Rheilffordd ysgafn Swydd Amwythig a Sir Drefaldwyn

Rheilffordd ysgafn Swydd Amwythig a Sir Drefaldwyn

Enghraifft o'r canlynol	llinell rheilffordd, cwmni rheilffordd
Daeth i ben	1960
Dechrau/Sefydlu	1911
Olynydd	British Rail
Gwladwriaeth	y Deyrnas Unedig
Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Rheilffordd ysgafn Swydd Amwythig a Sir Drefaldwyn Shropshire & Montgomeryshire Light Railway

Legend Shrewsbury Abbey 1 mi Gorllewin yr Amwythig 1¾ mi Meole Brace 3 mi Hookagate a Redhill Croesiad Shrewsbury and Welshpool Railway 4 mi Edgebold 5¾ mi Cruckton 6¾ mi Shoot Hill 7¼ mi Ford a Crossgates 9½ mi Shrawardine 11¾ mi Nesscliffe and Pentre 12½ mi Edgerley 13½ mi Kinnerley Criggion branch, ymuno yn Kinnerley 15mi Wern Las Chapel Lane 16mi Maesbrook Oswestry and Newtown Railway hyd at Groesoswallt Melverley 18mi Llanymynech Y ffin rhwng Cymru a Lloegr Oswestry and Newtown Railway i'r Drenewydd Crew Green Llanyblodwel Llandrinio Nantmawr (chwarel) Criggion

Gorweddai Rheilffordd ysgafn Swydd Amwythig a Sir Drefaldwyn, fel yr awgryma'r enw, o'r Amwythig i Lanymynech, Sir Drefaldwyn, efo cangen yn mynd i Grugion.

Agorwyd y lein, 18 milltir o hyd, o led safonol, ar 16 Awst, 1866. Roedd hi'n rhan o reilffordd arfaethedig, Reilffordd y Potteries, Amwythig a Gogledd Cymru, ac adnabuwyd y lein yn lleol fel 'The Potts'. Caewyd y lein ar 21 Rhagfyr 1866 oherwydd problemau ariannol. Ailagorwyd y lein rhwng Amwythig a Llanymynech yn Rhagfyr 1868, i Lanyblodwel yn Ebrill 1870, ac y cangen i Grugion ym Mehefin 1871. Caewyd y lein ar 22 Mehefin 1880.

Ffurfiwyd cwmni Rheilffyrdd Swydd Amwythig ym 1888, efo bwriad o estyn y lein i'r 'Potteries' ac yn bellach yng Nghymru; dechreuwyd ailosod cledrau ym 1891. Ond digwyddodd dim byd arall. Ond yn 1906 cyfarfu'r perchennog, J.H. Whadcoat, Cyrnol Holman Fred Stephens. Ffurfiodd y cyrnol Rheilffordd Gogledd Swydd Amwythig; newidiwyd ei enw i Reilffordd Ysgafn Swydd Amwythig a Sir Drefaldwyn, a llogwyd eiddo Rheilffordd Swydd Amwythig ganddo.

Pasiwyd Gorchymyn Rheilffordd Ysgafn yn Chwefror 1909, a chliriwyd a thrwsiwyd y cledrau. Symudwyd y gweithdy locomotifau o'r Amwythig i Kinnerley. Gwrthodwyd cysylltiad ag orsaf reilffordd Amwythig, felly crewyd safle cyfnewid ym Moel Brace. Gwrthodwyd hawl i gyrraedd chwareli Nantmawr gan Reilffordd y Cambrian; oedd hynny'n golled mawr i'r rheilffordd. Ailadeiladwyd cangen Crigion, ag ailagorwyd ar 21 Chwefror 1912 ac i deithwyr ar 27 Gorffennaf. Ailagorwyd y brif lein yn swyddogol ar 13 Ebrill 1911 efo seremoni yng ngorsaf reilffordd Abaty Amwythig (Saesneg: Abbey Foregate).

Archebodd Stephens 2 locomotif tanc 0-6-2 efo'r enwau "Pyramus" a "Thisbe", ond doedden nhw ddim yn llwyddiannus. Ar ôl sawl locomotif arall, prynodd y Cyrnol locomotif 0-6-0 Cwmni Beyer Peacock efo'r enw "Hesperus" ac yna dau arall o'r un dosbarth, a ailfedyddiwyd yn 'Pyramus' a 'Thisbe'.

Dioddefodd y rheilffordd pan gyrhaeddodd gwasanaethau bysiau ar ôl y rhyfel byd cyntaf, a chaewyd y gangen i deithwyr ym 1929. Defnyddiwyd Railmotor Ford ar y brif lein yn hytrach na trenau stêm, ond caewyd y rheilffordd i deithwyr ar 6 Tachwedd 1933.

Ailagorwyd y lein fel un filwrol yn ystod yr Ail Ryfel Byd. Crewyd sawl storfa arfau rhwng Llanymynech a'r Amwythig a llogwyd y lein i'r Adran Rhyfel o 1 Mehefin 1941, ond yn ddefnyddio gweithwyr y cwmni rheilffordd, a daeth y rheilffordd yn brysur iawn. Adeiladwyd safle cyfnewid newydd yn Hookagate. Parhaodd y prysurdeb ar ôl y rhyfel. Daeth y rheilffordd yn rhan o Reilffyrdd Prydeinig ym 1948.

Daeth defnydd o'r safleoedd milwrol yn llai efo colled yr ymerodraeth yn y 50au a chaewyd y lein yn gyfan gwbl ym 1960..