Arekwël

Arekwël ee akutlääuic de madötwël (makuɛ̈n) cëke nuɛ̈ɛ̈t ëkɛmken. Arekwël luɔide ebë wëljöt dap yaa tuɔɔc në madötwël juëciic në Pinynom ëbɛ̈n. Adeyic tïmëtïm de käthibaai, käke piöc, käke ɣɔɔc, ku käke miir baai ke ajuaarwël ke amɛ̈ɛ̈twël, keek kedhie aa ë kuat ë wëljuëc wääciic muk ku nyoothkë keek (yith ku ŋïnyden ëbɛ̈n) kenë loilooiken. Në wëlkɔ̈k, ke arekwël ee ajuaarwël de ajuaarwël juëc apɛi.

Käthɛɛr

Arekwël aa loi piny be Bɛ̈i-Mat (Amerïka) në akut de gël de akut de loilooi de lɔtueŋ ë kɔɔr piny de Bɛ̈i-Mat. Aakɔn rek në Kön (pɛɛi ë lo) në run ë 1969. Ajuaarwël de Pinynom ageer acak ë luɔi CERN paan cɔl Thuwidëlän në run ë 1989 në raan cɔl Tim Bërnëth-Lii muɔny-Lënëlith.

Në ke akölkë, ke kɔc aa ë wëu cuat piny ënɔŋ kɔc muk arekwël ago kɔc wël yaa ɣɔ̈k thïn. Akölkɔ̈k ke arekwël acïnë loilooi kɔ̈k wëu ye kɔɔr. Akölkɔ̈k ke kɔc ye arekwël miöc kɔc tëcïn wëu, aa ë kɔc kony bïkë wëu juëc kɔ̈k yaayök ënɔŋ keek. Në kɛmken, ke rinkɔ̈k ke arekwël aake buɔ̈ të de wët cɔl 'rëŋ' ë wël.

Kë yenë dap luui apɛi në arekwëliic, e awɛ̈ɛ̈twël de Pinynom ageer (mɛn ye cɔl amɛ̈ɛ̈twël ëya). Amɛ̈ɛ̈twël anɔŋic ɣɔnmɛ̈ɛ̈twel, ka kä ke akölriëëc, ku jɔ yaa akuëth cït yï akuëthmɛ̈ɛ̈twël. Apɛ̈ɛ̈mmɛ̈ɛ̈twël në arekwëliic aalääu bëke yaa tïŋ ku kuen keek në raan ëbën (tëcïnë apäm kɔɔr liep në alleewël, ka bë tɔ̈u ke thiɔ̈ɔ̈k).

Luɔidïït de reu de arekwël e dɛ̈ɛ̈rëtooc (manywëëth) në wël ku dɔm wël Dɛ̈ɛ̈rëtooc ekë de ŋek yetök. E jäl të de raan tooc yeen, ku lecel të nɔŋ raan tucë yeen. Tooc de jam ë yaa kaam thiin koor, ëthöŋ ke dɛ̈ɛ̈rëtooc ëwël, ake kë yen kɔckereu ka kɔcjuëc pät bïkë dap muɔɔŋ yen ke wuɔ̈ɔ̈cden.

Miirkɔ̈k ayakë tak yaa yee arekwël yee kërac, ku thiökë ɣɔ̈nkɔ̈kke, ka yeen ëbën cëmɛn yenë miir ë Caina ye tak ke akuëthmɛ̈ɛ̈twël ke rac. Në aaköljuëëciic, acïn raan piny de Caina lëu bë ye yaa kueen, ka nɔŋ kë mɛt thïn. Wurkɔ̈k ke mïth ku märkɔ̈k ke mïth Paan de Caina, aa ë ɣɔ̈nkɔ̈k ke arekwël yee këke tak keke rac bï mïth ke yaa tïŋ, aa yekëke thiöök.