जीवाहार महाचील

जीवाहार महाचील
	भारतको राजस्थान माइ पाइयाः यक वयस्क
Conservation status
	; Vulnerable (IUCN 3.1)
वैज्ञानिक वर्गीकरण
जगत:	जन्तु जगत
जाति:	हाड भयाः
Class:	पन्छी
Subclass:	Neornithes
Infraclass:	Neognathae
Superorder:	Neoaves
गण:	Falconiformes (but see there)
मौ:	Accipitridae
उप-मौ:	Buteoninae (disputed)
वंश:	Aquila
प्रजाति:	A. clanga
Binomial name
	Aquila clanga; Pallas, 1811
	Breeding (light green) and wintering (blue) ranges

जीवाहार महाचील नेपाल माइ पाइन्या चील प्रजातिको यक चणो हो। यो चणो उत्तरी युरोप बठेइ युरेसिया हुँदै मध्यपूर्व, दक्षिणी तथा पूर्वी एसिया सम्म पाइन्या गर्छ। यसको बैज्ञानिक नाउँ क्लाङ्ग प्राचिन ग्रिक शब्द κλαγγή बठेइ आयाः हो जसको अर्थ "चिच्याउनु" हुन्छ।^[२]

विवरण

जीवाहार महाचील ५९ बठेइ ७१ सेन्टिमिटर (२३-२८ इन्च) लामो तथा यैको यक पखेटा बठेइ अर्को पखेटाको कुल लम्बाइ १५७ बठेइ १७९ सेन्टिमिटर (५.१५-५.८७ फिट) हुन्छ। सामान्यतया भालेको तौल १.६ बठेइ २.५ किलोग्राम (३.५-५.५ पाउण्ड) तथा पोथीको तौल ३.२ किलोग्राम (७.१ पाउण्ड)सम्म हुन्छ। यो मझौला नापको चील, नानो रे चौडा पखेटाअन तथा गठिलो टाउको रे नानो पुच्छर हुन्छ। यैको पखेटाअन हावामी तैरिँदा प्रष्टरूपले कुइनादेखी तल कोण परेको रे आकाशिँदा पुरा सिधा हुन्छ। यैको लघु महाचील भन्दा गठिलो जसको बढी जसको बढी चौडा पखेटा रे वर्गाकार पङ्खाहस्त साथै छोटो पुच्छर हुन्छ। यैको गाढाखैरो पखेटाका माथिल्ला र तल्ला पङ्खढकनी उडान पङ्खअनसित त्यति फरक नधेकिने रे प्राय: जसो पखेटाको तल्लो भागमी कुइनाको दोस्रो सेतो खुर्पाकार चिन्ह हुँदैन। यै लाइ गोपायु महाचीलसित दाज्दा उडामी थोरै बाहिर निस्कियाः टाउको साथै पखेटाअा छोटा रे कम गहिरो पङ्ख औँला भयाः पखेटाका टुप्पाअन हुनान। जीवाहार महाचील विश्रामको बेलामी सुरुवाल कम खुकुलो देखिने साथै सानो ठोँड जसमी गोलाकार नाकका पोरा रे मुखको कापा छोटो भयाः हुन्छ। यसको वयस्क गोमायुको जस्तो उडान रे पुच्छरपङ्खको तल्लो भागामी तेर्सा धर्साअन तथा पखेटामी गाढा पृष्ठ पङ्खधार नभयाः रे गाढा च्यापु हुन्छ। यसको चल्लाको गाढाखैरो ढकनीमी मोटो सेतो टुप्पो भएको हुन्छ।

वितरण तथा वासस्थान

जीवाहार महाचीलले प्रजनन अवधी उत्तरी युरोप बठेइ युरेसिया हुँदै पूर्वसम्म विताउने गर्छ। हिउँदको मौसममी यो चणो दक्षिणी-पूर्वी यूरोप, उत्तर-पूर्वी अफ्रिका, मध्य पूर्व रे नेपाल लगायतका भारतीय उपमहाद्वीपका राष्ट्रअनमी बसाई सर्छ। यै प्रजातिका पन्छी २५० मि बठेइ ३८४० मि सम्म पाइन्नान। यो चणो ठूला नदी तालअन तथा पानीका स्रोतअन नजिकैको रूखले ढाकियाः क्षेत्र माइ पाइन्नान।

खतरा तथा संरक्षण अवस्था

वासस्थान विनास तथा क्षति यै पन्छी खिलाइ खतराको प्रमुख कारण हो। यसले गर्दा यै ‍प्रजातिका पन्छी विश्वमी संरक्षणका हिसाबले संवेदनशील अवस्थामी रयाः छन्। सन् २००० का अनुसार यै पन्छीको विश्वव्यापी जनसङ्ख्या ४,००० प्रजनन जोडी रयाः छन्।