Neidio i'r cynnwys

Pedn an Wlas

Oddi ar Wicipedia
Pedn an Wlas
Enghraifft o'r canlynolpentir, penrhyn Edit this on Wikidata
Rhan oCernyw Edit this on Wikidata
Map
Enw brodorolLand's End Edit this on Wikidata
RhanbarthSennen Edit this on Wikidata
Tudalen Comin Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Pentir yng ngorllewin Cernyw yw Pedn an Wlas hefyd Pedn an Wlas (y cyfieithiad llythrennol Cymraeg fyddai, Pen y Wlad) (Cernyweg: Penn an Wlas; Saesneg: Land's End[1]). Fe'i lleolir ar benrhyn Pennwydh tua 13 km i'r gorllewin-de-orllewin o Pennsans ar ben gorllewinol ffordd yr A30. I'r dwyrain ohoni mae'r Môr Udd, ac i'r gorllewin y Môr Celtaidd .

Pedn an Wlas yw'r man mwyaf gorllewinol rhan ddeheuol Ynys Prydain. [2] Fodd bynnag, pwynt mwyaf gorllewinol Ynys Prydain, yw Corrachadh Mòr yn Ucheldir yr Alban .

Daearyddiaeth

[golygu | golygu cod]

Mae Pedn an Wlas, neu Peal Point, yn bentir cymedrol o'i gymharu â phentiroedd cyfagos fel Pedn-men-dhu sy'n edrych dros Porthsenen a Pordenack, i'r de. Mae gwesty a’r cyfadeilad twristiaeth presennol yng Ngharn Kez, 180 medr i'r de o Pedn an Wlas ei hun. [3] Mae gan Pedn an Wlas gyseiniant arbennig oherwydd fe'i defnyddir yn aml i awgrymu pellter. Mae Pedn an Wlas i John o'Groats yn yr Alban yn bellter o 1,349km ar hyd y ffyrdd ac mae'r pellter hwn o Pedn an Wlas i John o'Groats yn cael ei ddefnyddio'n aml i ddiffinio digwyddiadau elusennol fel teithiau cerdded a rasys o un pen o Ynys Prydain i'r llall.

Gelwir y penrhyn mwyaf gorllewinol yn Pedn an Wlas yn Dr Syntax's Head. Dyfeisiwyd y cymeriad Dr Syntax gan yr awdur William Combe yn ei bennill comig o 1809 The Tour of Dr Syntax in Search of the Picturesque, a ddychanodd waith ceiswyr y “ pictiwrésg ” fel William Gilpin . Gelwir penrhyn gerllaw yn Dr Johnson's Head ar ôl Samuel Johnson, a gyfeiriodd at ddatganiad damcaniaethol o annibyniaeth Cernyw yn ei draethawd 1775 Taxation no Tyranny .

Mae'r ardal o amgylch Pedn an Wlas wedi'i dynodi'n rhan o Ardal Planhigion Bwysig gan y sefydliad Plantlife ar gyfer rhywogaethau prin o fflora . [4]

Mae Pedn an Wlas yn leoliad poblogaidd i ddringwyr creigiau. [5]

Mae'r Longships, grŵp o ynysoedd creigiog ychydig dros 1.6km oddi ar y lan, ynghyd â'r Seven Stones Reef ac Ynysoedd Syllan sydd tua 45km i'r de-orllewin - yn rhan o dir coll chwedlonol Lyonesse, y cyfeirir ato mewn llenyddiaeth Arthuraidd .

Daeareg

[golygu | golygu cod]

Mae'r clogwyni wedi'u gwneud o wenithfaen, craig igneaidd, sy'n golygu eu bod yn gallu gwrthsefyll hindreulio, ac mae ganddynt wynebau clogwyni serth. Cynrychiolir dau fath o wenithfaen yn Pedn an Wlas. Gerllaw'r gwesty mae'r gwenithfaen wedi'i raenio'n fras gyda ffenocrystau mawr o orthoclas, weithiau'n fwy na 13cm o hyd. I'r gogledd, yn nhŷ tafarn y First and Last, mae gwenithfaen mân gyda llai o ffenocrystau bach, a gellir gweld y gwahanol wenithfaen o bell trwy hindreulio llyfnach yr amrywiaeth mân. Mae'r gwenithfaen yn dyddio o 268-275 miliwn o flynyddoedd yn ôl o'r cyfnod Permaidd . [6] Mae'r parth cyswllt rhwng plwton gwenithfaen Pedn an Wlas a'r " creigiau gwledig " wedi'u newid gerllaw ac mae Goleudy Longships, alltraeth, wedi'i adeiladu ar y graig wledig. [6]

Hanes

[golygu | golygu cod]

Ym 1769, ysgrifennodd yr hynafiaethydd William Borlase :

O'r amser hwn yr ydym i ddeall yr hyn a ddywed Edward I. ( Sheringham. p. 129.) mai Prydain, Cymru, a Chernyw, oedd rhan Belinus, mab hynaf Dunwallo, a bod y rhan honno o'r Ynys, wedi hynny, yn cael ei galw yn Lloegr, wedi ei rannu yn dair cyfran, sef. Prydain, yr hon a gyrhaeddai o'r Tweed, tua'r Gorllewin, hyd yr afon Ex ; Amgaewyd Cymru gan afonydd Hafren, a Dyfrdwy ; a Chernyw o'r afon Ex i Pedn an Wlas.

Mae twristiaid wedi bod yn ymweld â Pedn an Wlas ers dros dri chan mlynedd. Ymwelydd cynnar yn 1649 oedd y bardd John Taylor, a oedd yn gobeithio dod o hyd i danysgrifwyr i'w lyfr newydd Wanderings to see the Wonders of the West . [7] Ym 1878 gadawodd pobl Pennsans mewn cerbydau ceffyl o'r tu allan i westai'r Queens a'r Union a theithio trwy St Buryan a Treen, i weld y Logan Rock . Cafwyd arhosfan fer i edrych ar Borthcurno a'r Eastern Telegraph Company gyda lluniaeth i ddilyn yn nhŷ tafarn y First and Last yn Sennen . Aethant wedyn am Pedn an Wlas, yn aml ar droed neu geffyl, oherwydd y lonydd anwastad a mwdlyd. Gallai dros gant o bobl fod yno ar unrhyw un adeg. [8] Yng Ngharn Kez, roedd tŷ tafarn y First and Last yn berchen ar dŷ bach a oedd yn gofalu am y ceffylau tra bod ymwelwyr yn crwydro’r clogwyni. Datblygodd y tŷ yng Ngharn Kez i fod y gwesty presennol. [3] Cafodd rhan gynharaf y tŷ ei ddifrodi gan y Luftwaffe pan ollyngodd awyren yn dychwelyd o gyrch ar Gaerdydd y bomiau oedd ar ôl. Cafodd 53 o bysgotwyr eu hanafu neu eu lladd. Yn y cyfnod cyn D-Day cafodd milwyr America lety yn y gwesty gan adael yr adeilad mewn cyflwr gwael.

Map 1946 o Pedn an Wlas

Roedd Land's End yn eiddo i deulu o Gernywiaid tan 1982, pan gafodd ei werthu i David Goldstone. Ym 1987, gwrthododd Peter de Savary o'r Ymddiriedolaeth Genedlaethol i brynu Pedn an Wlas am bron i £7 miliwn gan David Goldstone. [9] Codwyd dau adeilad newydd ganddo a chychwynnodd lawer o'r datblygiad parc thema presennol ganddo </link> . Gwerthodd Pedn an Wlas a John o' Groats i'r dyn busnes Graham Ferguson Lacey ym 1991. [10] Prynodd y perchnogion presennol Pedn an Wlas ym 1996 a ffurfio cwmni o'r enw Heritage Great Britain PLC . </link>[ dyfyniad sydd ei angen ] Ymhlith yr atyniadau yn y parc thema mae meysydd chwarae i blant a cherddoriaeth wedi'i recordio. Ddwywaith yr wythnos ym mis Awst, cynnhelir 'Magic in the Skies' ym Mhedn an Wlas, noson tân gwyllt ysblennydd gyda cherddoriaeth gan y cyfansoddwr Prydeinig Christopher Bond a'i hadrodd gan yr actores Miriam Margolyes . O fewn y cyfadeilad mae Gwesty'r Land's End. [11]

Ym mis Mai 2012, derbyniodd Pedn an Wlas gyhoeddusrwydd byd-eang fel man cychwyn ras gyfnewid ffagl Gemau Olympaidd yr Haf 2012 . [12]

O'r diwedd i'r diwedd

[golygu | golygu cod]

Mae Land's End naill ai'n fan cychwyn neu gorffen ar deithiau o un pen i'r llall gyda John o'Groats yn yr Alban. Roedd un o'r cynharaf gan Carlisle a adawodd Pedn an Wlas ar 23 Medi 1879, aeth i John O'Groats House a chyrraeddodd nôl ar15 Rhagfyr; gan gymeryd 72 diwrnod (ac eithrio dyddiau Sul); gan drafeulio tros 6,275km. I brofi ei daith, cadwodd lyfr cofnod a oedd wedi'i stampio mewn swyddfeydd post y byddai'n mynd heibio iddo ar ei daith. [13] Cwblhawyd y gmp ar feic cynnar gan Meistri Blackwell a Harman o Glwb Beiciau Canonbury . Gan ddechrau yn Pedn an Wlas trafeuliant tros 1,400km mewn tri diwrnod ar ddeg ym mis Gorffennaf/Awst 1880. [14] Bron i ddwy flynedd yn ddiweddarach teithiodd yr Anrhydeddus I Keith-Falconer 1,600km o Pedn an Wlas, mewn lai na triarddeg diwrnod ar feic. [15]

Greeb

[golygu | golygu cod]

Ar ochr ddeheuol Carn Kez mae'r tir yn goleddfu i ffwrdd i ddyffryn bas sy'n cynnwys nant fechan a hen Fferm Greeb. Ym 1879 defnyddiwyd deric i dynnu gwymon o'r traeth tros 12 medr islaw i'w ddefnyddio i wella'r pridd. [16]

Portread mewn llenyddiaeth, cerddoriaeth a ffilm

[golygu | golygu cod]
  • Ar yr albwm yn 1980 Gradually going tornado gan y band jazzrock Bruford, cân a ysgrifennwyd gan y bysellfwrddwr Dave Stewart yn para 10.20 yn cael sylw.

Oriel

[golygu | golygu cod]
  • Cliffs at Land's End
    Clogwyni Pedn an Wlas
  • The tourist centre at Land's End
    Canolfan dwristiaeth Pedn an Wlas
  • The tourist centre at Land's End
    Adeilad canolfan dwristiaeth Pedn an Wlas
  • The old refreshment house
    Yr hen dŷ lluniaeth
  • The Longships Lighthouse off Land's End
    Goleudy Longshipsoddi ar Pedn an Wlas
  • Looking south from Land's End
    Edrych tua'r de o Pedn an Wlas
  • Looking west from Land's End
    Edrych tua'r gorllewin o Pedn an Wlas
  • Looking north from Land's End
    Edrych tua'r gogledd o Pedn an Wlas
  • Signpost at Land's End
    Arwyddbost yn Pedn an Wlas

Cyfeiriadau

[golygu | golygu cod]
  1. ↑ "Cornwall Council adds apostrophe to Land's End". BBC News. 12 Medi 2018. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 12 March 2019. Cyrchwyd 12 Medi 2018.
  2. ↑ Ordnance Survey: Landranger map sheet 203 Land's End ISBN 978-0-319-23148-7
  3. ↑ 3.0 3.1 Neave-Hill, Charles (1975). Land's End My Heritage.Neave-Hill, Charles (1975). Land's End My Heritage.
  4. ↑ "Land's End". Plantlife. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 1 July 2012. Cyrchwyd 7 February 2012.
  5. ↑ "Land's End". UKC. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 10 November 2015. Cyrchwyd 11 February 2016.
  6. ↑ 6.0 6.1 Hall, A (1994). Second (gol.). Geologist's Association Guide No. 19. West Cornwall. London: Geologists' Association. tt. 50. ISBN 0-900717-57-2.
  7. ↑ "Hospitality of the Godolphins Two Centuries Ago". The Cornishman (169). 6 October 1881. t. 7.
  8. ↑ "Notes in West Cornwall". The Cornishman (10). 19 September 1878. t. 6.
  9. ↑ "1987: Millionaire's big plans for English landmark". BBC. 2008. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 23 December 2010. Cyrchwyd 21 May 2011. Land's End in Cornwall has been sold for nearly £7m to the property tycoon, Peter de Savary.
  10. ↑ "1987: Millionaire's big plans for English landmark". BBC. 2008. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 23 December 2010. Cyrchwyd 21 May 2011. Peter de Savary sold both Land's End and John o' Groats in 1991 for an undisclosed sum to businessman Graham Ferguson Lacey.
  11. ↑ Clegg, David (2005) Cornwall & the Isles of Scilly; second ed. Leicester: Matador; pp. 123–24
  12. ↑ "Olympic torch: Flame arrives at Land's End". BBC News. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 24 May 2012. Cyrchwyd 26 May 2012.
  13. ↑ "Carlisle Finishes His Pedestrian Tour". The Cornishman (75). 18 December 1879. t. 5.
  14. ↑ "Penzance". The Cornishman (108). 5 August 1880. t. 4.
  15. ↑ "A Run (Sometimes A Struggle) On A Bicycle From Land's End To John O' Groats House". The Cornishman. 207 (197). 29 June 1882. t. 6.
  16. ↑ "Terrible Fall Over Cliffs Near The Land's End And Instant Death". The Cornishman (52). 10 July 1879. t. 5.

Dolenni allanol

[golygu | golygu cod]
Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Pedn_an_Wlas&oldid=12398219"