Petro Mohyla
| Petro Mohyla | |
|---|---|
 Portread o Petro Mohyla. | |
| Ganwyd | 31 Rhagfyr 1596  Suceava |
| Bu farw | 1 Ionawr 1647 Kyiv |
| Dinasyddiaeth | Tywysogaeth Moldofa, Y Gymanwlad Bwylaidd–Lithwanaidd |
| Alma mater |
|
| Galwedigaeth | Eastern Orthodox priest |
| Swydd | metropolitan, archimandrite, Archimandrite of the Kiev-Piachersk Lavra |
| Tad | Simion Movilă |
| Llinach | House of Mohyła |
Mynach a diwinydd Uniongred oedd Petro Mohyla (Rwmaneg: Petru Movilă; 21 Rhagfyr 1596 – 22 Rhagfyr 1646) a wasanaethodd yn Archesgob Kyiv, Halychyna a Rws Oll o 1633 hyd at ei farwolaeth.
Teulu a bywyd cynnar (1596–1627)
[golygu | golygu cod]Ganed Petru Movilă ar 21 Rhagfyr 1596 ym Moldafia yn fab i Simeon Movilă, a fyddai'n Hospodar (Arglwydd) Walachia o 1601 i 1602 a Moldafia o 1606 i 1607, a'r Dywysoges Margareta o Hwngari.
Wedi llofruddiaeth Simeon ym 1607, aeth Petru gyda'i fam i gael lloches oddi ar eu perthnasau pendefigaidd yng Ngorllewin Wcráin, dan reolaeth y Gymanwlad Bwylaidd–Lithwanaidd. Yno derbyniodd addysg Iesuaidd dan diwtoriaeth athrawon o Ysgol y Frawdoliaeth yn Lviv, ac astudiodd ddiwinyddiaeth yn Academi Zamość.[1] O ganlyniad, cafodd grap da ar yr ieithoedd clasurol a diwinyddiaeth yr ysgolwyr.[2] Yn ôl un ffynhonnell, o bosib yn amheus, teithiodd hefyd i astudio yn Ffrainc.[3]
Dychwelodd i Wcráin ac erbyn 1617 yr oedd yn swyddog ym myddin yr Hetman Mawr Stanisław Żółkiewski, Canghellor y Goron Bwylaidd.[3] Brwydrodd Mohyla yn erbyn yr Otomaniaid ym mrwydrau Cecora (1620) a Khotyn (1621). I wobrwyo'i wasanaeth, derbyniodd ystadau yn ardal Kyiv ym 1621–27, ac yno daeth yn gyfarwydd ag Eglwys Uniongred Wcráin ac yn gyfeillgar â'r Archesgob Yov Boretsky.[1] Ym 1625 aeth Mohyla yn fynach i Ogof-Fynachlog Kyiv.[2][4]
Archimandriad Ogof-Fynachlog Kyiv (1627–33)
[golygu | golygu cod]Etholwyd Mohyla i olynu'r diweddar Zakhariia Kopystensky yn archimandriad (uwch-abad) Ogof-Fynachlog Kyiv gan gymanfa yn Zhytomyr ym Medi 1627.[1]
Ym 1631 agorodd Mohyla ysgol yn y mynachlog, ac ym 1632 fe gyfunodd yr honno ag Ysgol Brawdoliaeth yr Epiffani i ffurfio Coleg Mohyla Kyiv, a ddyrchafwyd yn academi ymhen diwedd y ganrif. Byddai'r honno yn un o ganolfannau deallusol pwysicaf yr Eglwys Uniongred yn Wcráin a Rwsia am ddau can mlynedd bron. Ym 1632 hefyd adferwyd Eglwys Uniongred Wcráin yn swyddogol gan y llywodraeth Bwylaidd, a gydnabu Archesgobaeth Kyiv, Halychyna a Rws Oll, sef yr ecsarchaeth a sefydlwyd ym 1620 yn groes i Undeb Brest-Litovsk. Yr oedd Mohyla eisoes yn gyfarwydd â diwylliant Pwylaidd a Lladin, ac yn adnabod sawl gwleidydd a chadfridog o nod, ac o'r herwydd efe oedd y ffefryn i fod yn ben ar yr archesgobaeth.[4]
Archesgob Kyiv, Halychyna a Rws Oll (1633–46)
[golygu | golygu cod]Cysegrwyd Mohyla yn Archesgob (neu Fetropolitan) Kyiv, Halychyna a Rws Oll yn Lviv ym 1633. Gwrthwynebwyd ei benodiad gan Gosaciaid Zaporizhzhia, a oedd yn ffafrio Isaia Kopynsky ar gyfer y swydd bwysig hon.[4]
Yn ystod ei archesgobaeth, ymdrechodd Mohyla i wella addysg ar gyfer y clerigwyr a'r lleygwyr, er mwyn gwrthsefyll dylanwad cynyddol y cenhadon Catholig a Phrotestannaidd, a oedd yn weithgar iawn mewn cymunedau Uniongred Gwlad Pwyl ac Wcráin. Magodd gylch o ysgolheigion a gwŷr diwylliedig—yn eu plith Sylvestr Kosiv, Atanasii Kalnofoisky, Isaia Kozlovsky-Trofymovych, a Tarasii Zemka—a elwid "Athenëwm Mohyla". Dan ei arweiniad, cafwyd diwygiad eglwysig yn Wcráin yng nghanol yr 17g, a chyflwynwyd yr holwyddoreg Uniongred gyntaf, Y Gyffes Ffydd Uniongred. Rhoddwyd sêl bendith i'r catecism hwnnw gan gynghorau eglwysig Kyiv ym 1640 ac Iași ym 1641, a chan batriarchiaid y Dwyrain ym 1643.[4]
Bu farw Petro Mohyla yn Kyiv ar 22 Rhagfyr 1646, undydd wedi iddo droi'n 50 oed. Cymynroddodd y rhan fwyaf o'i ystad i sefydliadau eglwysig, yn bennaf Coleg Mohyla Kyiv. Fe'i claddwyd yn Eglwys Gadeiriol y Forwyn Fair yn yr Ogof-Fynachlog.[1]
Cyfeiriadau
[golygu | golygu cod]- ↑ 1.0 1.1 1.2 1.3 (Saesneg) "Mohyla, Petro", Internet Encyclopedia of Ukraine. Archifwyd o'r dudalen we wreiddiol drwy gyfrwng archive.today ar 2 Ionawr 2023.
- ↑ 2.0 2.1 (Saesneg) Petro Mohyla. Encyclopædia Britannica. Adalwyd ar 2 Ionawr 2023.
- ↑ 3.0 3.1 Ihor Ševčenko, "The Many Worlds of Peter Mohyla", Harvard Ukrainian Studies 8:1/2 (Mehefin 1984), t. 12.
- ↑ 4.0 4.1 4.2 4.3 Ivan Katchanovski, Zenon E. Kohut, Bohdan Y. Nebesio, a Myroslav Yurkevich, Historical Dictionary of Ukraine (Lanham, Maryland: The Scarecrow Press, 2013), tt. 377–78.