Νέα Ζηλανδία
Συντεταγμένες: 40°50′37″S 172°28′59″E / 40.8436°S 172.4831°E
Νέα Ζηλανδία
New Zealand Aotearoa | |||
---|---|---|---|
| |||
Εθνικό σύνθημα: Ουδέν - Πρώην «Προς τα εμπρός» | |||
Η θέση της Νέας Ζηλανδίας (σκούρο πράσινο) | |||
-διεκδικούμενη αλλα όχι αναγνωρισμένη περιοχή της Ανταρκτικής (πράσινο) | |||
Ουέλλινγκτον 41°17′00″S 174°46′00″E / 41.2833°S 174.7667°E | |||
Μεγαλύτερη πόλη | Ώκλαντ | ||
Αγγλικά, Μαορί | |||
Ενιαία Συνταγματική Κοινοβουλευτική Μοναρχία | |||
Κάρολος Γ΄ Σίντι Κίρο Κρίστοφερ Λάξον | |||
Ανεξαρτησία Από το Ην. Βασίλειο Ισχύον Σύνταγμα | 26 Σεπτεμβρίου 1907 1η Ιανουαρίου 1987[1] | ||
• Σύνολο • % Νερό Ακτογραμμή | 268.107[2] km2 (76η) 2,1 15.134 km | ||
Πληθυσμός • Εκτίμηση 6-2024 • Απογραφή 2013 • Πυκνότητα | 5.338.500[3] (122η) 4.242.048[4] 19,9 κατ./km2 (204η) | ||
ΑΕΠ (ΙΑΔ) • Ολικό (2016) • Κατά κεφαλή | 177,001 δισ. $[5] 37.293 $[5] | ||
ΑΕΠ (ονομαστικό) • Ολικό (2016) • Κατά κεφαλή | 181,991 δισ. $[5] 38.345 $[5] | ||
ΔΑΑ (2021) | 0,937[6] (13η) – πολύ υψηλός | ||
Νόμισμα | Δολάριο Νέας Ζηλανδίας (NZD) | ||
• Θερινή ώρα | NZST2 (UTC +12) (UTC +13) | ||
ISO 3166-1 | NZ | ||
Internet TLD | .nz | ||
Οδηγούν στα | αριστερά | ||
Κωδικός κλήσης | +64 | ||
1 Το Ο Θεός σώζει τον Βασιλιά είναι επίσημα εθνικός ύμνος αλλά χρησιμοποιείται σπάνια.[7] 2 Τα Νησιά Τσάταμ είναι 45 λεπτά μπροστά από την ώρα Νέας Ζηλανδίας. |
Η Νέα Ζηλανδία (αγγλικά: New Zealand, μαορί: Aotearoa) είναι χώρα που αποτελείται από δύο μεγάλα και πολλά μικρότερα νησιά στα νοτιοδυτικά του Ειρηνικού ωκεανού. Η Νέα Ζηλανδία είναι επίσης γνωστή ως Αοτεαρόα στη Μαορί γλώσσα, ή η Γη του Μακριού Λευκού Σύννεφου. Η Νέα Ζηλανδία είναι γνωστή για τη γεωγραφική της απομόνωση, αφού είναι χωρισμένη από την Αυστραλία στα βορειοδυτικά μέσω της Θάλασσας της Τασμανίας, σε μήκος περίπου 2.000 χλμ. Οι εγγύτεροι γείτονές της είναι στα βόρεια οι Νέα Καληδονία, Φίτζι και Τόνγκα. Ο πληθυσμός της Νέας Ζηλανδίας είναι κυρίως Ευρωπαϊκής καταγωγής, με τους Μαορί να αποτελούν τη μεγαλύτερη μειονότητα. Σημαντικές μειονότητες είναι και οι μη-Μαορί Πολυνήσιοι και Ασιατικοί κάτοικοι, ιδιαίτερα στις πόλεις της χώρας.
Επισήμως, αρχηγός κράτους είναι ο βασιλιάς Κάρολος Γ΄ του Ηνωμένου Βασιλείου και εκπροσωπείται στη χώρα από έναν μη-πολιτικό Γενικό Κυβερνήτη. Ωστόσο, ο βασιλιάς δεν έχει καμία πραγματική πολιτική επιρροή. Η πολιτική εξουσία κατέχεται από τον Πρωθυπουργό, που είναι ο αρχηγός της Κυβέρνησης στο δημοκρατικά εκλεγμένο Κοινοβούλιο της Νέας Ζηλανδίας. Το Βασίλειο της Νέας Ζηλανδίας περιλαμβάνει επίσης τις Νήσους Κουκ και το Νιούε, που είναι εξ ολοκλήρου αυτοκυβερνώμενα, το Τοκελάου, που κινείται προς την κατεύθυνση της αυτοκυβέρνησης και τις διεκδικήσεις της Νέας Ζηλανδίας στην Ανταρκτική.
Ιστορία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η Νέα Ζηλανδία είναι μία από τις πιο πρόσφατα αποικισμένες μεγάλες περιοχές γης. Πολυνήσιοι άποικοι κατέφθασαν με τα γουάκα (κανό) περίπου το 1250 και 1300[8], ολοκληρώνοντας σειρά ταξιδιών στον νότιο Ειρηνικό,[9] και εγκατέστησαν τον ιθαγενή πολιτισμό Μαορί. Ο αποικισμός στα Νησιά Τσάταμ στα νοτιοανατολικά της Νέας Ζηλανδίας δημιούργησε τους Μοριορί,[10][11] αλλά δεν έχει ακόμα εξαχθεί ασφαλές συμπέρασμα σχετικά με το αν μετακινήθηκαν εκεί από τη Νέα Ζηλανδία ή από κάπου αλλού στην Πολυνησία. Το μεγαλύτερο μέρος της Νέας Ζηλανδίας ήταν μοιρασμένο σε φυλετικές περιοχές που λέγονταν ρόχε και οι πηγές εντός τους ελέγχονταν από μια ίουι («φυλή»). Συνήθως δυο ίουι δεν υπερκάλυπταν μια ρόχε. Οι Μαορί προσάρμοσαν τη διατροφή τους στις τοπικές θαλάσσιες πηγές, χλωρίδα και πανίδα, κυνηγώντας το γιγάντιο μόα, που δεν πετούσε (και το οποίο σύντομα εξαφανίστηκε) και τρώγοντας τον Πολυνήσιο αρουραίο και κουμάρα (γλυκοπατάτα), που εισήγαγαν στη χώρα.
Οι πρώτοι Ευρωπαίοι, που είναι γνωστό ότι έφτασαν στη Νέα Ζηλανδία, οδηγήθηκαν από τον Άμπελ Γιάνσοον Τάσμαν, που έπλευσε στη δυτική ακτή του Βόρειου και Νότιου νησιού το 1642, όπου αντιμετώπισε εχθρικό περιβάλλον και τέσσερα μέλη του πληρώματός του σκοτώθηκαν.[12] Την ονόμασε Στάτεν Λάντ (Staten Landt), πιστεύοντας πως ήταν μέρος της γης που είχε ανακαλύψει ο Γιάκομπ Λε Μερ το 1616 έξω από την ακτή της Χιλής, στο νότιο άκρο της νότιας Αμερικής.[13] Η Στάτεν Λάντ εμφανίστηκε στους πρώτους χάρτες της Νέας Ζηλανδίας του Τάσμαν, αλλά άλλαξε σε Νόβα Ζεελάντια (Nova Zeelandia) από Ολλανδούς χαρτογράφους, από το όνομα της Ολλανδικής επαρχίας Ζέελαντ,[14][15] λίγο μετά την απόδειξη του Χέντρικ Μπράουερ πως η Νότιο-Αμερικάνικη γη ήταν νησί το 1643. Το λατινικό Νόβα Ζεελάντια έγινε στα Ολλανδικά Nieuw Zeeland. Ο Καπετάνιος Τζέιμς Κουκ ακολούθως, αποκάλεσε το αρχιπέλαγος New Zealand, αν και τα ονόματα που επέλεξε για τα Βόρεια και Νότια νησιά απορρίφθηκαν (Aehei No Mouwe και Tovy Poenammu αντίστοιχα) και τα τρία βασικά νησιά έγιναν γνωστά ως Βόρειο, Μέσο και Νότιο, ενώ το Μέσο Νησί αποκλήθηκε αργότερα Νότιο Νησί. Ο Κουκ άρχισε εκτεταμένες έρευνες στα νησιά το 1769, οδηγώντας σε Ευρωπαϊκές φαλαινοθηρικές εκστρατείες και τελικά σε σημαντικό Ευρωπαϊκό εποικισμό. Ιεραπόστολοι εκχριστιάνισαν τους περισσότερους Μαορί τον 19ο αιώνα.[16] Από τις αρχές της δεκαετίας του 1780, οι Μαορί είχαν συναντήσεις με Ευρωπαίους φωκοθήρες και φαλαινοθήρες. Η απόκτηση μουσκέτων από τις iwi, αυτές που ήταν σε στενή επαφή με τους Ευρωπαίους, αποσταθεροποίησαν την υπάρχουσα ισορροπία δύναμης μεταξύ των φυλών Μαορί και υπήρξε μια παροδική, αλλά έντονη περίοδος αιματηρού δια-φυλετικού πολέμου, γνωστού ως πόλεμος των Μουσκέτων, που τερματίστηκε μόνο όταν όλες οι ίουι οπλίστηκαν ανάλογα. Μέχρι το 1840, 30.000 με 40.000 Μαορί έχασαν τη ζωή τους σε αυτόν τον πόλεμο.[17]
Το ενδιαφέρον για την εκμετάλλευση των Μαορί από Ευρωπαίους, πιέσεις από την Εκκλησιαστική Ιεραποστολική Εταιρεία και το Γαλλικό ενδιαφέρον στην περιοχή, οδήγησαν τους Βρετανούς να προσαρτήσουν τη Νέα Ζηλανδία με Βασιλική Προκήρυξη, τον Ιανουάριο του 1840. Για να νομιμοποιηθεί η Βρετανική προσάρτηση είχε αποσταλεί το 1839 ο Βοηθός Κυβερνήτη Γουίλλιαμ Χόμπσον.[18] Βιαστικά, μετά την άφιξή του, διαπραγματεύτηκε τη Συνθήκη Γουαϊτάνγκι με τις βόρειες iwi. Η Συνθήκη υπογράφηκε τον Φεβρουάριο και τα τελευταία χρόνια έχει αρχίσει να θεωρείται ως το ιδρυτικό ντοκουμέντο της Νέας Ζηλανδίας. Η μετάφραση της συνθήκης στα Μαορί, υποσχόταν στις φυλές των Μαορί "tino rangatiratanga" ότι θα διατηρούνταν, με αντάλλαγμα την παύση kawanatanga, που οι Αγγλικές εκδοχές μεταφράζουν ως "αρχηγία" για "εθνική κυριαρχία/αυτονομία". Το πραγματικό νόημα είναι σήμερα αντικείμενο διαφωνιών. Διαφωνίες για πωλήσεις γης και εθνική κυριαρχία προκάλεσαν τους Πολέμους γης της Νέας Ζηλανδίας, που έλαβαν χώρα μεταξύ του 1845 και 1872.[19]
Το 1975 με τη Συνθήκη της Πράξης Γουαϊτάνγκι, εγκαθίδρυσαν το Δικαστήριο Γουαϊτάνγκι, στο οποίο ανατέθηκε να ακούει ισχυρισμούς για παραβιάσεις από το Στέμμα της Συνθήκης του Γουαϊτάνγκι, που χρονολογούνται από το 1840. Κάποιες φυλές Μαορί και οι Μοριορί δεν υπέγραψαν ποτέ τη συνθήκη.
Χάρτης της Νέας Ζηλανδίας (χωρίς τους Νήσους Μπάουντι, τους Αντίποδες Νήσους και τους Νήσους Κερμάντεκ) | |
Πληθυσμός | Υψόμετρο |
πάνω από 100.000 | πάνω από 2.000 μ. |
πάνω από 50.000 | έως 2.000 μ. |
πάνω από 10.000 | έως 1.000 μ. |
κάτω από 10.000 | έως 500 μ. |
έως 200 μ. |
Αν και η Νέα Ζηλανδία διοικούνταν αρχικά ως μέρος της Αυστραλιανής αποικίας της Νέας Νότια Ουαλίας, έγινε αποικία από μόνη της το 1841.[20] Η πρώτη πρωτεύουσα της Νέας Ζηλανδίας ήταν η Οκιάτο ή Ολντ Ράσσελλ στον Κόλπο των Νήσων, αλλά σύντομα έπειτα μεταφέρθηκε στο Ώκλαντ. Ο Ευρωπαϊκός αποικισμός προχώρησε πιο γρήγορα απ' ό,τι όλοι περίμεναν και σύντομα οι έποικοι υπερτέρησαν αριθμητικώς των Μαορί. Αυτο-κυβέρνηση παραχωρήθηκε στον πληθυσμό των εποίκων το 1852 και το 1854 συνεδρίασε το πρώτο κοινοβούλιο.[21] Κάποιες πολιτικές ανησυχίες ακολούθησαν την ανακάλυψη χρυσού στο Κεντρικό Οτάγκο το 1861, για το αν το Νότιο Νησί θα σχημάτιζε ξεχωριστή αποικία. Έτσι το 1865 η πρωτεύουσα μεταφέρθηκε επισήμως στην περισσότερο κεντρική πόλη Ουέλλινγκτον.[22]
Η Νέα Ζηλανδία έλαβε μέρος σε μια Συνταγματική Συνέλευση τον Μάρτιο του 1891 στο Σίδνεϊ, στη Νέα Νότια Ουαλία, μαζί με τις τότε αποικίες της Αυστραλίας. Αυτή έγινε για να θεωρηθεί το ενδεχόμενο ενός συντάγματος για την προτεινόμενη ομοσπονδία μεταξύ των - τότε - Βρετανικών Αποικιών της Αυστραλασίας. Η Νέα Ζηλανδία απώλεσε το ενδιαφέρον της για ένωση με την Αυστραλία σε μία ομοσπονδία, μετά τη συνέλευση αυτή. Το 1893 (19 Σεπτεμβρίου 1893) έγινε το πρώτο έθνος που έδωσε ψήφο στις γυναίκες.[23]
Η Νέα Ζηλανδία έγινε ανεξάρτητη επικράτεια στις 26 Σεπτεμβρίου 1907 με βασιλική αναγγελία.[24][25] Με το Θέσπισμα του Γουεστμίνστερ, το 1931 της παραχωρήθηκε πλήρης ανεξαρτησία από το Κοινοβούλιο του Ηνωμένου Βασιλείου. Η ανεξαρτησία ξεκίνησε με την υιοθεσία του Θεσπίσματος από το Κοινοβούλιο της Νέας Ζηλανδίας το 1947.
Από τότε η Νέα Ζηλανδία είναι μια ανεξάρτητη Συνταγματική Κοινοβουλευτική Μοναρχία, και αποτελεί μέλος της Βρετανικής κοινοπολιτείας ή Κοινοπολιτείας των Εθνών.[21]
Διακυβέρνηση
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η χώρα είναι Ενιαία Συνταγματική Μοναρχία με Κοινοβουλευτικό σύστημα.[26]
Με την Πράξη των Βασιλικών Τίτλων της Νέας Ζηλανδίας (1953), Μονάρχης της Νέας Ζηλανδίας έγινε η Βασίλισσα Ελισάβετ Β΄ του Ηνωμένου Βασιλείου. Σήμερα μονάρχης της Νέας Ζηλανδίας, είναι ο Βασιλιάς Κάρολος Γ΄, ο οποίος εκπροσωπείται ως αρχηγός κράτους, από τη Γενική Κυβερνήτρια Σίντι Κίρο. Σημερινή Πρωθυπουργός της Νέας Ζηλανδίας, από τον Οκτώβριο του 2017, είναι η ηγέτης του Εργατικού Κόμματος, Τζασίντα Άρντερν.
Το Κοινοβούλιο της Νέας Ζηλανδίας έχει μόνο ένα νομοθετικό σώμα (μονοθαλαμισμός), τη Βουλή των Αντιπροσώπων, που συνήθως έχει έδρες για 120 μέλη του Κοινοβουλίου. Κοινοβουλευτικές εκλογές λαμβάνουν χώρα κάθε τρία χρόνια με κάποια μορφή αναλογικής εκπροσώπησης. Κατά τις γενικές εκλογές του 2005 δημιουργήθηκε μία επιπλέον έδρα (καταλαμβανόμενη από το Κόμμα Μαορί), εξαιτίας του γεγονότος ότι το κόμμα αυτό κέρδισε περισσότερες ψήφους στα εκλογικά του σώματα, παρά αναλογικά.
Δεν υπάρχει γραπτό σύνταγμα. Ωστόσο, η Συνταγματική Πράξη (1986) είναι η βασική επίσημη δήλωση της συνταγματικής δομής της Νέας Ζηλανδίας. Ο Γενικός Κυβερνήτης έχει την εξουσία να ορίσει και να απολύσει τον Πρωθυπουργό και να διαλύσει το Κοινοβούλιο. Επίσης, ο Γενικός Κυβερνήτης προεδρεύει και του Εκτελεστικού Συμβουλίου, που είναι μια επίσημη επιτροπή αποτελούμενη από όλους τους υπουργούς του Στέμματος. Τα μέλη του Εκτελεστικού Συμβουλίου πρέπει να είναι μέλη του Κοινοβουλίου, και τα περισσότερα έχουν επίσης υπουργεία. Τα υπουργεία είναι τα ανώτερα σώματα παρασκευής πολιτικής και ηγούνται από τον Πρωθυπουργό, που είναι επίσης Κοινοβουλευτικός ηγέτης του κυβερνώντος κόμματος ή συνασπισμού. Δικαίωμα ψήφου στις εκλογές, έχουν όσες και όσοι είναι ηλικίας 18 ετών και άνω.
Εκλογές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το κεντροδεξιό Εθνικό Κόμμα κέρδισε τις εκλογές του 2008 και ο ηγέτης του, Τζον Κέι, έγινε νέος πρωθυπουργός. Ο Κέι σχημάτισε κυβέρνηση συνασπισμού με το ACT και το Ενωμένο Μέλλον.[27]
Ύστερα από τις βουλευτικές εκλογές που διεξήχθησαν τον Σεπτέμβριο του 2017, το Εργατικό Κόμμα μαζί με το Πράσινο Κόμμα, σχημάτισαν στις 26 Οκτωβρίου 2017, κυβέρνηση μειοψηφίας, με επικεφαλής τη νέα πρωθυπουργό της Νέας Ζηλανδίας, την Τζασίντα Άρντερν. Ύστερα από τις βουλευτικές εκλογές του Οκτωβρίου του 2020, το Εργατικό Κόμμα, κατάφερε να κερδίσει την απόλυτη πλειοψηφία με 65 έδρες, και συνεπώς σχημάτισε κυβέρνηση πλειοψηφίας, ξανά υπό την Τζασίντα Άρντερν.
Γεωγραφία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η Νέα Ζηλανδία αποτελείται από δύο βασικά νησιά (που αποκαλούνται απλά Βόρειο και Νότιο Νησιά, ή συνήθως Te-Ika-a-Maui και Te Wai Pounamu στα Μαορί) και έναν αριθμό μικρότερων νησιών. Τα δύο κύρια νησιά χωρίζονται από τον πορθμό του Κουκ, πλάτους 22 χιλιομέτρων στο στενότερο σημείο του.[28] Η συνολική έκταση της Νέας Ζηλανδίας είναι 268.680 χλμ², και είναι λίγο μικρότερη από αυτήν της Ιαπωνίας και λίγο μεγαλύτερη από το Ηνωμένο Βασίλειο. Η χώρα εκτείνεται σε περισσότερα από 1.600 χλμ κατά μήκος του κεντρικού, βόρειου-βορειοανατολικού άξονά της και έχει μέγιστο πλάτος 400 χιλιόμετρα.[29] Έχει επίσης μεγάλο μήκος ακτών των οποίων το μήκος φτάνει τα 15.134 χλμ. Η Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη της Νέας Ζηλανδίας είναι μία από τις μεγαλύτερες στον κόσμο και έχει έκταση 15 φορές μεγαλύτερη από τη χερσαία της έκταση.[30]
Τα πιο σημαντικά από τα μικρότερα κατοικήσιμα νησιά της, είναι μεταξύ άλλων τα Νησί Στιούαρτ/Ρακιούρα, Νησί Γουαϊχέκε, ένα νησί στον Κόλπος Χαουράκι στο Ώκλαντ, το Νησί Γκρέιτ Μπάρριερ ανατολικά του Κόλπου Χαουράκι και τα Νησιά Τσάταμ, ονομαζόμενα Ρεκόχου από τους Μοριορί. Η χώρα διαθέτει εκτεταμένες θαλάσσιες πηγές, με τη μεγαλύτερη Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη στον κόσμο, που καλύπτει 4 εκατομμύρια τ. χλμ., περισσότερο από 15 φορές τη χερσαία έκτασή της[1].
Το Νότιο Νησί είναι το μεγαλύτερο, και χωρίζεται κατά μήκος από τις Νότιες Άλπεις,[31] η υψηλότερη κορυφή των οποίων είναι το Αοράκι/Όρος Κουκ, στα 3.754 μέτρα. Στο Νότιο Νησί υπάρχουν περισσότερες από 18 κορυφές, με ύψος μεγαλύτερο των 3.000 μ. Στο νότιο τμήμα του βρίσκεται η Φιόρντλαντ, με τα βαθιά φιορδ που δημιουργήθηκαν από τη δράση των παγετώνων.[32]Το Βόρειο Νησί είναι λιγότερο ορεινό από το Νότιο, αλλά χαρακτηρίζεται από ηφαιστειακή δράση.[33] Η ιδιαίτερα ενεργή ηφαιστειακή ζώνη Τάουπο έχει δημιουργήσει μεγάλο ηφαιστειακό οροπέδιο, όπου βρίσκεται το ψηλότερο βουνό στο Βόρειο Νησί, το Ρουαπέχου (2.797 μ.). Εκεί βρίσκεται και η μεγαλύτερη λίμνη της χώρας, η λίμνη Τάουπο,[34] η οποία βρίσκεται στην καλντέρα ενός από τα πιο ενεργά υπερηφαίστεια.[35] Το ποικίλο τοπίο της Νέας Ζηλανδίας, την έχει καταστήσει δημοφιλή προορισμό για την παραγωγή τηλεοπτικών προγραμμάτων και ταινιών, όπως η τριλογία Ο Άρχοντας των Δαχτυλιδιών.
Το σύνηθες κλίμα στη χώρα είναι ήπιο, με θερμοκρασίες που σπάνια πέφτουν κάτω από 0 °C ή ξεπερνούν τους 30 °C.
Χλωρίδα και πανίδα
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Εξαιτίας της μακράς απομόνωσης από τον υπόλοιπο κόσμο, για περίπου 80 εκατομμύρια χρόνια,[36] και της νησιωτικής βιογεωγραφίας της, η Νέα Ζηλανδία έχει μοναδική χλωρίδα και πανίδα. Περίπου το 80% της χλωρίδας της συναντάται μόνο στη Νέα Ζηλανδία, συμπεριλαμβανομένων περισσότερων από 40 ενδημικών ειδών[2].
Μέχρι την άφιξη των πρώτων ανθρώπων, το 80% της γης καλυπτόταν από δάση (σήμερα το ποσοστό αυτό είναι 23%[37]), με μόνο τις ψηλές αλπικές περιοχές και τις άγονες ηφαιστειακές εκτάσεις ακάλυπτες από δέντρα,[38] και, εξαιρουμένων δύο (παλαιότερα τριών) ειδών νυχτερίδας, δεν υπήρχαν μη-θαλάσσια θηλαστικά. Τα δάση της κατοικούνταν από μια ποικιλία πτηνών, μεταξύ των οποίων το μόα - που έχει πια εκλείψει - το κίουι, το κακάπο και το τακαχέ, τα οποία έχουν χάσει την ικανότητα να πετούν[39], που κινδυνεύουν όλα με εξαφάνιση εξαιτίας της ανθρώπινης δράσης και των τρωκτικών. Ο αετός του Χάαστ ήταν το μεγαλύτερο αρπακτικό πουλί του κόσμου προτού εκλείψει,[40][41] ενώ μοναδικοί είναι και οι παπαγάλοι Κακά και Κέα. Στα ερπετά, περιλαμβάνονται τα σκινκ, γκέκο και Τουατάρα[42]. Δεν υπάρχουν φίδια, αλλά υπάρχουν πολλά είδη εντόμων, μεταξύ των οποίων συμπεριλαμβάνεται και η γουέτα.[43][44]
Δημογραφία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η Νέα Ζηλανδία διαθέτει πληθυσμό 5.338.500[3] κατοίκους, σύμφωνα με επίσημη εκτίμηση για τον Ιούνιο του 2024. Περίπου 70% είναι λευκοί Ευρωπαϊκής καταγωγής. Ένα μεγάλο ποσοστό των λευκών Νεοζηλανδών είναι σκωτσέζικης καταγωγής. Οι Μαορί είναι η δεύτερη μεγαλύτερη εθνική ομάδα(14,7%, συμπεριλαμβανομένων και αυτών που έχουν εν μέρει Μαορί καταγωγή). Άλλες ομάδες είναι αυτοί με Ασιατική καταγωγή (6,6%) και Ειρηνικών Νήσων (6,5%). Η Νέα Ζηλανδία είναι θετική απέναντι στη μετανάστευση και είναι δεσμευμένη να αυξάνει τον πληθυσμό της κατά περίπου 1% ανά χρόνο, ενώ μια παρόμοια πολιτική ακολουθείται από τη γειτονική Αυστραλία. Προς το παρόν, μετανάστες από το Ηνωμένο Βασίλειο είναι η μεγαλύτερη ομάδα (30%), αλλά νέοι μετανάστες καταφτάνουν από πολλές χώρες, και ιδιαίτερα από την Ανατολική Ασία. Η μετανάστευση από την Αυστραλία και το αντίθετο, είναι επίσης διαδεδομένη. Το προσδόκιμο ζωής στο σύνολο του πληθυσμού, σύμφωνα με εκτιμήσεις του 2019 του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, ήταν 82,0 χρόνια (80,4 χρόνια οι άνδρες και 83,5 οι γυναίκες).[45] Ο πληθυσμός των Ελλήνων της Νέας Ζηλανδίας, σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, το 2018 ήταν 2.475.[46] Οι περισσότεροι Νεοζηλανδοί είναι αγγλόφωνοι, τόσο Νεοζηλανδοί, όσο και μετανάστες από τις υπόλοιπες αγγλόφωνες χώρες, αλλά στη χώρα ζουν πολλοί Κινέζοι, Σαμοανοί, Ινδοί και άλλες εθνικότητες.
Μεταφορές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η χώρα διαθέτει 39 αεροδρόμια με διάδρομο ασφάλτου και 84 με χωμάτινο διάδρομο. Διαθέτει επίσης σιδηροδρομικό δίκτυο μήκους 4.128 χλμ., εκ των οποίων τα 506 χλμ. είναι ηλεκτροδοτούμενα. Το συνολικό μήκος των αυτοκινητοδρόμων κάθε κατηγορίας, είναι 94.160 χλμ. με ασφαλτοστρωμένα τα 62.759 χλμ. και τα 199 είναι οδοί ταχείας κυκλοφορίας.[47] Η οδήγηση γίνεται στα αριστερά.
Πολιτισμός
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η Νέα Ζηλανδία έχει ποικιλόμορφη σύγχρονη κουλτούρα με επιρροές από Μαορί, Βρετανούς και άλλους Ευρωπαίους μετανάστες και πιο πρόσφατα από Πολυνησιακούς πολιτισμούς. Πολλά στοιχεία πολιτισμού έχουν την καταγωγή τους από τους πρώτους Σκωτσέζους αποίκους και λέγεται πως η χώρα έχει περισσότερες μπάντες γκάιντας απ' ότι η Σκωτία.
Ο προ ευρωπαϊκής επαφής πολιτισμός των Μαορί, δεν είχε μεταλλικά εργαλεία, βασιζόμενος στην πέτρα και το ξύλο. Οι σύγχρονοι Μαορί δεν ζουν με παραδοσιακό τρόπο ζωής. Στοιχεία του πολιτισμού Μαορί επιβιώνουν και η Κυβέρνηση ενεργά τα προωθεί σε όλους τους Νεοζηλανδούς, και πολλά προστατεύονται από τη Συνθήκη του Γουαϊτάνγκι. Η χρήση της Μαορί γλώσσας (Te Reo Māori), ως ζωντανή γλώσσα κοινότητας παρέμεινε μόνο σε μερικές απομονωμένες περιοχές στα μεταπολεμικά χρόνια, αλλά σήμερα περνά από φάση αναγέννησης• με γενναιόδωρη υποστήριξη από το κράτος για σχολεία μέσης εκπαίδευσης με Μαορί γλώσσα και ένα τηλεοπτικό κανάλι στη γλώσσα Μαορί.
Το τοπίο της Νέας Ζηλανδίας έχει εμφανιστεί σε πολλά τηλεοπτικά προγράμματα και ταινίες. Έγινε παγκόσμια γνωστό όταν ο Νεοζηλανδός σκηνοθέτης Πίτερ Τζάκσον μετέφερε στη μεγάλη οθόνη τα αριστουργήματα του Τόλκιν, Άρχοντας των δαχτυλιδιών και Χόμπιτ.
Σημειώσεις
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ^ Ministry for the Environment. 2005. Offshore Options: Managing Environmental Effects in New Zealand's Exclusive Economic Zone. Introduction
- ^ Allan, H.H. 1982. Indigenous Tracheophyta - Psilopsida, Lycopsida, Filicopsida, Gymnospermae, Dicotyledons, Flora of New Zealand Volume I. Botany Division, Department of Scientific and Industrial Research
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ Δεν υπάρχει γραπτό σύνταγμα. Ωστόσο, η Συνταγματική Πράξη (1986) είναι η βασική επίσημη δήλωση της συνταγματικής δομής της Νέας Ζηλανδίας.
- ↑ Νέα Ζηλανδία 2015
- ↑ 3,0 3,1 «Population». Stats NZ Tatauranga Aotearoa. Ανακτήθηκε στις 19 Αυγούστου 2024.
- ↑ «Απογραφή 2013». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 Νοεμβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 11 Απριλίου 2017.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 «Νέα Ζηλανδία». ΔΝΤ. Απρίλιος 2017. Ανακτήθηκε στις 9 Μαΐου 2017.
- ↑ Human Development Report 2021-22: Uncertain Times, Unsettled Lives: Shaping our Future in a Transforming World (PDF). hdr.undp.org. United Nations Development Programme. 8 Σεπτεμβρίου 2022. σελίδες 272–276. ISBN 978-9-211-26451-7. Αρχειοθετήθηκε (PDF) από το πρωτότυπο στις 8 Σεπτεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 8 Σεπτεμβρίου 2022.
- ↑ «Εθνικοί ύμνοι Νέας Ζηλανδίας». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Απριλίου 2013. Ανακτήθηκε στις 29 Μαΐου 2009.
- ↑ Wilmshurst, J. M.; Anderson, A. J.; Higham, T. F. G.; Worthy, T. H. (2008). «Dating the late prehistoric dispersal of Polynesians to New Zealand using the commensal Pacific rat». Proceedings of the National Academy of Sciences 105 (22): 7676. doi: . ISSN 0027-8424. Bibcode: 2008PNAS..105.7676W.
- ↑ Moodley, Y.; Linz, B.; Yamaoka, Y.; Windsor, H. M.; Breurec, S.; Wu, J. -Y.; Maady, A.; Bernhöft, S. και άλλοι. (2009). «The Peopling of the Pacific from a Bacterial Perspective». Science 323 (5913): 527–530. doi: . PMID 19164753. Bibcode: 2009Sci...323..527M.
- ↑ Clark, Ross (1994). «Moriori and Māori: The Linguistic Evidence». Στο: Sutton, Douglas. The Origins of the First New Zealanders. Auckland: Auckland University Press. σελίδες 123–135.
- ↑ Davis, Denise (Σεπτεμβρίου 2007). «The impact of new arrivals». Te Ara Encyclopedia of New Zealand. Ανακτήθηκε στις 30 Απριλίου 2010.
- ↑ Salmond, Anne. Two Worlds: First Meetings Between Maori and Europeans 1642–1772. Auckland: Penguin Books. σελ. 82. ISBN 0-670-83298-7.
- ↑ Wilson, John (Μαρτίου 2009). «European discovery of New Zealand – Tasman's achievement». Te Ara: The Encyclopedia of New Zealand. Ανακτήθηκε στις 24 Ιανουαρίου 2011.
- ↑ Wilson, John (Σεπτεμβρίου 2007). «Tasman's achievement». Te Ara – the Encyclopedia of New Zealand. Ανακτήθηκε στις 16 Φεβρουαρίου 2008.
- ↑ Mackay, Duncan (1986). «The Search For The Southern Land». Στο: Fraser, B. The New Zealand Book Of Events. Auckland: Reed Methuen. σελίδες 52–54.
- ↑ Wagstrom, Thor (2005). «Broken Tongues and Foreign Hearts». Στο: Brock, Peggy. Indigenous Peoples and Religious Change. Boston: Brill Academic Publishers. σελίδες 71 and 73. ISBN 978-90-04-13899-5.
- ↑ Brailsford, Barry (1972). Arrows of Plague. Wellington: Hick Smith and Sons. σελ. 35. ISBN 0-456-01060-2.
- ↑ McLintock, Alexander, επιμ. (April 2009) [originally published in 1966]. «Sir George Gipps». from An Encyclopaedia of New Zealand. Te Ara – the Encyclopedia of New Zealand. http://www.TeAra.govt.nz/en/1966/gipps-sir-george/1. Ανακτήθηκε στις 7 January 2011.
- ↑ «New Zealand's 19th-century wars – overview». Ministry for Culture and Heritage. Απριλίου 2009. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 Νοεμβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 7 Ιανουαρίου 2011.
- ↑ «Crown colony era – the Governor-General». Ministry for Culture and Heritage. Μαρτίου 2009. Ανακτήθηκε στις 7 Ιανουαρίου 2011.
- ↑ 21,0 21,1 Wilson, John (Μαρτίου 2009). «Government and nation – The constitution». Te Ara – the Encyclopedia of New Zealand. Ανακτήθηκε στις 2 Φεβρουαρίου 2011.
- ↑ Temple, Philip (1980). Wellington Yesterday. John McIndoe. ISBN 0-86868-012-5.
- ↑ Wilson., John (Μαρτίου 2009). «History – Liberal to Labour». Te Ara – the Encyclopedia of New Zealand. Ανακτήθηκε στις 2 Φεβρουαρίου 2011.
- ↑ Commonwealth and Colonial Law by Kenneth Roberts-Wray, London, Stevens, 1966. P. 888
- ↑ Proclamation of 9 September 1907, S.R.O. Rev. XVI, 867.
- ↑ «How government works». New Zealand Government (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 23 Σεπτεμβρίου 2022.
- ↑ «New Zealand Herald». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 11 Αυγούστου 2010. Ανακτήθηκε στις 8 Νοεμβρίου 2008.
- ↑ McLintock, Alexander, επιμ. (April 2009) [αρχική δημοσίευση το 1966]. «The Sea Floor». from An Encyclopaedia of New Zealand. Te Ara – the Encyclopedia of New Zealand. http://www.TeAra.govt.nz/en/1966/cook-strait/1. Ανακτήθηκε στις 13 January 2011.
- ↑ McKenzie, D. W. (1987). Heinemann New Zealand atlas. Heinemann Publishers. ISBN 0-7900-0187-X.
- ↑ Offshore Options: Managing Environmental Effects in New Zealand's Exclusive Economic Zone (PDF). Wellington: Ministry for the Environment. 2005. ISBN 0-478-25916-6. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 11 Απριλίου 2019. Ανακτήθηκε στις 13 Ιουνίου 2016.
- ↑ Coates, Glen (2002). The rise and fall of the Southern Alps. Canterbury University Press. σελ. 15. ISBN 0-908812-93-0.
- ↑ Grant, David (Μαρτίου 2009). «Southland places – Fiordland's coast». Te Ara – the Encyclopedia of New Zealand. Ανακτήθηκε στις 14 Ιανουαρίου 2011.
- ↑ «Central North Island volcanoes». Department of Conservation. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Δεκεμβρίου 2010. Ανακτήθηκε στις 14 Ιανουαρίου 2011.
- ↑ Walrond, Carl (Μαρτίου 2009). «Natural environment – Geography and geology». Te Ara – the Encyclopedia of New Zealand. Ανακτήθηκε στις 14 Ιανουαρίου 2010.
- ↑ «Taupo». GNS Science. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Μαρτίου 2011. Ανακτήθηκε στις 2 Απριλίου 2011.
- ↑ Cooper, R.; Millener, P. (1993). «The New Zealand biota: Historical background and new research». Trends in Ecology & Evolution 8 (12): 429. doi:. https://archive.org/details/sim_trends-in-ecology-evolution_1993_8_12/page/429.
- ↑ Taylor, R. and Smith, I. (1997). The state of New Zealand’s environment 1997 Αρχειοθετήθηκε 2015-01-22 στο Wayback Machine.. Ministry for the Environment, Wellington.
- ↑ «Commentary on Forest Policy in the Asia-Pacific Region (A Review for Indonesia, Malaysia, New Zealand, Papua New Guinea, Philippines, Thailand and Western Samoa)». Forestry Department. 1997. Ανακτήθηκε στις 4 Φεβρουαρίου 2011.
- ↑ «New Zealand ecology: Flightless birds». TerraNature. Ανακτήθηκε στις 17 Ιανουαρίου 2011.
- ↑ Holdaway, Richard (Μαρτίου 2009). «Extinctions – New Zealand extinctions since human arrival». Te Ara – the Encyclopedia of New Zealand. Ανακτήθηκε στις 4 Φεβρουαρίου 2011.
- ↑ Kirby, Alex (January 2005). «Huge eagles 'dominated NZ skies'». BBC News. http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/4138147.stm.
- ↑ «Tuatara: New Zealand reptiles». Department of Conservation. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 31 Ιανουαρίου 2011. Ανακτήθηκε στις 17 Ιανουαρίου 2011.
- ↑ Ryan, Paddy (Μαρτίου 2009). «Snails and slugs – Flax snails, giant snails and veined slugs». Te Ara – the Encyclopedia of New Zealand. Ανακτήθηκε στις 4 Φεβρουαρίου 2011.
- ↑ «Native Animals». Department of Conservation. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 1 Φεβρουαρίου 2011. Ανακτήθηκε στις 17 Ιανουαρίου 2011.
- ↑ Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, Προσδόκιμο ζωής και υγιές προσδόκιμο ζωής, Δεδομένα ανά χώρα
- ↑ «2018 Census ethnic group summaries | Stats NZ». www.stats.govt.nz. Ανακτήθηκε στις 3 Μαΐου 2021.
- ↑ Νέα Ζηλανδία Αρχειοθετήθηκε 2019-09-18 στο Wayback Machine. CIA World Factbook
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Te Ara, η Εγκυκλοπαίδεια της Νέας Ζηλανδίας
- Υπουργείο Πολιτισμού και Κληρονομιάς - περιλαμβάνει πληροφορίες για τη σημαία, τους ύμνους και το εθνόσημο
- Διαδικτυακή Πύλη της Κυβέρνησης της Νέας Ζηλανδίας
- Καιρός της Νέας Ζηλανδίας
- NZHistory.net.nz Ιστοσελίδα για την ιστορία της Νέας Ζηλανδίας
- Στατιστικά για τη Νέα Ζηλανδία - Επίσημα στατιστικά.
- Χάρτης της Νέας Ζηλανδίας
- Te Puna Web Directory - Κατάλογος διαδικτυακών τόπων Νέας Ζηλανδίας
- Νέα Ζηλανδία στο Curlie
- Οι Έλληνες της Νέας Ζηλανδίας