεϊ Παρκ, τα πλοία του Βασιλικού Ναυτικού και Βασιλικού Αυστραλιανού Ναυτικού παρεμπόδισαν ή προκάλεσαν σοβαρές ζημιές σε πολλά πλοία της ιταλικής Ρέτζια Μαρίνα υπό τον Αντιναύαρχο Ανγκέλο Ιακίνο. Οι αρχικές ενέργειες της μάχης είναι επίσης γνωστές στην Ιταλία ως Μάχη του Γκάουντο.

Ιστορικό υπόβαθρο

Στα τέλη Μαρτίου του 1941, καθώς τα βρετανικά πλοία του Μεσογειακού Στόλου κάλυπταν τη μεταφορά στρατευμάτων στην Ελλάδα, η κρυπτογράφος Mavis Batey, έκανε μια σημαντική ανακάλυψη, διαβάζοντας για πρώτη φορά τον ιταλικό ναυτικό κώδικα. Το πρώτο μήνυμα, το κωδικοποιημένο "Η σημερινή ημέρα μείον τρεις", ακολουθήθηκε τρεις ημέρες αργότερα από ένα δεύτερο μήνυμα που ανέφερε τον απόπλου ενός ιταλικού στόλου μάχης που περιλάμβανε ένα θωρηκτό, έξι βαριά και δύο ελαφρά καταδρομικά, καθώς και αντιτορπιλικά για να επιτεθούν στις νηοπομπές που ανεφοδίαζαν τις βρετανικές δυνάμεις. Για να καλύψουν από τους Ιταλούς το σπάσιμο του κώδικα, ένα βρετανικό αναγνωριστικό αεροπλάνο βρέθηκε 'τυχαία' πάνω στην πορεία του ιταλικού στόλου.

Για να εξαπατήσουν περισσότερο τους Ιταλούς, ο ναύαρχος Cunningham φρόντισε να επιβιβαστεί κρυφά στη ναυαρχίδα του, το θωρηκτό HMS Warspite, αφού προηγουμένως πέρασε όλο το απόγευμα σε μια λέσχη γκολφ στην Αλεξάνδρεια, υπό το διαρκές βλέμμα του Ιάπωνα πρέσβη.

Ταυτόχρονα, υπήρξε αποτυχία της κατασκοπίας από την πλευρά του Άξονα. Οι Ιταλοί είχαν ενημερωθεί εσφαλμένα από τους Γερμανούς ότι ο μεσογειακός στόλος είχε μόνο ένα επιχειρησιακό θωρηκτό και κανένα αεροπλανοφόρο. Στην πραγματικότητα το Βασιλικό Ναυτικό είχε τρία θωρηκτά, ενώ το χτυπημένο βρετανικό αεροπλανοφόρο HMS Illustrious είχε αντικατασταθεί από το HMS Formidable.

Αντίπαλες δυνάμεις

Η συμμαχική δύναμη ήταν ο βρετανικός στόλος της Μεσογείου, που αποτελείτο από το αεροπλανοφόρο HMS Formidable και τα θωρηκτά κλάσης Queen Elizabeth HMS Barham, Valiant και Warspite. Η κύρια δύναμη συνοδευόταν από τον 10ο Στολίσκο αντιτορπιλικών (HMS Greyhound, Griffin και HMAS Stuart) και τον 14ο Στολίσκο αντιτορπιλικών (HMS Jervis, Janus, Mohawk και Nubian). Επίσης παρόντα ήταν τα αντιτορπιλικά HMS Hotspur και Havock. Η Δύναμη Β, υπό τη διοίκηση του ναυάρχου Sir Henry Pridham-Wippell, που αποτελείτο από 4 ελαφρά καταδρομικά (HMS Ajax, Gloucester, Orion και HMAS Perth) και 3 αντιτορπιλικά (HMS Hasty, Hereward και Ilex). Επιπλέον, ήταν διαθέσιμα συμμαχικά πλοία που συνόδευαν τις νηοπομπές , 3 αντιτορπιλικά (HMS Defender, Jaguar και Juno) περιπολούσαν στο στενό των Κυθήρων ,ενώ 3 ελαφρά καταδρομικά (HMS Carlisle, Calcutta και Bonaventure) και δύο παρακείμενα αντιτορπιλικά (HMS Decoy και HMAS Vampire).

Ο ιταλικός στόλος αποτελείτο από το θωρηκτό Vittorio Veneto που συνοδευόταν από τον 13ο Στολίσκο αντιτορπιλικών (Alpino, Bersagliere, Fuciliere και Granatiere), 3 βαριά καταδρομικά (Zara, Fiume και Pola) που συνοδεύονταν από τον 9ο Στολίσκο αντιτορπιλικών (Alfredo Oriani, Giosuè Carducci, Vincenzo Gioberti και Vittorio Alfieri), 3 βαριά καταδρομικά (Trieste, Trento και Bolzano) που συνοδεύονταν από τον 12ο Στολίσκο αντιτορπιλικών (Ascari, Corazziere και Carabiniere) και δύο ελαφρά καταδρομικά (Duca degli Abruzzi και Giuseppe Garibaldi) που συνοδεύονταν από τον 16ο Στολίσκο αντιτορπιλικών (Emanuele Pessagno και Nicoloso de Recco). Σε αντίθεση με αρκετά συμμαχικά πλοία, κανένα ιταλικό πλοίο δεν είχε ραντάρ.

Ναυμαχία

Στις 27 Μαρτίου, η Δύναμη Β, υπό τη διοίκηση του ναυάρχου Sir Henry Pridham-Wippell, που βρισκόταν σε ελληνικά χωρικά ύδατα, ξεκίνησε για να πάει σε μια θέση νότια της Κρήτης. Την ίδια μέρα, ο στόλος του ναυάρχου Cunningham απέπλευσε από την Αλεξάνδρεια για να συναντήσει τη Δύναμη Β.

Ένα βρετανικό αναγνωριστικό αεροπλάνο εντόπισε τον ιταλικό στόλο στις 12:00, στερώντας από τον Ιταλό ναύαρχο Iachino κάθε ελπίδα αιφνιδιασμού. Επίσης, ο Ιταλός ναύαρχος πληροφορήθηκε από υποκλοπές πως το βρετανικό αεροπλανοφόρο HMS Formidable βρισκόταν στη θάλασσα. Παρόλα αυτά, οι Ιταλοί ,στηριζόμενοι στην μεγαλύτερη ταχύτητα των πλοίων τους, αποφάσισαν τη συνέχιση της επιχείρησης, για να δείξουν στους Γερμανούς τη θέλησή τους για μάχη.

Σύγκρουση στα ανοιχτά της Γαύδου

Στις 28 Μαρτίου, ένα ιταλικό αναγνωριστικό υδροπλάνο από το θωρηκτό Vittorio Veneto εντόπισε τη Δύναμη Β στις 06:35. Στις 07:55, η δύναμη του Trento συνάντησε τα πλοία της Δύναμη Β νότια της Γαύδου. Επειδή τα συμμαχικά πλοία κατευθύνονταν ΝΑ, οι Ιταλοί νόμισαν πως τα συμμαχικά πλοία ήθελαν να απομακρυνθούν από τον ιταλικό στόλο. Για αυτό τα ιταλικά πλοία άρχισαν να καταδιώκουν τα συμμαχικά, ανοίγοντας πυρ στις 08:12 από μια απόσταση 22 χιλιομέτρων. Τα 3 ιταλικά βαριά καταδρομικά συνέχισαν το πυρ μέχρι τις 08:55, βάλλοντας περίπου 400 βλήματα αλλά επειδή είχαν ελαττωματικό σύστημα στόχευσης, δεν πέτυχαν κάποιο σημαντικό πλήγμα.

Καθώς η απόσταση μεταξύ των αντίπαλων πλοίων δεν είχε ελαττωθεί μετά από καταδίωξη 1 ώρας, τα ιταλικά καταδρομικά την σταμάτησαν και άλλαξαν πορεία προς ΒΔ για να επανενωθούν με το Vittorio Veneto. Με τη σειρά της, η Δύναμη Β άλλαξε πορεία και άρχισε να ακολουθεί τα ιταλικά πλοία από μεγάλη απόσταση. Ο Iachino, ελπίζοντας να παρασύρει τα συμμαχικά πλοία μέσα στο πεδίο βολής του Vittorio Veneto, τα άφησε ανενόχλητα.

Ένας αξιωματικός στη γέφυρα του HMS Orion ανέφερε σε ένα συνάδελφό του, "Τι είναι αυτό το θωρηκτό εκεί πέρα ; Νόμιζα πως τα δικά μας ήταν μίλια μακριά." Οι Ιταλοί υπέκλεψαν ένα σήμα από το HMS Orion ότι είχε συναντήσει μια άγνωστη μονάδα επιφανείας και ότι πήγαινε να ερευνήσει. Στις 10:55 το θωρηκτό Vittorio Veneto ενώθηκε με τα ιταλικά καταδρομικά και αμέσως άνοιξε πυρ εναντίον της Δύναμης Β από μια απόσταση 23 χιλιομέτρων. Οι ομοβροντίες του είχαν καλή στόχευση αλλά υπερβολική διασπορά. Τα συμμαχικά καταδρομικά, που μέχρι τότε αγνοούσαν την ύπαρξη του ιταλικού θωρηκτού στην περιοχή, αμέσως άλλαξαν πορεία, υποφέροντας μικρές ζημιές. Το Vittorio Veneto έριξε συνολικά 94 βλήματα σε 29 ομοβροντίες ενώ άλλα 11 βλήματα μπλοκαρίστηκαν στα πυροβόλα του.

Αεροπορικές επιδρομές

Η δύναμη του ναυάρχου Cunningham, καθώς επιχειρούσε να ενωθεί με τη Δύναμη Β, εξαπέλυσε μια επίθεση με τορπιλοπλάνα από το HMS Formidable στις 09:38. Επιτέθηκαν στο Vittorio Veneto χωρίς άμεσο αποτέλεσμα, αλλά οι απαιτούμενοι ελιγμοί από τα ιταλικά πλοία έκαναν δύσκολο για τους Ιταλούς να συνεχίσουν την καταδίωξη. Τα ιταλικά πλοία απέκρουσαν την επίθεση. Στις 12:20 ο Ιταλός ναύαρχος Iachino αποφάσισε να σταματήσει την καταδίωξη και άλλαξε πορεία προς το λιμάνι του Τάραντα, ώστε τα ιταλικά αεροπλάνα να του δώσουν αεροπορική κάλυψη.

Μια δεύτερη αεροπορική επιδρομή στις 15:09 εξέπληξε τους Ιταλούς. Ένα τορπιλοπλάνο, με πιλότο τον πλωτάρχη John Dalyell-Stead, κατόρθωσε να πλησιάσει το Vittorio Veneto στο 1 χιλιόμετρο ,πριν ρίξει εύστοχα την τορπίλη του, με αποτέλεσμα να προκαλέσει εισροή 4,100 τόνων νερού στο θωρηκτό. Ο John Dalyell-Stead και το πλήρωμά του σκοτώθηκαν όταν το τορπιλοπλάνο τους καταρρίφθηκε από τα αντιαεροπορικά πυρά των Ιταλών. Το θωρηκτό σταμάτησε για να επιδιορθωθεί η ζημιά και μετά από επισκευές, άρχισε πάλι να κινείται στις 16:42 με ταχύτητα 19 κόμβων. Εντωμεταξύ, ο ναύαρχος Cunningham έμαθε για το πλήγμα στο Vittorio Veneto και άρχισε να καταδιώκει το ιταλικό θωρηκτό.

Μια τρίτη επίθεση στα ιταλικά πλοία έγινε μεταξύ 19:36 και 19:50, από 10 τορπιλοπλάνα που είχαν απογειωθεί από το HMS Formidable και από αεροδρόμιο της Κρήτης. Ο ναύαρχος Iachino παρέταξε τα πλοία του σε 3 στήλες για να προστατεύουν το Vittorio Veneto. Η τακτική απέτρεψε περαιτέρω ζημιά στο θωρηκτό, αλλά μια τορπίλη χτύπησε το βαρύ καταδρομικό Pola, που είχε σχεδόν σταματήσει για να αποφύγει τη σύγκρουση με το βαρύ καταδρομικό Fiume και ήταν αδύνατο να ελιχθεί. Η έκρηξη έθεσε εκτός λειτουργίας 5 λέβητες και την κύρια παροχή ατμού, αναγκάζοντας το Pola να σταματήσει τελείως να κινείται.

Αγνοώντας ότι ο ναύαρχος Cunningham καταδίωκε τον ιταλικό στόλο, μια μοίρα καταδρομικών και αντιτορπιλικών διατάχθηκε να επιστρέψει και να βοηθήσει το Pola. Η μοίρα περιλάμβανε τα αδελφά πλοία του Pola, Zara και Fiume. Εξαιτίας προβλημάτων επικοινωνίας, η ιταλική μοίρα έλαβε την εντολή που έδωσε ο ναύαρχος Iachino με καθυστέρηση περίπου 1 ώρας.

Νυχτερινή σύγκρουση

Στις 20:15, το ραντάρ του HMS Orion εντόπισε ένα ακίνητο πλοίο 6 μίλια μακριά , αυτό ήταν το βαριά χτυπημένο Pola. Ο κύριος όγκος των συμμαχικών πλοίων εντόπισε, με τη βοήθεια των ραντάρ, την ιταλική μοίρα λίγο μετά τις 22:00 και κατόρθωσε να την πλησιάσει χωρίς να γίνει αντιληπτός από τους Ιταλούς. Τα ιταλικά πλοία δεν είχαν ραντάρ και δεν μπορούσαν να εντοπίσουν τα συμμαχικά πλοία με άλλα μέσα εκτός της οράσεως. Επίσης, τα ιταλικά πλοία δεν είχαν επανδρωμένα τα πυροβόλα τους επειδή δεν ανέμεναν κάποια νυχτερινή σύγκρουση. Στις 22:20 εντόπισαν τα συμμαχικά πλοία ,αλλά θεώρησαν πως ήταν ιταλικά. Τα θωρηκτά HMS Barham, HMS Valiant και HMS Warspite κατόρθωσαν να πλησιάσουν μόλις στα 3,5 χιλιόμετρα μακριά πριν ανοίξουν πυρ. Σε διάστημα 3 λεπτών, τα Fiume και Zara είχαν καταστραφεί. Το Fiume βυθίστηκε στις 23:30 ενώ το κουφάρι του Zara βυθίστηκε στις 02:40 της 29ης Μαρτίου, χτυπημένο από μια τορπίλη του αντιτορπιλικού HMS Jervis.

Δυο ιταλικά αντιτορπιλικά, τα Vittorio Alfieri και Giosué Carducci, βυθίστηκαν στα πρώτα 5 λεπτά. Τα άλλα δυο ,τα Gioberti και Oriani, κατάφεραν να γλιτώσουν, το πρώτο με βαριές ζημιές. Αρχικά, ο ναύαρχος Cunningham σκέφτηκε να ρυμουλκήσει το Pola στην Αλεξάνδρεια ως λάφυρο, αλλά η ανατολή πλησίαζε και ο κίνδυνος ιταλικής αεροπορικής επιδρομής ήταν υψηλός. Οπότε, αφού εκκενώθηκε από το ιταλικό πλήρωμα, τα αντιτορπιλικά HMS Jervis and HMS Nubian το βύθισαν με τορπίλες λίγο μετά τις 04:00.

Τα συμμαχικά πλοία μάζευαν επιζώντες μέχρι το πρωί, οπότε και έφυγαν από το πεδίο της μάχης, επειδή φοβήθηκαν αεροπορικές επιδρομές του Άξονα. Ο ναύαρχος Cunningham διέταξε την εκπομπή ενός σήματος στη συχνότητα που χρησιμοποιούσαν τα εμπορικά πλοία, με το οποίο έδωσε τις συντεταγμένες της νυχτερινής σύγκρουσης. Οι Ιταλοί, αφού έλαβαν το σήμα, έστειλαν το πλωτό νοσοκομείο Gradisca για να περισυνελέξει τους εναπομείναντες ναυαγούς. Οι συμμαχικές απώλειες ήταν οι 3 άντρες που χάθηκαν όταν καταρρίφθηκε το τορπιλοπλάνο τους. Οι ιταλικές απώλειες ήταν 2,303 ναύτες, κυρίως από τα Zara και Fiume. Οι σύμμαχοι περισυνέλεξαν 1,015 ναυαγούς ενώ οι Ιταλοί διέσωσαν άλλους 160.

Επιπτώσεις

Ισοζύγιο ναυτικής δύναμης

Η ναυμαχία του Ταινάρου ήταν η μεγαλύτερη ήττα του ιταλικού στόλου, αφού έχασε σε αυτή μια μοίρα βαρέων καταδρομικών. Το ότι οι Ιταλοί είχαν πλεύσει τόσο μακριά προς τα ανατολικά ανάγκασε τους Βρετανούς να έχουν σε ετοιμότητα τα θωρηκτά τους ,για να αντιμετωπίσουν μια ενδεχόμενη νέα επιδρομή του ιταλικού στόλου.

Μετά τη ναυμαχία του Ταινάρου, οι Ιταλοί περιόρισαν για μεγάλο διάστημα τις δραστηριότητες του στόλου τους επειδή κατάλαβαν πως δεν είχαν το απαιτούμενο επίπεδο, ούτε για αεροναυτικές επιχειρήσεις ούτε για νυχτερινές ναυμαχίες.

Βιβλιογραφία

• Greene, Jack· Massignani, Alessandro (1998). The Naval War in the Mediterranean, 1940–1943. London: Chatham Publishing. ISBN 1-86176-057-4. 
• O'Hara, Vincent P. (2009). Struggle for the Middle Sea. Annapolis, Maryland: Naval Institute Press. ISBN 978-1-59114-648-3. 
• «Battle of Cape Matapan». Royal Navy. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Απριλίου 2011. 
• De Angelis, Marc. «Battle of Matapan». Regia Marina Italiana. 

Επιπλέον ανάγνωση

• Sadkovich, James J. (October 1988). «Re-evaluating Who Won the Italo-British Naval Conflict, 1940–2». European History Quarterly 18 (4): 455–471. doi:10.1177/026569148801800405. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Battle of Cape Matapan στο Wikimedia Commons