Yr wyddor Roeg
Yr Wyddor Roeg (Groeg: Ελληνικό αλφάβητο) yw grŵp o 24 llythyren a ddefnyddir i ysgrifennu'r iaith Roeg ers yr 8fed ganrif CC. Yn oddrychol, hi yw'r system ysgrifennu gyntaf sydd yn defnyddio symbol arwahanol ar gyfer pob llafariad a chytsain. Hithau hefyd yw'r wyddor hynaf sydd o hyd yn cael ei defnyddio'n rheolaidd. Defnyddiwyd y llythrennau hefyd ar gyfer rhfiau Groegaidd o'r 2 CC ymlaen.
Daw'r wyddor Roeg o'r wyddor Phoeniceg. Datblygodd nifer o wyddorau o'r wyddor hon gan gynnwys nifer yn y Gorllewin Canol yn ogystal â'r wyddor Ladin sef yr wyddor a ddefnyddir fwyaf yn y byd. Defnyddir yr wyddor mewn gwyddoniaeth a mathemateg fodern.
Rhestr o Lythrennau
[golygu | golygu cod]Isod gwelir rhestr o'r rhan fwyaf o'r llythrennau a ddefnyddir hefyd yn ogystal â'i llythyren gyfatebol yn yr wyddor Ladin. Rhoddir ynganiad ac HTML hefyd.
| Llythyren | Enw | Ynganiad Hynafol | Ynganiad Modern | Rhifyn Groeg | Llythyren Semiteg | HTML |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Α α | Alffa | /a/ neu /a:/ | /a/ | 1 | Aleph (') /?/ | α |
| Β β | Beta | /b/ | /v/ | 2 | Beth /b/ | β |
| Γ γ | Gamma | /g/ | /j/ dirag /e/ ha /i/, a-hend-all /G/=[ɣ] | 3 | Gimel /g/ | γ |
| Δ δ | Delta | /d/ | /D/=[ð] | 4 | Daleth /d/ | δ |
| Ε ε | Epsilon | /e/ | 5 | He (h) /h/ | ε | |
| Ζ ζ | Zeta | /zd/ neu /dz/ | /z/ | 7 | Zain /dz/ | ζ |
| Η η | Eta | /E:/=[ɛː] | /i/ | 8 | Heth (h*) | η |
| Θ θ | Theta | /t_h/=[tʰ] | /T/=[θ] | 9 | Thet (t*) | θ |
| Ι ι | Iota | /i/ neu /i:/ | /i/ neu /j/ | 10 | Yodh (y) /j/ | ι |
| Κ κ | Kappa | /k/ | /k/ | 20 | Kaph /k/ | κ |
| Λ λ | Lambda | /l/ | /l/ | 30 | Lamed /l/ | λ |
| Μ μ | Mu | /m/ | /m/ | 40 | Mem /m/ | μ |
| Ν ν | Nu | /n/ | /n/ | 50 | Nun /n/ | ν |
| Ξ ξ | Xi | /ks/ | /ks/ | 60 | Samekh (s) | ξ |
| Ο ο | Omicron | /o/ | /o/ | 70 | Ain () | ο |
| Π π | Pi | /p/ | /p/ | 80 | Pe /p/ | π |
| Ρ ρ | Rho | /r/ pe [r̥] | /r/ | 100 | Resh /r/ | ρ |
| Σ σ,ς | Sigma | /s/ | /s/ | 200 | Shin (sh) /S/ | σ |
| Τ τ | Tau | /t/ | /t/ | 300 | Taw /t/ | τ |
| Υ υ | Upsilon | /u/ ha goude /y/ pe /y:/ | /i/ | 400 | deus Wau | υ |
| Φ φ | Ffi | /p_h/=[pʰ] | /f/ | 500 | ? | &phi |
| Χ χ | Chi | /k_h/=[kʰ] | /x/ | 600 | ? | χ |
| Ψ ψ | Psi | /ps/ | /ps/ | 700 | ? | ψ |
| Ω ω | Omega | /O:/=[ɔː] | /o/ | 800 | ? | ω |
Llythrennau Hynafol
[golygu | golygu cod]| Llythyren | Enw | Ynganiad Hynafol | Ynganiad Modern | Rhifyn Groeg | Llythyren Semiteg |
|---|---|---|---|---|---|
| Ϝ ϝ | Fau | /w/ | 6 | Waw (Vav) /w/ | |
| Ϛϛ | Stigma | /st/ | 6 | Waw (Vav) /w/ | |
| Ͱͱ | Heta | /h/ | 8 | Heth (h*) | |
| Ϻ ϻ | San | /s/ neu /z/ | – | Sade (s*) /ts/ | |
| Ϙ ϙ | Qoppa | /k/ | 90 | Qoph /k/ | |
| Ͳͳ | Sampi | /ss/ /ks/ | 900 | Sade (s*) /ts/ | |
| Ϸ ϸ | Sho | /ʃ/ | – | Sade (s*) /ts/ |