Ερυθρά Διετία

Η λεγόμενη «Ερυθρά Διετία» (ιταλ. Biennio Rosso) ήταν μια περίοδος δύο ετών, που προσεγγιστικά συμπίπτουν με τα έτη 1919 και 1920, με έντονες κοινωνικές συγκρούσεις στο Βασίλειο της Ιταλίας μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Αυτή η επαναστατική περίοδος ακολουθήθηκε από τη βίαιη αντίδραση των φασιστικών πολιτοφυλακών των Μελανοχιτώνων και τελικώς από την Πορεία προς τη Ρώμη του Μπενίτο Μουσολίνι το 1922.

Υπόβαθρο

Η Ερυθρά Διετία αναδύθηκε μέσα από ένα υπόβαθρο οικονομικής κρίσεως μετά το τέλος του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου, με υψηλή ανεργία, που συνοδευόταν από πολιτική αστάθεια. Χαρακτηριζόταν από μαζικές απεργίες, διαδηλώσεις εργατών και πειράματα αυτοδιαχειρίσεως μέσα από καταλήψεις εργοστασίων και αγροκτημάτων. Η ένταση αυξανόταν από τα τελευταία χρόνια του πολέμου και μερικοί παρατηρητές της εποχής θεωρούσαν ότι η Ιταλία βρισκόταν στο χείλος μιας επαναστάσεως στα τέλη του 1918.

Ο πληθυσμός ήταν αντιμέτωπος με αυξανόμενο πληθωρισμό και μεγάλες αυξήσεις στις τιμές βασικών αγαθών, σε μια περίοδο κατά την οποία η ανεργία αυξήθηκε από τις μαζικές αποστρατεύσεις από τον ιταλικό στρατό με το τέλος του πολέμου. Παρά το ότι η Ιταλία ήταν σύμμαχος των νικητών του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου, οι Άγγλοι και οι Γάλλοι καρπώθηκαν όλα τα οφέλη της νίκης, αφήνοντας τη χώρα με δικαιολογημένα παράπονα. Η συμμετοχή στα εργατικά συνδικάτα και ο αριθμός των μελών του Ιταλικού Σοσιαλιστικού Κόμματος (PSI), αυξήθηκαν σημαντικά, ενώ σημαντικά ενδυναμώθηκε και το αναρχικό κίνημα. Το PSI αύξησε τα μέλη του σε 250.000, ενώ το μεγαλύτερο σοσιαλιστικό εργατικό συνδικάτο, η Confederazione Generale del Lavoro (CGL), έφθασε τα δύο εκατομμύρια μέλη και η αναρχίζουσα Unione Sindacale Italiana (USI) είχε μεταξύ 300 και 500 χιλιάδες οπαδούς. Το σφρίγος των αναρχικών αυξήθηκε με την επιστροφή από την εξορία του αναρχικού Ερρίκο Μαλατέστα τον Δεκέμβριο του 1919.

Γεγονότα

Στο Τορίνο και το Μιλάνο συστάθηκαν «συμβούλια εργοστασίου» των εργατών (τα οποία ο θεωρητικός του μαρξισμού Αντόνιο Γκράμσι θεωρούσε το ιταλικό ισοδύναμο των ρωσικών σοβιέτ) και πολλές καταλήψεις εργοστασίων έλαβαν χώρα υπό την ηγεσία επαναστατικών σοσιαλιστών και αναρχοσυνδικαλιστών. Ο αναβρασμός επεκτάθηκε και στις αγροτικές περιοχές της Κοιλάδας του Πάδου με απεργίες και ένοπλες συγκρούσεις ανάμεσα σε πολιτοφυλακές της Δεξιάς και της Αριστεράς.

Το 1919 έλαβαν χώρα στην Ιταλία 1.663 βιομηχανικές απεργίες σε σύγκριση με 810 το 1913. Πάνω από ένα εκατομμύριο βιομηχανικοί εργάτες συμμετείχαν σε αυτές το 1919, αριθμός τριπλάσιος του αντίστοιχου του 1913 figure. Η αύξηση συνεχίσθηκε το 1920, με 1.881 βιομηχανικές απεργίες. Επιπλέον, περισσότεροι από ένα εκατομμύριο χωρικοί έλαβαν μέρος σε αγροτικές κινητοποιήσεις το 1920. Στις 20 και 21 Ιουλίου 1919 μια γενική απεργία κηρύχθηκε σε αλληλεγγύη με τη Ρωσική Επανάσταση.

Τον Απρίλιο του 1920 εργάτες μετάλλου στο Τορίνο, ειδικότερα στα εργοστάσια της FIAT, κατέβηκαν σε απεργία απαιτώντας αναγνώριση των «συμβούλιων εργοστασίου» τους, ένα αίτημα που δεν υπεστήριξαν το PSI και η CGL. Τα συμβούλια αυτά όλο και περισσότερο θεωρούσαν τους εαυτούς τους ως τα πρότυπα για μια νέα, δημοκρατικά ελεγχόμενη οικονομία, όπου θα διοικούσαν τα εργοστάσια, αντί ως ένα εργαλείο διαπραγματεύσεων με τους εργοδότες. Το κίνημα κορυφώθηκε τον Αύγουστο και τον Σεπτέμβριο του 1920, οπότε ένοπλοι εργάτες μετάλλου στο Μιλάνο και το Τορίνο κατέλαβαν τα εργοστάσια όπου εργάζονταν ως αντίδραση σε μια ανταπεργία (λοκ άουτ) της εργοδοσίας. Οι καταλήψεις εργοστασίων σάρωσαν το «βιομηχανικό τρίγωνο» της βορειοδυτικής Ιταλίας. Εκτιμάται ότι συμμετείχαν περί τις 400.000 εργάτες μετάλλου και 100.000 άλλοι. Στις 3 Σεπτεμβρίου 185 μεταλλουργικά εργοστάσια στο Τορίνο τελούσαν υπό κατάληψη.

Το PSI και η CGL δεν μπόρεσαν να αντιληφθούν το επαναστατικό δυναμικό της κατάστασης. Αν οι κινητοποιήσεις είχαν μεγιστοποιηθεί και επεκταθεί στην υπόλοιπη Ιταλία, ένας επαναστατικός μετασχηματισμός ίσως να ήταν δυνατός. Οι περισσότεροι σοσιαλιστές ηγέτες ήταν ευχαριστημένοι με τους αγώνες στον βορρά, αλλά έκαναν λίγα ώστε να «χτίσουν» πάνω στην επίπτωση των καταλήψεων και των εξεγέρσεων. Χωρίς την ευρύτερη στήριξη, το κίνημα για κοινωνική αλλαγή καταλάγιασε βαθμιαία.

Τα μετέπειτα

Το 1921 το κίνημα παρήκμασε εξαιτίας μιας βιομηχανικής πλέον κρίσεως, που επέφερε κλεισίματα εργοστασίων και μαζικές απολύσεις. Σε αντίθεση με την παθητική στάση του PSI και της CGL, οι εργοδότες και οι επερχόμενοι φασίστες αντέδρασαν. Η επαναστατική εποχή ακολουθήθηκε από τη βίαιη αντίδραση των φασιστικών πολιτοφυλακών των Μελανοχιτώνων (Ιταλικές Δέσμες Μάχης) και τελικώς από την Πορεία προς τη Ρώμη του Μπενίτο Μουσολίνι τον Οκτώβριο του 1922.

Πηγές

• Bellamy, Richard Paul & Darrow Schecter: Gramsci and the Italian State, Manchester University Press, 1993
• Neufeld, Maurice F.: Italy: school for awakening countries - The Italian labor movement in its political, social, and economic setting from 1800 to 1960, New York State School of Industrial and Labor Relations, Cornell University, 1961
• Pelz, William A.: Against Capitalism: The European Left on the March, εκδ. Peter Lang, Νέα Υόρκη 2007, ISBN 978-0-8204-6776-4

Βιβλιογραφία

• Giuseppe Maione: Il biennio rosso. Autonomia e spontaneità operaia nel 1919-1920, Il Mulino, Bologna 1975
• Giovanni Sabbatucci (επιμ.): La crisi italiana del primo dopoguerra. La storia e la critica, Casa editrice Giuseppe Laterza & figli, Bari 1976
• AA. VV.: Le rivoluzioni sconfitte, 1919/20, επιμ. Eliana Bouchard, Rina Gagliardi, Gabriele Polo, supplemento a "il manifesto", Ρώμη s.d.
• Roberto Bianchi: Pace, pane, terra. Il 1919 in Italia, Odradek Edizioni, Ρώμη 2006
• Fabio Fabbri: Le origini della guerra civile. L'Italia dalla Grande Guerra al fascismo. 1918-1921, UTET, Τορίνο 2009

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Κείμενα που περιγράφουν και αναλύουν τα γεγονότα της biennio rosso στο LibCom.org
• Lotte operaie e contadine nel biennio rosso 1919-1920 Αρχειοθετήθηκε 2017-09-23 στο Wayback Machine., Rai Scuola (στην ιταλική)