Μετάβαση στο περιεχόμενο

Μουσάσι (θωρηκτό)

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Αυτή είναι μια παλιά έκδοση της σελίδας, όπως διαμορφώθηκε από τον Aurilios (συζήτηση | συνεισφορές) στις 11:21, 10 Ιουλίου 2023. Μπορεί να διαφέρει σημαντικά από την τρέχουσα έκδοση.
Ιαπωνικό θωρηκτό Μουσάσι
Το Μουσάσι αποπλέει από το Μπρούνεϊ τον Οκτώβριο του 1944 για τη Ναυμαχία του Κόλπου Λέυτε.
Καριέρα Ιαπωνικό Ναυτικό Έμβλημα
Παραγγέλθηκε: Ιούνιος 1937
Αρχή ναυπήγησης: 29 Μαρτίου 1938
Καθελκύστηκε: 1 Νοεμβρίου 1940
Τέθηκε σε υπηρεσία: 5 Αυγούστου 1942
Απονηολογήθηκε: 31 Αυγούστου 1945
Μοίρα: Βυθίστηκε στις 24 Οκτωβρίου 1944 στη Θάλασσα Σιμπούγιαν[1][2]
Γενικά χαρακτηριστικά
Κλάση: κλάση Γιαμάτο, θωρηκτό
Εκτόπισμα: 68,200 tons
72,800(max) tons
Μήκος: 256 m (ίσαλος)
263 m (συνολικά)
Πλάτος: 38.9 m
Εγκατεστημένη ισχύς: 111,855 kW[3]
Ταχύτητα: 27.46 κόμβοι (50.86 km/h)
Εμβέλεια: 7200 ναυτικά μίλια στους 16 κόμβους
Πλήρωμα: 2,399
Οπλισμός
  (Αύγουστος 1942)
  9 × 460 mm (18.1 in) (3×3)[3]
12 × 155 mm (6.1 in) (4×3)
12 × 127 mm (5 in) (6×2)[3]
24 × 25 mm AA (8×3)[3]
  4 × 13 mm (2×2)[3]
Οπλισμός
  (Οκτώβριος 1944)
     9 × 460 mm (18.1 in) (3×3)[4]
    6 × 155 mm (6.1 in) (2×3)[4]
  12 × 127 mm (5 in) (6×2)[4]
130 × 25 mm AA (32×3, 34×1)[2]
    4 × 13 mm (2×2)[4]
Θωράκιση: 650 mm στην πρόσοψη των πύργων[4]
410 mm (16.1 in) πλευρική θωράκιση[4]
200 mm (8 in) στο κεντρικό κατάστρωμα[4]
226.5 mm (9.06 in) στο εξωτερικό κατάστρωμα[4]
Αεροσκάφη: 7, 2 καταπέλτες

Το Μουσάσι (ιαπωνικά: 武蔵‎‎), ονομασμένο από την αρχαία Ιαπωνική Επαρχία Μουσάσι, ήταν θωρηκτό του Αυτοκρατορικού Ιαπωνικού Ναυτικού κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, και ναυαρχίδα του Ιαπωνικού Συνδυασμένου Στόλου. Ήταν το δεύτερο πλοίο της κλάσης Γιαμάτο. Αυτό και το αδελφό πλοίο, Γιαμάτο, ήταν τα μεγαλύτερα και βαρύτερα θωρηκτά που κατασκευάστηκαν ποτέ, με εκτόπισμα 72.800 τόνους με πλήρες φορτίο και κύριο οπλισμό εννέα πυροβόλα 46 cm., κατανεμημένα σε τρεις τρίδυμους πύργους, δύο στη πλώρη ανισόπεδα, και ένα στη πρύμνη.

Η ναυπήγησή του διήρκεσε από το 1938 έως το 1941 και τέθηκε σε ενεργή υπηρεσία επίσημα το καλοκαίρι του 1942. Υπηρέτησε ως η ναυαρχίδα των ναυάρχων Ισορόκου Γιαμαμότο και Μινεΐτσι Κόγκα το 1943. Καθόλο το 1943, το Μουσάσι παρέμεινε στις ναυτικές βάσεις της λιμνοθάλασας Τρουκ, Κούρε και Μπορύνεϊ, μετακινούμενο μεταξύ αυτών αρκετές φορές ως απάντηση στις Αμερικανικές αεροπορικές επιδρομές στις νησιωτικές βάσεις της Ιαπωνίας. Το Μουσάσι βυθίστηκε στις 24 Οκτωβρίου από Αμερικανικό αεροπλανοφόρο, κατά τη διάρκεια της Ναυμαχίας του Κόλπου Λέυτε.

Σχεδίαση και κατασκευή

Κύριο λήμμα: κλάση θωρηκτών Γιαμάτο

Το Μουσάσι ήταν το δεύτερο πλοίο της κλάσης θωρηκτών Γιαμάτο,[5] που σχεδιάστηκε από το Αυτοκρατορικό Ιαπωνικό Ναυτικό το 1937.[2] Το Μουσάσι και τα αδελφικά του πλοία κατασκευάστηκαν ώστε να είναι ικανά να εμπλακούν με αρκετά εχθρικά κύρια πλοία ταυτόχρονα, για να αντισταθμιστεί η ανικανότητα της Ιαπωνικής βιομηχανίας να ανταγωνιστεί τη ναυτική παραγωγή των Ηνωμένων Πολιτειών.[6] Υπήρχε η ελπίδα ότι η δύναμη πυρός των θωρηκτών της κλάσης με εκτόπισμα πάνω από 70.000 τόνους, θα ισοφάριζε τη βιομηχανική ανωτερότητα των ΗΠΑ.[5]

Η καρίνα του Μουσάσι τοποθετήθηκε στη ναυπηγική κλίνη στις 29 Μαρτίου 1938 στα ναυπηγεία του Ναγκασάκι, με σχεδιαστικό όνομα «Θωρηκτό Νο. 2».[2] Καθ' όλη τη διάρκεια της κατασκευής, μεγάλα παραπετάσματα από καννάβινα σχοινιά και στρατηγικά τοποθετημένες αποθήκες έκρυβαν τη θέα του πλοίου.[4] Η απόκρυψη ήταν τόσο επιτυχημένη ώστε το Αμερικάνικο Προξενείο που βρίσκονταν απέναντι από τον κόλπο που κατασκευάζονταν το Μουσάσι δεν αντιλήφθηκε την ύπαρξή του.[4] Εξαιτίας του μεγέθους του πλοίου, τα ναυπηγεία του Ναγκασάκι και το κατασκευαστικό υλικό έπρεπε να υποστούν μεγάλες προσαρμογές.[7] Το Μουσάσι καθελκύστηκε την 1η Νοεμβρίου 1940, ενώ η διοίκηση του ανατέθηκε στον Πλοίαρχο (αργότερα Αντιναύαρχο) Καόρου Αρίμα.[2]

Οπλισμός

Η κύρια συστοιχία του Μουσάσι αποτελούνταν από εννιά ναυτικά πυροβόλα 18.1 ιντσών, 40 cm/45 Τύπος 94, τα μεγαλύτερα πυροβόλα που εγκαταστάθηκαν ποτέ σε πολεμικό πλοίο.[8] Κάθε πυροβόλο είχε μήκος 21.13 μέτρα, ζύγισε 147.3 τόνους και ήταν ικανό να βάλει ισχυρά εκρηκτικά και διατρητικά βλήματα σε απόσταση 42,0 χιλιομέτρων.[9] Τα πυροβόλα και οι πύργοι τους κατασκευάστηκαν στο Ναυτικό Οπλοστάσιο του Κούρε και μεταφέρθηκαν στο Ναγκασάκι με το φορτηγό πλοίο Κασίνο, το οποίο είχε κατασκευαστεί για αυτόν τον λόγο συγκεκριμένα.[10]

Η δευτερεύουσα συστοιχία του Μουσάσι αποτελούνταν από δώδεκα πυροβόλα 15 εκατοστών (6.1 ίντσες) εγκατεστημένα σε τέσσερις τριπλούς πύργους (ένα μπροστά, ένα στη πλώρη, δύο στη μέση),[8] και δώδεκα 13 εκατοστών σε έξι δίδυμους πύργους (τρεις σε κάθε πλευρά στη μέση του πλοίου).[8] Επιπροσθέτως, το Μουσάσι έφερε εικοσιτέσσερα αντιαεροπορικά πυροβόλα των 25 χιλιοστών, εγκατεστημένα κυρίως στο μέσο.[8] Όταν μετασκευάστηκε το 1944, η δευτερεύουσα συστοιχία άλλαξε σε έξι πυροβόλα των 15 εκατοστών,[11] εικοσιτέσσερα των 13 εκατοστών,[11] και εκατον τριάντα αντιαεροπορικά πυροβόλα των 25 χιλιοστών,[11] ως μέρος της προετοιμασίας για τις μάχες στον Νότιο Ειρηνικό.[2]

Υπηρεσιακή Ιστορία

1942: Ένταξη σε υπηρεσία και δοκιμές

Στις 5 Αυγούστου 1942 το Μουσάσι τέθηκε σε υπηρεσία στο Ναγκασάκι, με πλοίαρχο τον Αρίμα Καόρου. Εντάχθηκε μαζί με το Γιαμάτο, το Ναγκάτο και το Μούτσου στην 1η Μοίρα Θωρηκτών, την ίδια μέρα.[2] Από τις 3 έως τις 28 Σεπτεμβρίου εξοπλίστηκε με τον δευτερεύοντα οπλισμό του, που αποτελούνταν από δώδεκα πυροβόλα 127 χιλιοστών, τριανταέξι πυροβόλα των 25 χιλιοστών και τέσσερα ελαφρά πολυβόλα των 13,2 χιλιοστών, καθώς και με πρόσθετο εξοπλισμό ραντάρ.[2]

Καθόλη τη διάρκεια του Οκτωβρίου και του Νοεμβρίου, το Μουσάσι έκανε δοκιμές και γυμνάσια κοντά στο Κούρε.[12] Τον Δεκέμβριο του 1942, μετά από αεροπορικά γυμνάσια μαζί με το Ζουϊκάκου κηρύχθηκε επιχειρησιακό.[2]

1943: Ναυαρχίδα του Συνδυασμένου Στόλου

Στις 18 Ιανουαρίου 1943, το Μουσάσι απέπλευσε από το Κούρε για τη Λιμνοθάλασσα Τρουκ, όπου έφτασε τέσσερις μέρες αργότερα. Στις 11 Φεβρουαρίου 1943, το Μουσάσι αντικατέστησε το αδελφό του πλοίο, Γιαμάτο, ως ναυαρχίδα του Ιαπωνικού Συνδυασμένου Στόλου υπό τη διοίκηση του Ναυάρχου Ισορόκου Γιαμαμότο.[2] Στις 1 Απριλίου 1943, Ο Γιαμαμότο αναχώρησε από το Μουσάσι και πήγε αεροπορικώς μέχρι τη Ραμπαούλ της Νέας Βρετανίας, ώστε να διευθύνει προσωπικά την Επιχείρηση Ι-Γκο, μία Ιαπωνική αεροπορική επίθεση στους Νήσους Σολομώντα.[13] Δεκαπέντε μέρες αργότερα, δρώντας με βάσει αποκρυπτογραφημένες πληροφορίες από το Ultra, ένα Αμερικανικό αεροσκάφος κατέρριψε το αεροσκάφος του Γιαμαμότο καθώς περούσε από τη Νέα Βρετανία στην Μπαλάλε, στη νήσο Μπούγκενβιλ.[13] Στις 23 Απριλίου 1943 η αποτεφρωμένη σορός του Γιαμαμότο μεταφέρθηκε στο Τρουκ και τοποθετήθηκε στην καμπίνα του στο Μουσάσι όπου αξιωματικοί του Συνδυασμένου Στόλου υπέβαλαν τα σέβη τους.[13]

Ο Αυτοκράτορας Χιροχίτο και το Επιτελείο του στο Μουσάσι στις 24 Ιουνίου 1943

Στις 17 Μαΐου 1943, ως απάντηση στις Αμερικανικές επιθέσεις στη Νήσο Ατού, το Μουσάσι μαζί με δύο ελαφρά αεροπλανοφόρα, εννιά αντιτορπιλικά και δύο καταδρομικά αναπτύχθηκε στον βόρειο Ειρηνικό.[2] Αφού δεν βρέθηκαν Αμερικανικές δυνάμεις, το Μουσάσι επέστρεψε στην Ιαπωνία ώστε να παραδώσει τις στάχτες του Γιαμαμότο στο Κούρε, στις 23 Μαΐου. Οι στάχτες πάρθηκαν από το πλοίο και προετοιμάστηκε επίσημη κρατική κηδεία.[14] Αμέσως μετά, το Μουσάσι εντάχθηκε σε μία σημαντικά μεγαλύτερη δύναμη ώστε να γίνει αντεπίθεση στις Αμερικανικές ναυτικές δυνάμεις έξω από το Ατού. Ωστόσο, όταν έπεσε το Ατού πριν προλάβει η δύναμη να αναπτυχθεί πλήρως, η αντεπίθεση εγκαταλείφθηκε και το Μουσάσι επέστρεψε στην Ιαπωνία.[2]

Στις 24 Ιουνίου, και ενώ βρίσκονταν για επιθεώρηση και επισκευές στη Γιοκοσούκα, το Μουσάσι δέχθηκε την επίσκεψη του Αυτοκράτορα Χιροχίτο και υψηλόβαθμων αξιωματικών του ναυτικού.[2]. Την 1η Ιουλίου 1943 μεταφέρθηκε στο Κούρε και τοποθετήθηκε σε νηοδόχο την ίδια μέρα. Μεταξύ 1 με 8 Ιουλίου αναβαθμίστηκε με βελτιωμένο σύστημα πυρασφάλειας και ραντάρ. Μετά από αρκετές μετακινήσεις σε βάσεις της Ιαπωνίας, αναπτύχθηκε στο Τρουκ στις 31 Ιουλίου, όπου κατέπλευσε έξι μέρες μετά.[2]

Στις 18 Σεπτεμβρίου 1943, το Μουσάσι βγήκε από το Τρουκ μαζί με άλλα τρία θωρηκτά ως απάντηση στις Αμερικανικές επιδρομές στην ατόλλη Ενίγουετοκ και στη νήσο Μπράουν.[15] Επτά ημέρες μετά ο στόλος επέστρεψε στο Τρουκ χωρίς να έχει συναντήσει τις Αμερικανικές δυνάμεις. Τον Οκτώβριο, ως αντίδραση σε υποψίες για σχεδιαζόμενες Αμερικανικές επιδρομές στη Νήσο Ούεϊκ, το Μουσάσι οδήγησε ένα μεγάλο στόλο υπό τον Ναύαρχο Μινέιτσι Κόγκα, αποτελούμενο από τρία ταχύπλοα αεροπλανοφόρα, έξι θωρηκτά και έντεκα καταδρομικά, με σκοπό την αναχαίτιση των Αμερικανικών δυνάμεων.[2] Ο στόλος δεν ήρθε σε επαφή με τον εχθρό και έτσι επέστρεψε στο Τρουκ στις 26 Οκτωβρίου 1943. Το Μουσάσι πέρασε το υπόλοιπο 1943 στη λιμνοθάλασσα Τρουκ, και καθώς ο προηγούμενος πλοίαρχος του πήρε προαγωγή, τη διοίκηση ανέλαβε ο Πλοίαρχος Ασακούρα Μπούτζι στις 7 Δεκεμβρίου 1943.[2]

1944: Μάχη και βύθιση

Το Μουσάσι παρέμεινε στη λιμνοθάλασσα Τρούκ μέχρι τις 10 Φεβρουαρίου 1944, οπότε επέστρεψε στη Γιοκοσούκα μαζί με τρία μικρότερα πλοία. Στις 24 Φεβρουαρίου, το Μουσάσι αναχώρησε από τη Γιοκοσούκα φορτωμένο με δύο εξειδικευμένα τάγματα του στρατού και τα πολεμοφόδια τους με προορισμό το Παλάου.[2] Την ίδια ημέρα που απέπλευσε από την Ιαπωνία, η ομάδα του Μουσάσι έπεσε πάνω σε τυφώνα, κατά τη διάρκεια του οποίου χάθηκε όλο το φορτίο που βρίσκονταν στο κατάστρωμα.[2] Έφτασε στο Παλάου στις 29 Φεβρουαρίου 1944 και παρέμεινε στην εκεί βάση για τον επόμενο μήνα. Στις 29 Μαρτίου 1944, καθώς αναμένονταν Αμερικανικές αεροπορικές επιδρομές στο νησί, το Μουσάσι αποχώρησε καλυπτόμενο από το σκοτάδι.[2] Σχεδόν αμέσως αφότου έφυγε από το Παλάου, το Μουσάσι και τα πλοία που το συνόδευαν δέχτηκαν επίθεση από το Αμερικανικό υποβρύχιο USS Tunny, το οποίο έριξε έξι τορπίλες στο θωρηκτό.[16] Ωστόσο, τα συνοδά πλοία του Μουσάσι εντόπισαν τα απόνερα των τορπιλών, και έτσι το θωρηκτό κατάφερε να αποφύγει τις πέντε από τις έξι. Μία το χτύπησε κοντά στην πλώρη πλημμυρίζοντας το διαμέρισμα του υδροφώνου και προκαλώντας 18 απώλειες.[16]

Το Μουσάσι όπως ήταν το 1944.

Στις 3 Απριλίου, το Μουσάσι κατέπλευσε στο Κούρε για επισκευές. Από τις 10 έως τις 22 Απριλίου 1944 το Μουσάσι επισκευάστηκε και αναβαθμίστηκε, λαμβάνοντας νέο ραντάρ, βόμβες βυθού και αυξημένες αντιαεροπορικές δυνατότητες.[2] Μετά από αυτό, η δευτερεύουσες συστοιχίες του αποτελούναν από 6 πυροβόλα των 6.1 ιντσών, 12 των 5 ιντσών και εκατόν τριάντα των 25 χιλιοστών καθώς και τέσσερα πολυβόλα των 13 χιλιοστών.[2]

Τον Μάιο του 1944, το Μουσάσι αναχώρησε από το Κούρε για την Οκινάουα και μετά το Ταουιτάουι μαζί με τον Δεύτερο Στόλο, υπό τις διαταγές του Αντιναυάρχου Τζισαμπούρο Οζάουα. Στις 10 Ιουνίου 1944, το Μουσάσι, αναχώρησε από το Ταουιτάουι με προορισμό το Μπιακ, και την πρόθεση να αντεπιτεθεί στους Αμερικανούς που είχαν εισβάλει στο νησί.[17] Δύο μέρες αργότερα, όταν έφτασαν στον Οζάουα νέα για τις Αμερικανικές επιθέσεις στη Σαϊπάν, ο Δεύτερος απέκλινε από το Μπιακ προς τις Νήσους Μαριάνα.[17] Κατά τη Ναυμαχία της Θάλασσας των Φιλιππινών, το Μουσάσι συνόδευσε τα ταχύπλοα αεροπλανοφόρα του Ιαπωνικού Δεύτερου Στόλου.[18] Μετά την καταστροφική ήττα της Ιαπωνίας στη ναυμαχία, κατά την οποία χάθηκαν 450 αεροσκάφη και δύο ταχύπλοα αεροπλανοφόρα, ο Δεύτερος Στόλος επέστρεψε στην Ιαπωνία. Στις 10 Ιουλίου 1944, το Μουσάσι, αναχώρησε από την Οκινάουα για τη Σιγκαπούρη, μαζί με το Γιαμάτο.[2]

Το Μουσάσι δέχεται επίθεση από Αμερικανικά αεροσκάφη κατά τη διάρκεια της Ναυμαχίας του Κόλπου Λέυτε.

Στις 18 Οκτωβρίου 1944, το Μουσάσι εντάχθηκε στον κύριο Ιαπωνικό στόλο στο Μπρούνεϊ, για τις προετοιμασίες της Επιχείρησης Σο-1, τη σχεδιαζόμενη αντεπίθεση μετά τις αποβάσεις των Αμερικανών στο Λέυτε.[19] Σύμφωνα με το Ιαπωνικό σχέδιο, οι δυνάμεις αεροπλανοφόρων του Οζάουα θα λειτουργούσαν ως δόλωμα για τα Αμερικανικά αεροπλανοφόρα βορείως του Λέυτε, έτσι ώστε η Κεντρική Δύναμη, υπό τη διοίκηση του Αντιναυάρχου Τακέο Κουρίτα, να μπορέσει να εισέλθει στον Κόλπο Λέυτε και να καταστρέψει τις Αμερικανικές δυνάμεις που αποβιβάζονταν στο νησί.[19] Με αυτόν τον αντικειμενικό σκοπό, πέντε θωρηκτά, συμπεριλαμβανομένου του Μουσάσι, και δέκα βαρέα καταδρομικά αναχώρησαν από το Μπρούνεϊ με προορισμό τις Φιλιππίνες στις 20 Οκτωβρίου.[2]

Λίγο μετά αφότου αναχώρησε από το Μπρούνεϊ, δύο Αμερικανικά υποβρύχια τορπίλισαν και βύθισαν δύο από τα βαρέα καταδρομικά του Κουρίτα, συμπεριλαμβανομένης της ναυαρχίδας του, Ατάγκο, υποχρεώνοντας τον Κουρίτα να μεταφερθεί στο Γιαμάτο.[20] Στις 24 Οκτωβρίου 1944, η κεντρική δύναμη του Κουρίτα δέχθηκε σφοδρή επίθεση ενώ διέπλεε τη Θάλασσα Σιμπούγιαν, σε πέντε κύματα.[21] Στην αρχή των επιθέσεων, οι Αμερικανοί πιλότοι, κυρίως από τα αεροπλανοφόρα Essex, Franklin και Intrepid, έμαθαν πως να εκμεταλλεύονται τις αδυναμίες στη θωράκιση του Μουσάσι κοντά στην πλώρη, προκαλώντας μεγάλες ζημιές στο θωρηκτό στις πρώτες τρεις επιδρομές και αναγκάζοντάς το να ελαττώσει την ταχύτητά του στους 10 κόμβους.[21] Όταν έγινε εμφανές ότι το πλοίο δεν μπορούσε να αντέξει άλλες ζημιές, ο κυβερνήτης του, Υποναύαρχος Ινογκούτσι, επιχείρησε να το προσαράξει σε ένα παρακείμενο νησί.[22] Το Μουσάσι ωστόσο βυθίστηκε στις 19:36,[2] έχοντας δεχτεί συντριπτικά πλήγματα από δεκαεπτά βόμβες και δεκαεννέα τορπίλες.[22] 1.023 από τα 2.399 μέλη του πληρώματός του σκοτώθηκαν, ενώ τα υπόλοιπα διασώθηκαν από τα Ιαπωνικά αντιτορπιλικά αρκετές ώρες αργότερα.[22] Σε αυτή την επίθεση χάθηκαν δεκαοκτώ Αμερικανικά αεροσκάφη.

Παραπομπές

  1. ↑ Jentshura (1977), σ. 39.
  2. ↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 2,10 2,11 2,12 2,13 2,14 2,15 2,16 2,17 2,18 2,19 2,20 2,21 2,22 2,23 «Combined Fleet - tabular history of Musashi». Parshall, Jon; Bob Hackett, Sander Kingsepp, & Allyn Nevitt. Ανακτήθηκε στις 8 Ιανουαρίου 2009. 
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Jackson (2000), σ. 74
  4. ↑ 4,00 4,01 4,02 4,03 4,04 4,05 4,06 4,07 4,08 4,09 Johnston and McAuley (2000), σ. 123
  5. ↑ 5,0 5,1 Schom (2004), σ. 43
  6. ↑ Willmott (2000), σ. 35; το 1937 η Ιαπωνική Αυτοκρατορία είχε το 3,5% της Παγκόσμιας Παραγωγής ενώ οι Ηνωμένες Πολιτείες το 35%.
  7. ↑ Johnston and McAuley (2000), σ. 123. Και για τα δύο θωρηκτά της κλάσης κατασκευάστηκαν ειδικά σχεδιασμένοι γερανοί ικανοί να σηκώνουν 350 τόνους
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 Jackson (2000), σ. 75
  9. ↑ Johnston and McAuley (2000), σ. 123 - κάθε ένας από τους τρεις κύριους πύργους ζύγισε παραπάνω από όσο ένα ικανού μεγέθους αντιτορπιλικό.
  10. ↑ Hackett, Bob (2009). «KYUHEIKAN! Stories of the IJN's Ammunition Ships». Combinedfleet.com. Ανακτήθηκε στις 1 Ιουλίου 2009.  Unknown parameter |coauthors= ignored (|author= suggested) (βοήθεια)
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 Johnston and McAuley (2000), σ. 180
  12. ↑ Wheeler (1980), σ. 59
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 Thompson (2001), σ. 237
  14. ↑ Thompson (2001), p. 238
  15. ↑ Reynolds (1982), σ. 136
  16. ↑ 16,0 16,1 Wheeler (1980), σ. 137
  17. ↑ 17,0 17,1 Steinberg (1978), σ. 147
  18. ↑ Steinberg (1978), σ. 167
  19. ↑ 19,0 19,1 Steinberg (1980), σ. 50
  20. ↑ Steinberg (1980), σ. 51
  21. ↑ 21,0 21,1 Steinberg (1980), σ. 54
  22. ↑ 22,0 22,1 22,2 Steinberg (1980), σ. 55

Εξωτερικοί σύνδεσμοι


Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Μουσάσι_(θωρηκτό)&oldid=10131666"