Pjelch

Pjelch
Pjelch (Glis glis)
systematika
Domena	Eukaryoty
bźez ranga	Opisthokonta
Swět	Zwěrina
pórěd:	Gryzarje (Rodentia)
pódpórěd:	(Sciuromorpha)
swójźba:	Spańce (Gliridae)
pódswójźba:	Wopšawdne spańce (Glirinae)
rod:	Pjelch
družyna	Pjelch
wědomnostne mě za rod
Glis
wědomnostne mě za družynu
Glis glis
Linnaeus
Kórta
Rozšyrjenje pjelcha ██ prědnotne rozšyrjenje ██ Neozoon

Pjelch (Glis glis) jo jadnučki gryzaŕ w swójźbje spańcow (Gliridae), kótaryž słuša k rodoju Glis. Wón jo nejwětša Europska družyna toś teje swójźby.

Wopis

Pjelch ma na górnem boku swětošyrobrunojtu, šeru abo brunošeru kóžu. Jogo dolny bok a jogo licy stej běłej. Wopuš njaso dłujke kósmy, jo pušlaty a dośěgnjo dłujkosć wót až do 15 cm. Cełkowna dłujkosć głowy a tyłowa dośěgnjo 13 až 19 cm. Wokoło wóckow śamne koło jo widobne.

W pórowańskem casu, kótaryž se stanjo pó wócucenju w nalěśu, wón cyni šwicace a kwicece zuki. Samicy póroźuju pó 4,5 tyźenjach tśi až sedym młoźetow, wótergi samo dwójcy w lěśe. Młoźeta se něźi jaden mjasec seśe.

Jěź

Pjelch jě bomowe semjenja, głownje žołźe a bukowicki, płody, wórjechy, bomowe pšuty, insekty, ptaškowe młoźeta a jajka. Zwětšego pyta swójo žranje na bomach.

Pśirodne njepśijaśele

Pśirodne njepśijaśele pjelcha su gólne kuny (Martes martes) a gólne kiwki (Strix aluco).

Žywjeński rum

Pjelch jo domacny wót pódpołnocneje Špańskeje, Grichiskeje a Italskeje, pśez srjejźnu Europu až do Uralskich górow a Małeje Azije. W Irskej, Skandinawiskej a Engelskej njewustupujo, z wuwześim wokolina Londona. Wón tam jo žywy głownje w dubowych a bukowych lěsach, parkach a sadowych zagrodach. Wótergi se teke we winicach namaka. Wón se pógibujo jano wokoło 100 m wokoło swójeje gnězda, kótarež wón twari w bomowych a pódzemskich jamach. Wódnjo wón spi, a to w proznjeńcach, skalnych rozdorach a cesto teke w ptaškowych měwańskich kašćikach.

Wót oktobra pjelchy pó wšakich se namakaju w sam grěbanych pódzemskich jamach, źož wóni pśespiju zymu za cas něźi sedym mjasecow. Wótergi wóni samo spiju w domach. Zymski spaŕ trajo až do kóńca apryla, cesto až do maja, pśi njepśigódnem wjedrje samo až do zachopjeńka junija.

Žrědła

• Dipl.-Biol. Michael Schröpel, Dr. rer. nat. Norbert Neuschulz: BI-Lexikon Zootiere. VEB Bibliographisches Institut, Leipzig (Lipsk) 1989. , bok 370 (nim.)
• Gerhard Butzmann, Jonny Gottschalg, Günter Gurst, Anneliese Müller-Hegemann: Jugendlexikon Biologie. VEB Bibliographisches Institut, Leipzig (Lipsk) 1988. , bok 310 (nim.)
• V. J. Staněk; H. W. Smolik (pśedsłowo), Julius Hauf (grafiske arandžowanje), Ferdinand a Charlotte Kirschner (nimski pśełožk): Der große Bildatlas der Tiere. Artia, Praha 1976. , boka 548-585 (nim.)
• Prof. Dr. Rieschel, Dr. Hanke, Dr. Lotz, Dr. Merkel, Dr. Modes; Wilhelm Eigener (ilustracije): Das Tierreich nach Brehm. Buch und Bild GmbH, Hamburg. , boka 634-635 (nim.)
• Luděk J. Dobroruka, Zdeněk Berger: Säugetiere. Artia, Praha 1987 (pśełožony wót Ing. Peter Zieschang). , bok 136 (nim.)