Μετάβαση στο περιεχόμενο

Καρπενήσι

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Συντεταγμένες: 38°54′43.6″N 21°47′42.0″E / 38.912111°N 21.795000°E / 38.912111; 21.795000

Καρπενήσι
Η κεντρική πλατεία του Καρπενησίου
Τοποθεσία στο χάρτη
Τοποθεσία στο χάρτη
Καρπενήσι
38°54′44″N 21°47′42″E
ΧώραΕλλάδα
Διοικητική υπαγωγήΔήμος Καρπενησίου
Υψόμετρο975 μέτρα
Πληθυσμός6.655 (2021)
Ταχ. κωδ.36100
Τηλ. κωδ.2237
ΙστότοποςΕπίσημος ιστότοπος
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα (π • σ • ε )
Καταρράκτης -Μαύρη σπηλιά

Το Καρπενήσι είναι πόλη της Στερεάς Ελλάδος, πρωτεύουσα του Νομού Ευρυτανίας και του Δήμου Καρπενησίου. Eίναι χτισμένο στους πρόποδες της νοτιοδυτικής πλευράς του Βελουχίου, σε υψόμετρο 1000 μέτρα.[1] Απέχει 85 χλμ από τη Λαμία ενώ από την Αθήνα περίπου 285 χλμ. και 320 χλμ. από τη Θεσσαλονίκη.

Ονομασία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Για την προέλευση του ονόματος της πόλης υπάρχουν αρκετές εκδοχές:

  • Η λέξη Καρπενήσι προέρχεται από την αρωμουνική λέξη kárpinu[2] (οστρύα, γάβρος) και την περιεκτική κατάληξη -iş (δλδ. -ώνας), και αυτή από τη λατινική carpinus που σημαίνει γάβρος, οστρύα· είναι δηλαδή φυτωνύμιο. Συνεπώς, η ετυμολογικώς ορθή γραφή είναι Καρπενίσι. Το -η- εμφανίζεται από παρετυμολογία με τη λέξη νησί. Για πρώτη φορά το τοπωνύμιο μνημονεύεται σε τουρκικό απογραφικό κατάστιχο του 1454/5.[3]
  • Από το πλήθος των σφενδαμιών που υπήρχαν στην περιοχή, κατά την έλευση των πρώτων εποίκων που τους ανάγκασε να την ονομάσουν στη γλώσσα τους "Carpen - isu" , όπου Carpen σημαίνει σφενδάμι και isu σημαίνει τόπος.
  • Από τις τούρκικες λέξεις "Kar" που θα πει χιόνι και "benis" που θα πει σκέπασμα. Δηλαδή "Καρ-μπενίς" είναι ο χιονοσκεπής τόπος.

Ιστορία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το κτίριο του Γυμνασίου-Λυκείου Καρπενησίου

Στην περιοχή υπήρχαν από τα αρχαία χρόνια διάφοροι οικισμοί στα περίχωρα της σημερινής πόλης. Σε έναν από αυτούς, στους βόρειους πρόποδες του «Παλιόκαστρου» (λόφος του Αγίου Δημητρίου), βρέθηκε ο περίφημος «Θησαυρός του Καρπενησίου», μία συλλογή από 35 αριστουργήματα της ελληνιστικής χρυσοχοΐας.[4]

Κατά την αρχαιότητα, το Καρπενήσι έφερε το όνομα Οιχαλία και είχε για βασιλιά τον Εύρυτο, ο οποίος όχι μόνο ήταν άριστος τοξοβόλος αλλά και εφευρέτης του τόξου.

Ο μύθος θέλει να προκάλεσε σε συναγωνισμό τον θεό Απόλλωνα, κάτι που του στοίχισε τη ζωή. Ο γιός του Εύρυτου, Ίφιτος, χάρισε το τόξο του πατέρα του στον Οδυσσέα και ήταν αυτό που σκότωσε τους μνηστήρες της Πηνελόπης.

Την ύπαρξη οικισμού και εκκλησιαστικής ζωής κατά τους Βυζαντινούς Χρόνους, μαρτυρούν τα ίχνη μιας βασιλικής του 6ου αιώνα που βρέθηκαν στη παλιά θέση του Καρπενησίου. Την ίδια περίοδο ολόκληρη η Ευρυτανία ενώ τυπικά ήταν κτήμα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, λόγω των ανυπότακτων κατοίκων, δεν συμπεριληφθήκαν στους φορολογικούς καταλόγους της. Και ενώ η υπόλοιπη Ελλάδα ήταν υπόλογη στους Βυζαντινούς, εκείνοι απολάμβαναν την αυτονομία τους. Τότε ήταν που ολόκληρη η περιοχή έγινε γνωστή με το όνομα Άγραφα.

Κατά την Τουρκοκρατία οι κάτοικοι συμμετείχαν στην εξέγερση του 1600 και του 1611. Ο Ευγένιος Γιαννούλας ίδρυσε εδώ την περίφημη σχολή του, με στόχο τη δημιουργία εθνικής ταυτότητας και από το 1645 έως το 1661 ανέδειξε το Καρπενήσι σε σπουδαίο πνευματικό κέντρο, ακόμα και κάτω από τις δυσμενείς συνθήκες της εποχής. Το 1684 ο αρματολός Λιβίνης επαναστατεί κατά των Τούρκων, καταφέρνοντας μία σημαντική νίκη κοντά στο χωριό Γόλιανη (ο λόφος στον οποίο έγινε η μάχη πήρε το όνομά του), ενώ έναν χρόνο μετά σκοτώθηκε σε μάχη στο χωριό Αράχωβα. Οι Ενετοί, για την καλύτερη οργάνωση των επαναστατημένων αρματολών εγκατέστησαν στην πόλη κεντρικό στρατόπεδο με διοικητές τους Μποσίνα και Λουμποζόβιτς. Στην πόλη εγκαταστάθηκε και ο Λιμπεράκης Γερακάρης, όταν αποφάσισε να εκστρατεύσει κατά της Στερεάς Ελλάδας. Για να γίνει αρεστός στους κατοίκους της περιοχής, άρχισε να χτίζει διάφορες εκκλησίες. Ανάμεσα σε αυτές, και της Αγίας Τριάδας στο Καρπενήσι. Όταν αποφάσισε να επιτεθεί εκ νέου στην Πελοπόννησο, οι Ενετοί επιτέθηκαν στο Καρπενήσι και το λεηλάτησαν. Μετά τη Συνθήκη του Κάρλοβιτς, το Καρπενήσι πέρασε ξανά στα χέρια των Οθωμανών.[5]

Το Καρπενήσι έλαβε μέρος στην επανάσταση του 1821. Η θέση του είχε στρατηγική σημασία για την κεντρική Ρούμελη, γι’ αυτό και οι Τούρκοι το κρατούσαν γερά. Την Επανάσταση κήρυξαν στο Καρπενήσι οι τοπικοί οπλαρχηγοί Γιολδασαίοι και Βράσκας αλλά, τούρκικες δυνάμεις τους εξουδετέρωσαν. Ωστόσο, οι επαναστάτες ανασυντάχθηκαν και έδιωξαν τους Τούρκους από την πόλη. Κοντά στο Καρπενήσι, στη θέση σκοτώθηκε σε μάχη με τους Τούρκους, ο Σουλιώτης αγωνιστής Μάρκος Μπότσαρης, στις 9 Αυγούστου 1823[1]. Το Καρπενήσι και άλλα εκατό χωριά της Νότιας Ευρυτανίας, πυρπολήθηκαν από τρία γερμανικά τάγματα στις 10 Αυγούστου 1944 και μέχρι τις 17 Αυγούστου του ίδιου χρόνου.[6] Η ηρωική θυσία του Μάρκου Μπότσαρη πυροδότησε μια τεράστια παραγωγή στη λογοτεχνία μας και σε όλες τις εικαστικές τέχνες, τη ζωγραφική, τη χαρακτική, τη γλυπτική και κάθε άλλη μορφή τέχνης.

Επί δημαρχίας Σπυρίδωνα Τσιτσάρα, το 1925, στήθηκε στο Καρπενήσι μαρμάρινη προτομή του Μάρκου Μπότσαρη στην χωμάτινη, τότε, πλατεία του Καρπενησίου. Φιλοτεχνήθηκε από τον Ιωάννη Κουλουρή.

Στα Νεότερα Χρόνια το Καρπενήσι πήρε μέρος στους Α΄& Β΄ Παγκόσμιους Πολέμους. Η ένοπλη Εθνική Αντίσταση γεννήθηκε στο Καρπενήσι, την άνοιξη του 1942, από τον Άρη Βελουχιώτη, που τιμώντας τον τόπο και το περήφανο Βελούχι, πρόσθεσε στο όνομα του το επίθετο: Βελουχιώτης. Την Κυριακή 7 του Ιούνη το 1942, έγινε η πρώτη επίσημη εμφάνιση του ΕΑΑΣ με επικεφαλής τον αρχηγό Άρη στη Δομνίστα. Με συνεχείς αγώνες και σθένος κατάφεραν να διώξουν τους Γερμανούς για να ζήσει στη συνέχεια, ολόκληρη η περιοχή του Τυμφρηστού και της Ευρυτανίας, τις μαύρες μέρες του Εμφυλίου. Στις 20 του Γενάρη 1949 έγινε η επίθεση και αντάρτες κατέλαβαν το Καρπενήσι για 18 ημέρες. Το τέλος του Εμφυλίου, το 1949 βρίσκει το Καρπενήσι, όπως και όλη την Ελλάδα με ανυπολόγιστες καταστροφές.

Αξιοθέατα - Δραστηριότητες

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το Καρπενήσι, όπως και όλος ο νομός, βρίσκεται σε ορεινή περιοχή σημαντικού φυσικού κάλλους, πλούσια σε βλάστηση. Η παραδοσιακή αρχιτεκτονική έχει διατηρηθεί σε αρκετό βαθμό, τόσο στα γύρω χωριά όσο και μέσα στην πόλη, με πλήθος καλοδιατηρημένων κτιρίων.

Μουσείο Βουνού - Κέντρο Ιστορίας Πολιτισμού Ευρυτανίας

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στην πόλη λειτουργεί το «Μουσείο Βουνού» και το «ΚΙΠΕ - Κέντρο Ιστορίας Πολιτισμού Ευρυτανίας», ενώ στα γύρω χωριά υπάρχει πλήθος από λαογραφικά μουσεία. Σε απόσταση 11 χλμ. βρίσκεται και το χιονοδρομικό κέντρο του Βελουχιού.

Χιονοδρομικό κέντρο

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το Καρπενήσι φημίζεται για τον βαρύ χειμώνα και τα χιόνια του. Στο οροπέδιο του Βελουχίου, βρίσκεται ένα από τα πιο μεγάλα χιονοδρομικά κέντρα της Ελλάδας που λειτουργεί από το 1974. Εκτείνεται σε 5.500 στρέμματα, σε υψόμετρο από 1.850 μέχρι 2.200 μ. και διαθέτει 11 πίστες.

Κλίμα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το κλίμα του Καρπενησίου καθώς και όλου του Νομού Ευρυτανίας είναι μεσογειακό ορεινού ανάγλυφου με πολύ συχνές βροχοπτώσεις, ήπιους χειμώνες χωρίς να λείπουν τα χιόνια και δροσερά καλοκαίρια.

Η θερμοκρασία κατά τους καλοκαιρινούς μήνες δεν ξεπερνά τους 28°C. [7]

Προσωπικότητες

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Αδελφοποιήσεις

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ 1,0 1,1 Εγκυκλοπαίδεια Νέα Δομή. Αθήνα: Τεγόπουλος - Μανιατέας. 1996. σελ. 172, τομ. 16. 
  2. ↑ Οικονόμου Κωνσταντινος, Τοπωνυμικό Ζαγορίου, Διδακτορική διατριβή, Ιωάννινα 1986, σελ. 752-753.
  3. ↑ Nicoară Beldiceanu, Petre Ș. Năsturel, «Η Θεσσαλία στην περίοδο 1454/55–1506», Θεσσαλικό Ημερολόγιο, 19 (1991) σελ. 105–106.
  4. ↑ Συλλογή Ελένης και Αντωνίου Σταθάτου - Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο ([1] Αρχειοθετήθηκε 2008-12-30 στο Wayback Machine. και [2] Αρχειοθετήθηκε 2008-05-18 στο Wayback Machine.)
  5. ↑ Κ. Σάθας, Τουρκοκρατούμενη Ελλάς.
  6. ↑ «evrytania.eu. Καρπενήσι». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Απριλίου 2008. Ανακτήθηκε στις 14 Απριλίου 2008. 
  7. ↑ https://www.meteoblue.com/el/καιρός/historyclimate/climatemodelled/Καρπενήσι_Ελλάδα_260891
  8. ↑ «Karpenisi, Greece». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 Ιουλίου 2011. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2010. 
  9. ↑ «Σε μια συγκινητική τελετή στην πλατεία Μάρκου Μπότσαρη αδελφοποιήθηκαν οι Δήμοι Ι.Π. Μεσολογγίου και Καρπενησίου». Δήμος Ι.Π. Μεσολογγίου (στα Αγγλικά). 8 Αυγούστου 2022. Ανακτήθηκε στις 6 Μαΐου 2023. 
  10. ↑ Παλμός, Ευρυτανικός. «Αδελφές πόλεις οι Δήμοι Καρπενησίου και Έγκωμης Κύπρου | www.evrytanikospalmos.gr». Ανακτήθηκε στις 6 Μαΐου 2023. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Καρπενήσι&oldid=10738324"