Σαρία

Με τον όρο Σαρία (αραβικά: شريعة,‎ προφέρεται: [ʃaˈriːʕa]) ή Ισλαμικός Νόμος εννοείται ο ισλαμικός θρησκευτικός κώδικας διαβίωσης. Είναι εμπνευσμένη από το Κοράνιο και χρησιμοποιείται ως αναφορά στο ισλαμικό δίκαιο, αλλά και τον ισλαμικό τρόπο ζωής γενικότερα. Ετυμολογικά σημαίνει ο δρόμος προς την πηγή ύδατος από το ρήμα «shara'a» (شرع), που σύμφωνα με το Λεξικό του Ιερού Κορανίου του Αμπντούλ Μανάν Ομάρ σχετίζεται με την ιδέα ενός συστήματος θείου νόμου, μιας ατραπού πίστης και πρακτικής.

Ιστορική προοπτική

Η Σαρία θεμελιώνεται καταρχήν στον 7ο αι. στο Κοράνιο και τη Σουνά, δηλαδή τις ρήσεις, τις πρακτικές και τις διδασκαλίες του προφήτη Μωάμεθ. Λαμβάνοντας υπόψιν ότι σε κανένα δίκαιο δεν υφίσταται η έννοια της παρθενογένεσης η Σαρία φέρεται ενίοτε ως σύστημα που έχει δεχθεί επιρροές από το ρωμαϊκό δίκαιο, δεδομένου ότι αναπτύχθηκε κυρίως τον 8ο αι. σε περιοχές της άλλοτε ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, όπως και σε χριστιανικές περιοχές του Ιράκ, στις οποίες οι μουσουλμανικές κοινότητες χρειάστηκε να διαμορφώσουν το δικό τους δίκαιο, πολύ πριν επηρεάσει η αρχαιοελληνική φιλοσοφία την ισλαμική θεολογία. Άλλωστε σχολές δικαίου με την αυστηρή έννοια του όρου ξεπήδησαν στη Συρία και το Ιράκ πριν το τέλος του Χαλιφάτου των Ομαγιαδών, περίπου το 750. Σε όλες τις περιόδους της ιστορίας διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο η συναίνεση της μουσουλμανικής κοινότητας στον καθορισμό και τη χρήση αυτού του θεολογικού ουσιαστικά εγχειριδίου.

Αναπτυσσόμενη σχεδόν δύο αιώνες μετά τον θάνατο του Μωάμεθ, το 632, η Σαρία ακολούθησε την ανάπτυξη της ισλαμικής αυτοκρατορίας στη βόρεια Αφρική δυτικά και την Κίνα ανατολικά. Λαμβανομένου υπ' όψιν ότι ο προφήτης Μωάμεθ θεωρείτο ο ευσεβέστερος των πιστών, η ζωή του και οι τρόποι του έγιναν πρότυπο για τους μουσουλμάνους και καταγράφηκαν από λογίους στο Χαντίθ. Δεδομένου ότι κάθε διακριτή κοινότητα προσπάθησε να συμφιλιώσει τα τοπικά ήθη με το Ισλάμ, η χαντίθ λογοτεχνία αναπτύχθηκε σε ξεχωριστές σχολές ισλαμικής σκέψης: Από αυτές ξεχωρίζουν οι σουνιτικές σχολές, Χανμπαλί, Μαλίκι, Σαφί'ι και Χαναφί και οι σιιτική σχολή Τζα'φαρί.

Σημαντική για την ανάπτυξη της Σαρία υπήρξε η διαφωνία ανάμεσα σε δύο από τους ιδρυτές της, τον Μαλίκ ιμπν Ανάς και τον μαθητή του Ιμπν αλ-Σαφ'ί στο ζήτημα της αξιοπιστίας των διάφορων Χαντίθ. Ο Μαλίκ ιμπν Ανάς χρησιμοποίησε επιπλέον πηγές για τη διαμόρφωση της σαρία, όπως ο πρακτικός βίος των Μεδινέζων, καθώς δυνητικά οδηγούσε πίσω στον βίο του Προφήτη. Η πηγή του αμφισβητήθηκε από πολλούς λογίους, καθώς η συναίνεση δεν μπορεί να στηρίζεται μόνο στις εθιμικές πρακτικές των κατοίκων της Μεδίνας, αποκλείοντας τους υπόλοιπους μουσουλμάνους. Ο Ιμπν αλ-Σαφ'ί θεώρησε πως ήταν αναγκαίο να διερευνήσει κάθε «χαντίθ» ξεχωριστά, από την εποχή του Μωάμεθ και πέρα. Επί μακρόν οι ισλαμιστές λόγιοι ασχολήθηκαν με το ποιο «χαντίθ» είναι αληθές και ποιο όχι, γεγονός που οδήγησε σε συγκρούσεις για την ορθή εφαρμογή του νόμου της σαρία. Οι πρωτοποριακές τεχνικές που εισήγαγε ο Αλ-Σαφ'ί ήταν:

• Η αναλογική αιτιολόγηση για την ανάπτυξη νέων νόμων από τους ήδη υπάρχοντες.
• Η τεχνική της αποδοχής της συναίνεσης μια μουσουλμανικής κοινότητας, με αιτιολογία ότι ο Αλλάχ δε θα επέτρεπε να είναι μια ολόκληρη μουσουλμανική κοινότητα λανθασμένη σε ζητήματα βασικών ισλαμικών αρχών.

Πρωτοπόρα μορφή της διαμόρφωσης του ισλαμικού νόμου υπήρξε ο ιμάμης Αμπού Χανίφα, ιδρυτής της σχολής Χαναφί. Η σχολή Χαναφί και η σχολή Μαλίκι είναι οι πρώτες που καταγράφονται σε διαφορετικά νομικά συμπιλήματα, με σημαντικές διαφορές μεταξύ τους εξαιτίας κυρίως του γεγονότος ότι αναπτύχθηκαν σε διαφορετικά κοινωνικά περιβάλλοντα.

Η πρακτική της Σαρία στο Αφγανιστάν. Εικόνες που καταγράφηκαν κρυφά από την Επαναστατική Ένωση Γυναικών στις 26 Αυγούστου 2001. Μια γυναίκα τιμωρείται δημόσια με ένα ραβδί από τη θρησκευτική αστυνομία, καθήκον της οποίας είναι να διατάξει το καλό και να απαγορεύει το κακό, επειδή αποκάλυψε την μπούρκα (το πρόσωπό της).

Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η Σαρία δεν εφαρμόζεται παρά μόνο στην Ελληνική Θράκη όπου οι Μουσουλμάνοι Έλληνες έχουν τη δυνατότητα να προσφύγουν στο ιεροδικείο (Μουφτής Κομοτηνής, Ξάνθης ή Διδυμοτείχου σε υποθέσεις γάμου, διαζυγίου, διατροφών, επιτροπειών, κηδεμονιών, επιτροπείας, χειραφεσίας ανηλίκων, ισλαμικών διαθηκών και της εξ αδιαθέτου διαδοχής. Απόφαση του Αρείου Πάγου του 2013 ή μη τι άλλο επεκτείνει την εφαρμογή της Σαρίας). Τα τελευταία χρόνια υπάρχουν πολλοί Έλληνες νομικοί οι οποίοι είναι υπέρ της κατάργησης της Σαρίας στη Θράκη και χρησιμοποιούν ως επιχείρημα ότι η Ελλάδα είναι η μοναδική Ευρωπαϊκή χώρα όπου αυτή εφαρμόζεται. Υποστηρίζουν ότι η εφαρμογή της συνεπάγεται πολλές φορές και παραβίαση των ατομικών δικαιωμάτων και της ισότητας των δύο φύλων (π.χ. όταν εφαρμόζεται η Σαρία σε οικογενειακό δίκαιο έχουν παρουσιαστεί περιπτώσεις ανισομέρειας στην κληρονομική διαδοχή). Επίσης επιχείρημα των νομικών είναι το ότι ακόμη και στην Τουρκία η Σαρία έχει καταργηθεί από το 1926. Στις 8 Μαρτίου 2010 ο βουλευτής Γρηγόρης Ψαριανός από το Συνασπισμό κατέθεσε ερωτήματα στην βουλή για την εφαρμογή της Σαρίας στην Ελλάδα . Το δικαίωμα μειονοτικών (μουσουλμάνων) για προσφυγή σε πολιτικά δικαστήρια, αποφεύγοντας τον Μουφτή και την εφαρμογή της Σαρίας είναι θέμα που συζητείται. Το 2006 ο Βουλευτής της Νέας Δημοκρατίας Ιλχάν Αχμέτ πρότεινε την δυνατότητα επιλογής πολιτικού δικαστηρίου θεωρώντας ότι ιδιαίτερα σε θέματα δικαιωμάτων των μουσουλμάνων γυναικών η σαρία δεν δίνει την καλύτερη λύση .

Στη Βρετανία έχουν θεσμοθετηθεί τα "Ισλαμικά Διαιτητικά Δικαστήρια" (Muslim Arbitration Tribunals) στα πλαίσια του βρετανικού Νόμου περί Διαιτησίας του 1996. Οι αρμοδιότητές τους είναι η εξωδικαστική επίλυση διαφορών κυρίως σε θέματα εμπορικά. Επίσης υπάρχουν τα "Συμβούλια Σαρία" (Islamic Sharia Councils) όπου μουσουλμάνοι μπορούν να ζητήσουν συμβουλές για θρησκευτικά θέματα και πιστοποιητικά ισλαμικού διαζυγίου. Αυτά τα συμβούλια έχουν κατηγορηθεί ότι εκδίδουν αποφάσεις κάνοντας διακρίσεις εις βάρος των γυναικών και παραβιάζοντας το Ευρωπαϊκό Δίκαιο.

Δείτε επίσης

• Συνθήκη του Ομάρ
• Ισλαμικό Διαιτητικό Δικαστήριο, άρθρο της αγγλικής WP.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Shariah Institute
• Human Rights and Islamic Law
• The Islamic Sharia Council UK
• Muslim Arbitration Tribunal Αρχειοθετήθηκε 2015-09-12 στο Wayback Machine.
• Private Arrangements: 'Recognizing Sharia' in Britain
• Khalid Chraibi: Reforming Islamic family law within the religious framework - The "best practices" strategy