Llyn Syfaddan
 | |
| Math | llyn  |
|---|---|
| Daearyddiaeth | |
| Ardal warchodol | Parc Cenedlaethol Bannau Brycheiniog |
| Sir | Llan-gors |
| Gwlad |  Cymru |
| Arwynebedd | 1.53 km² |
| Uwch y môr | 154 metr |
| Cyfesurynnau | 51.931°N 3.2628°W |
 | |
| Statws treftadaeth | Safle o Ddiddordeb Gwyddonol Arbennig |
| Manylion | |
Llyn Syfaddan neu Llyn Syfaddon yw llyn naturiol mwyaf de Cymru, gydag arwynebedd o 132 ha (327 acer), tua milltir ar ei hyd a phum milltir (8 km) o gwmpas y glannau. Saif ychydig i'r de-ddwyrain o Aberhonddu, Powys, ym Mharc Cenedlaethol Bannau Brycheiniog a gerllaw pentref Llan-gors, sy'n rhoi'r enw Saesneg Llangorse Lake iddo. Mae Afon Llynfi yn llifo trwy'r llyn.
Mae'r llyn yn nodedig am gynnig pysgota da am nifer o rywogaethau o bysgod, ond yn arbennig Penhwyad. Yma hefyd ceir crannog, sef sefydliad wedi ei adeiladu ar ynys artiffisial mewn llyn. Y crannog yn Llyn Syfaddan yw'r unig esiampl y gwyddir amdano yng Nghymru, er eu bod yn gyffredin yn Iwerddon a'r Alban. Credir fod yr esiampl yma yn dyddio o ddiwedd y 9g. Roedd teulu brenhinol Brycheiniog o darddiad Gwyddelig, ac efallai fod hyn yn egluro presenoldeb crannog yma. Yn 916 ceir cofnod am fyddin Mersia yn dinistrio Brecenanmere, crannog Llyn Syfaddan, yn ôl pob tebyg.
Llên gwerin
[golygu | golygu cod]Adroddir chwedl am y llyn gan Gerallt Gymro, a ddywed fod traddodiad y byddai Adar Syfaddan yn canu pan fyddai gwir dywysog Deheubarth yn gorchymyn iddynt. Yn ôl Gerallt, roedd Gruffudd ap Rhys yn cerdded ar lan y llyn yng nghwmni dau arglwydd Normanaidd, yn y cyfnod pan oedd y Normaniaid wedi cymryd meddiant o bron y cyfan o Ddeheubarth. Gorchmynodd y ddau Norman i'r adar ganu, heb lwyddiant, ond ar orchymyn Gruffudd codasant i'r awyr a chanu.
Mae hefyd draddodiad am dref wedi ei boddi dan ddyfroedd y llyn fel cosb am ei phechodau.
Dolen allanol
[golygu | golygu cod]- Crannog Llyn Syfaddan Archifwyd 2007-09-28 yn y Peiriant Wayback