Madarch cylch
Madarch cylch Marasmius oreades | |
---|---|
Dosbarthiad gwyddonol | |
Teyrnas: | Fungi |
Dosbarth: | |
Urdd: | Agaricales |
Teulu: | Marasmiaceae |
Genws: | Marasmius[*] |
Rhywogaeth: | Marasmius oreades |
Enw deuenwol | |
Marasmius oreades (Bolton) Fr. |
Math a rhywogaeth o ffwng yn nheulu'r Marasmiaceae yw'r Madarch cylch (Lladin: Marasmius oreades; Saesneg: Fairy Ring Champignon).[1] Y Parasiwtiau yw'r enw ar lafar ar y grwp mae'r ffwng yma'n perthyn iddo, ond nid yw'n derm gwyddonol. Un o briodweddau cyffredin y grwp yma yw eu bonion cryf, a gallu'r parasiwt i grebachu'n ddim, bron, mewn sychder, ac adfywio pan ddaw glaw. Ceir enw Cymraeg arall ar y rhywogaeth hon, sef Madarch ellyllon. Mae'r teulu Marasmiaceae yn gorwedd o fewn urdd yr Agaricales.
Gwelir nifer o'r madarch hyn yn aml yn ffurfio cylchoed, a elwir ar lafar yn "gylchoedd Tylwyth Teg". Defnyddir y ffwng hwn wedi'i goginio mewn bwydydd a gellir ei fwyta'n amrwd.
Mae'r rhywogaeth hon o ffwng i'w chael yn Ewrop a Gogledd America.
Lliw sborau'r fadarchen hon yw gwyn. O ran siâp, disgrifir y capan, neu gap y fadarchen fel un amgrwm. Gelwir y rhan oddi tan y capan yn hadbilen (neu'n 'hymeniwm') a cheir sawl math: arwyneb llyfn, tegyll, chwarennau (tyllau bychan), rhychau ayb; mae gan y fadarchen hon yr hyn a elwir yn: tegyll. O ran y broses o gymeryd maeth, fe'i disgrifir fel maethiad saproffytig.
Ffyngau
[golygu | golygu cod]Credir fod rhwng 2.2 a 3.8 miliwn o wahanol rywogaethau o ffwng, a'u bod yn perthyn yn nes at grwp yr anifeiliaid nag at blanhigion.[2] Gelwir yr astudiaeth o ffwng yn "feicoleg", sy'n dod o'r Groeg μύκης (mykes) sef 'madarchen'. Mae tua 120,000 o'r rhain wedi'u disgrifio gan naturiaethwyr megis Carolus Linnaeus, Christiaan Hendrik Persoon ac Elias Magnus Fries. Oherwydd mai prin iawn yw gwybodaeth gwyddonwyr am y pwnc hwn, mae tacson y ffyngau'n newid o ddydd i ddydd.[3] Credir bod oddeutu 20,000 o rywogaethau o ffyngau yng ngwledydd Prydain.
Aelodau eraill o deulu'r Marasmiaceae
[golygu | golygu cod]Mae gan Madarch cylch ambell aelod arall yn y teulu hwn, gan gynnwys y canlynol:
Rhestr Wicidata:
rhywogaeth | enw tacson | delwedd |
---|---|---|
Stromatocyphella aceris | Stromatocyphella aceris | |
Stromatocyphella lataensis | Stromatocyphella lataensis | |
Tetrapyrgos aequatorialis | Tetrapyrgos aequatorialis | |
Tetrapyrgos alba | Tetrapyrgos alba | |
Tetrapyrgos atrocyanea | Tetrapyrgos atrocyanea | |
Tetrapyrgos austrochilensis | Tetrapyrgos austrochilensis | |
Tetrapyrgos dendrophora | Tetrapyrgos dendrophora | |
Tetrapyrgos diplocystis | Tetrapyrgos diplocystis | |
Tetrapyrgos goniospora | Tetrapyrgos goniospora | |
Tetrapyrgos nigripes | Tetrapyrgos nigripes |
Gweler hefyd
[golygu | golygu cod]Cyfeiriadau
[golygu | golygu cod]- ↑ Gwefan y Bywiadur; CELl, lle ceir enwau safonol Cymraeg. Adalwyd 21 Chwefror 2020.
- ↑ Erthygl Fungal Diversity Revisited: 2.2 to 3.8 Million Species gan Hawksworth DL ac Lücking R yn y dyddlyfr Microbiology Spectrum, cyfrol 5, rhif 4, tud. 79–95. Cyhoeddwyd Gorffennaf 2017; Microbiology Spectrum; isbn=978-1-55581-957-6
- ↑ Gwefan palaeos.com; adalwyd 21 Chwefror 2020.
Gofal! |
Er bod rhai madarch yn fwytadwy, mae eraill yn fwytadwy gan rai pobl ond yn wenwyn i eraill! |